Anansi (Afrika Mitolojisi)
ANANSİ Gana, Togo ve Fildişi Sahili’nde yaşayan Aşanti halkının hatta Karayipler’e göçen Batı Afrika diyasporasının inanışında gökyüzü tanrısı Nyame’nin arabuluğunu yapan düzenbaz bir kahramanın adıdır.
Anansi Nedir?
Anansi Afrika’da “örümcek”, Ananse, Anancy, Anansi Kokroko (Bilge örümcek), Kvaku Ananse ve Nansi, Haiti’de “Ti Mali“, Bahamalar’da “Boy Nasty” ve “B’Rabby“, Curacao’da “Nancy“, ABD’de Carolina ve Georgia kıyısında ise “Nancy Teyze” ve “Bayan Nancy” olarak da anılmaktadır. Anansi ağ örebilen sekiz ayaklı bir örümcek olup, tilki, tavşan ve insan formlarına bürünebilmekte sihir kabiliyetini bencilce amaçlarına ulaşmak için kullanmaktadır. Söylenceye göre başlangıçta yaratıcı bir tanrıyken Anansi’nin tarlasındaki mahsulleri yiyen koçu öldürdüğü için örümceğe dönüştürülmüştür. Nyame’nin emriyle Anansi ormanlara yağmur getirmekte, denizlerin ve nehirlerin sınırlarını düzenlemektedir. En ünlü Anansi öyküsü bir kaplanı kandırıp sırtına binen örümceğin güneşi çalmasını konu almaktadır. Aşanti öykülerinde bilge, açgözlü, kurnaz ve acımasız olarak tasvir edilen düzenbaz örümcek Anansi Amca her zaman başarılı olamasa da hayvan, insan hatta tanrıları kandırmaya çalışmakta özellikle zorbalara karşı kazandığı zaferler gençlere ahlaki meseller vermek için kullanılmaktadır. Bir öyküde Anansi tanrıdan bir buğday başağı istemiş ve karşılığında yüz hizmetçi vereceğini söylemiştir. Anansi bu başağı bir köyede yaşayan insanlara götürerek kutsal olduğunu söyledikten sonra akşam gizlice tanelerini tavuklara vermiş ve ertesi sabah insanları başağını çalmakla suçlamış, kendisine bir kilo tahıl vermelerini sağlayarak zararını telafi etmelerini istemiştir. Anansi ardından yola koyulmuş elindeki tahılı yolda rastladığı yaşlı bir adamın tavuğu ile takas etmiştir. Anansi uğradığı başka bir köye tavuğun kutsal olduğunu söyledikten sonra geceleyin tavuğunu gizlice öldürmüş ve ertesi sabah köylüleri suçlayıp, karşılığında on koyun almıştır. Ananasi yine yolda karşılaştığı yaşlı bir adama elindeki koyunları vererek karşılığında bir ceset almış ve bununla birlikte bir başka köye giderek cesedin tanrının uyuyan oğlu olduğunu söylemiştir. Köylüler sabahleyin cesedi uyandırmayı başaramayınca Anansi tarafından tanrının oğlunu öldürmekle suçlanmışlar ve 100 genç önermişler hilezbaz örümcek de onları söz verdiği gibi tanrıya götürmüştür.
Ntikuma veya Tacuma adlı bir oğlu bulunan Anansi’nin Sierra Leone’de Balmumu Kız ile Afrika’nın bazı bölgelerinde Sakız Adam olarak bilinen hilebazlar hakkında benzer öyküler anlatılmaktadır.
ANANSİ TORİ
Kuzeydoğu Afrika’da, Surinam civarında Anansi hikâyelerine verilen isimdir. Aşanti halkı tarafından ise ‘Anansasem’ olarak adlandırılırlar.