Makale: Özhan Öztürk
Troyalı Helen, Truvalı Helen, Spartalı Helen, Güzel Helen veya kısaca Helen (Eski Yunanca Helene Ἑλέν) Yunan Mitolojisinde Paris tarafından kaçırılınca Troya Savaşına yol açtığı için Yunan onurunun sembolüne dönüştürülen dünyanın en güzel kadını ve, Leda ile Zeus’un kızı, Klytemnestra ile Dioskuri’nin kız kardeşi, Menelaos’un karısıdır (Apollod. iii. 10. 6; Hygin. Fab. 77).
Güzel Helen’in Doğumu
Sparta kraliçesi Leda ile tanrı Zeus’un kaçamağından doğduğu veya kuğu kılığına
bürünen Zeus’un kaz kılığına bürünerek kendinden kaçan Nemesis’ten doğan kızı olarak görülmektedir. Leda’nın Nemesis’in kutsal ormana bıraktığı yumurtasını bulup, bir sepet içinde evine getirdikten sonra zamanı geldiğinde ilk yumurtadan Helene ile Polydeukes (veya Pollux) ikincisinden Klytemnestra ile Kastor çıkmıştır. Bununla birlikte Helene’yi bizzat Leda’nın yumurtladığına hatta Okeanos ile Aphrodite’in kızı olduğunu bildiren başka söylenceler de bulunmaktadır.
Güzel Helen’in Evliliği
Helene çocukluk çağındayken Artemis’e kurban sunduğu sırada Theseus ile arkadaşı Perithoos tarafından kaçırılmış, iki arkadaşı kızı paylaşmak için kura çektiğinde Helen Theseus’un payına düşmüşse de bir yoruma göre kız daha evlenecek yaşta olamadığı için bir başkasına göre ise Atinalılar tarafında istenmediği için kral onu annesi Aphidnae’ya götürerek annesi Aethra’nın yanına göndermiştir. Bununla birlikte Dioskurlar kız kardeşleri Helene’i kurtamış, Kastor ve Polydeukes kız ile birlikte Theseus’un annesini Lakedaimon’a götürmüşlerdir. Bir söylenceye göre Helene, Theseus’dan İphigenia’yı doğurmuştur. Bu olaydan hemen sonra Tyndareos güzelliğiyle erkeklerin aklını başından alanı Helene’i evlendirmeye karar vermiştir. Kızla evlenmek isteyen çok sayıda soylu genç kızın babası Tyndareos’a giderek arzularını bildirmişse de adam seçeceği adayın diğerleri tarafından öldürüleceği endişesiyle hemen seçim yapmaktan kaçınmıştır. Yeterince yakışıklı olmadığını düşünen taliplerden Odysseus adaylıktan çekilirken talip sorununu çözmek için bir fikri olduğunu ve Penelope ile evlenmek istediğini söylemiştir (Hygin. Fab. 81; Apollod. iii. 10. 8). Odysseus’un fikri kralın seçimini açıklamadan önce taliplerin itiraz etmeyeceğine ve ileride bu evliliği yıkacak kişiyi cezalandıracaklarına dair yemin etmeleridir. Bu surette kral (veya Helene) Ajax, Menelaos, Patraklos gibi pek çok aday arasından Agamemnon’un kardeşi Menelaos’u seçmiştir. Diğer talipler yemin ettiklerinden seçime saygı göstermekle kalmamış, kız Paris tarafından kaçırıldığında yeminlerine sadık kalarak Menelaos ile birlikte Troya’ya giderek 10 yıl sürecek bir savaşa da katılmışlardır.
Paris’in Helen’i Kaçırması ve Troya Savaşı
Menelaos ile Helene’nin Hermione adlı bir kızı olmuşsa da tanrıçalar arasındaki güzellik yarışmasında hakemlik yaparken kendine yardım etmesi karşılığında Aphrodite tarafından Paris’e armağan edilen Helene, dokuz yaşındaki kızını geride bırakarak Paris’le birlikte Troya’ya kaçmıştır. Athena’nın öğüdünü dinleyerek Amyklai’ye gelen Paris burada önce Tyndareosoğullarının ardından Sparta kralı Menelaos’a misafir olmuştur. Menelaos bir cenaze töreni için Girit’e gitmek zorunda kalınca Helene ile Paris baş başa kalmıştır. Çeşitli söylencelerde Helene’nin âşık olduğu için gönüllü, zorla veya bizzat babası tarafından Paris’e peşkeş çekildiği iddia edilmişse de Helene Paris’e kaçarken tüm değerli eşyaları ve kölelerini de beraberinde götürdüğü kesindir.
Helen, Troya’da Paris’ten pek çok çocuk dünyaya getirmişse de tümü bebeklik çağında ölmüştür. Homeros’un İlyada destanı anlatımında tüm savaş boyunca Troya’da kalan Helene Paris’in ölümünden sonra Priam’ın düzenlediği bir yarışmayı kazanan Deiphobus ile ödül olarak evlendirilmiştir. Eski kocası Menelaos, Deiphobus’u öldürdükten sonra Helen’i öldürmek niyetiyle davranmışsa da eski karısını karşısında yarı çıplak görünce aşkı depreşmiş ve beraberinde geri götürmüştür. Bir söylenceye göre çift ölene dek hiçbir şey olmamış gibi mutlu yaşamış bir başkasına göreyse Menelaus ölüp de Helene dul kalınca adamın evlilik dışı çocukları Megapenthes ve Nikostratos tarafından kovulmuştur. Rodos’a sığınmak zorunda kalan kadın orada da huzur bulamamış Troya’da öldürülen Kral Tlepolemus’un karısı Argoslu Polyxo’nun kızları tarafından asılarak öldürülmüştür. Bu ölüm şekli bazı yazarların Helene’nin bir ağaç tanrıçası olabileceği tezini ileri sürmesine yol açmıştır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Ayrıca Oku: Homeros’un İlyada Destanı
Ayrıca Oku: Troya Savaşı ve Troya Atı