Yazı: Özhan Öztürk
POPOL VUH (Kiçe Dilinde Popol Wuj) 16. Yüzyılda İspanyol işgalinin başlangıç yıllarında kadim zamanlardan beri aktarıla gelmiş Maya sözlü geleneğini yazıya geçirerek kültür zenginliklerini korumak isteyen Mayalı soyluların girişimiyle yazılan efsanevi bir kitabın adıdır.
Popol Vuh Kitabı
Guatemala’nın batısındaki dağlık alanda yaşayan Kiçe dilinde ‘Topluluk Kitabı’ (zamanların kitab, olayların kitabı) anlamlarına gelen Popol Vuh, Maya halkının yaratılış efsanesi, tufan miti, kahraman ikizler Hunahpú ve Xbalanqué’nin destansı öyküleri ile antropomorfik ataların seceresinden oluşmaktadır. Latin harfleriyle Kiçe dilinde yazılan eser 18. yüzyıl başlarında Dominik rahibi Francisco Ximénez tarafından kopyalanarak İspanyolca’ya çevrilmiştir. 1830’da Guatemala’da San Carlos Üniversitesi’nde bulunan el yazması, 1860’larda bir Fransız rahip tarafından Paris’e 1860’da ise bir başkası tarafından Chicago’da Newberry Kütüphanesi’ne götürülmüş olup halen burada muhafaza edilmektedir. Dört bölümden oluşan Popol Vuh tanrıların dünyaya şekil vermek için bir araya gelmesi ile başlamakta, 3 kez başarısızlığa uğrayan insanı yaratma girişiminin sonunda sırasıyla 1 Hunahpu ile 7 Hunahpu, 1 Hunahpu ile Kan Kadın son olarak da Kahraman İkizler olarak da bilinen Hunahpu ile Xbalanque adlı insan ikizler yaratılmaktadır. Mayalar, mevsimlerin gökyüzündeki tanrıların hareket ve yer değiştirmeleri sonucu ortaya çıktığını düşünmekte olup, İkizlerin maceraları mevsimler ve astronomik döngülerle doğrudan ilişkilidir. 1 Hunahpu ile 7 Hunahpu’nun ölmek için yeraltı dünyasına gittikten sonra, 1 Hunahpu‘nun kafatasındaki tükürüğünden hamile kalan Kan Kadın’ın doğurduğu çocukları yeraltına inerek buradaki tanrıları yenmeyi başarmış, böylece güneş ve ay gökyüzünde yükselmiştir. Tanrılar tam olarak insan olarak kabul edilmeyen Kahraman ikizlerden sonra dördüncü denemelerinde başarılı olarak Kiçe halkının ataları olan Jaguar Quitze, Jaguar Gece, Mahukutah ve Gerçek Jaguar’ı yaratmıştır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016