Tılsım, Muska ve Nazarlık Nedir? Tılsım, Nazarlık ve Muska Çeşitleri?

Makale: Özhan Öztürk

TILSIM Kötülüğü uzak tuttuğuna ve sahibine iyi şans getireceğine inanılan objelerin genel adı olup, değerli taşlar, heykeller, bozuk paralar, kolyeler, yüzükler hatta hayvan ve bitkiler ile muskalar gibi içerisinde büyülü sözler yazıldığına inanılan canlı ve cansız her türlü nesne tılsım olarak kullanılabilmektedir.

En yaygın kullanılan tılsım çeşidi: Nazarlık ve Atnalı

Mavi rengin kötülüğü uzak tuttuğu inancı yüzünden Ortadoğu’da çoğunlukla göz formundaki cam boncuklar en yaygın kullanılan tılsım türünü oluşturmakta olup, Türkiye’de nazarlık olarak adlandırılmaktadır. Tek tanrılı dinlerde kutsal kitaplar bir çeşit tılsım olarak kullanılmakta ağır hasta kişilerin yatağının yakınına hatta yastığının altına Tevrat/incil/kuran koymanın kötülükleri hastadan uzak tutacağına inanılmaktadır. Yahudilerin Süleyman peygamber döneminden kalma pek çok tılsımı müzelerde yer alırken, Hıristiyanlar haç ve çarmıha gerilen İsa figürünü, kutsal suyu tılsım olarak kullanmaktadır.

AT NALI

Avrupa, Kuzey Amerika ve Ortadoğu’da şans getirdiğine inanılan hatta bereket sembolü olarak görülüp kapıya asılan bir tılsımdır. Bu inanışın kökeninde ayın hilal formu ile at nalının şekil benzerliğinin olduğu sanılmakta olup, Yunan tanrıçası Artemis gibi bazı tanrıçaların hatta Hz. Meryem’in hilal ile birlikte tasvir edilmesi inanışın geçmişi hakkında fikir vermektedir. Canterbury piskoposu St. Dunstan’ın da aktardığı (MS 10. yüzyıl) bir söylenceye göre at nalının şeytanın ayağını tasvir ettiği ve üzerine at nalı asılı kapılardan içeriye girmeyeceğine dair şeytanın söz vermesi inanışın Ortaçağ Avrupa’sında yaygın olduğunu göstermektedir. At nalının kendisinin yanı sıra mavi renkli camdan yapılanı Ortadoğu’da özellikle Türkiye’de kem gözlerden koruyan nazarlık olarak dışarıdaki kötülüğü içeri kabul etmemek için kullanılmaktadır. At nalı aynı amaçla İtalya’da da kapı eşiğine konulup, Meksika’da renkli kumaşlara sarılırken, İngiltere, İrlanda ve ABD’de ise tersine kapıya evin içerisindeki şans ve bereketin dışarı kaçmaması için asılmaktadır.

Mezopotamya Mitolojisinde Tılsım

Sümerce ve Akadca “tılsım” kelimesinin karşılığı bir kelime olmamakla birlikte başta mühürler olarak pek çok objenin bu amaçla kullanılmış olduğuna şüphe yoktur. Asur krallarının tanrıları sembolize eden metal kolyeleri ile kadınların çocuklarını Lamaştu’dan korumak için boyunlarına taktıkları tanrı Pazuzu’nun portesini içeren kolyeler de aynı amaçla kullanılmaktaydı. Ayrıca göz oldukça güçlü bir tılsım olarak kabul edilmekteydi ki Kuzeydoğu Suriye’de Tell Brak’ta “Göz tapınağı’nda” kireçtaşı, kaymaktaşı veya kilden yapılmış çeşitli formlarda binlerce göz heykelciği bulunmuştur. Üç gözlü ya da biri diğerinin altında iki çift gözlü gibi örnekleri de içeren insanımsı figürlerinin bir göz tanrısı için yapıldığı ya da tanrılar değil de bizzat inananları temsil ettiği ve öteki dünyayı görünce hayretle gözlerini açarken tasvir edildiği iddia edilmektedir.

Yakındoğu Mitolojisinde Tılsım: AŞAR

Palmyra’da bulunan yazıtlardan binicilik ve atlarla ilişkili olduğu anlaşılan bir Suriye tanrısının adıdır. Aşar aynı zamanda özel bir taştan imal edilen Eski Mısır’a özgü bir tılsımın da adıdır.

Etrüsk Mitolojisinde Tılsım: ACHLAE

Achlae, Yunan mitolojisindeki Okeanos ile Tethys’in oğlu Akhelous’un Etrüsk versiyonu olup, Herakles ile güreşen boğa bedenli ve boynuzlu bir nehir tanrısıdır. Herakles tarafından öldürülen ve boynuzu bereket boynuzu kornukopiaya dönüştürülen yaratık Etrüsk sanatında kötü ruhları kovmak amacıyla tılsım olarak özellikle madalyon ve mücevherler üzerinde tasvir edilmekteydi.

Pers Mitolojisinde Tılsım: Barsom

İran’da kötü ruhları evden uzak tutmak amacıyla kullanılan bir tılsımın barsom adıyla bilinmekte olup, önceleri ağaç filizlerinden yapılmasına karşın günümüzde 5-33 arasında metal şeritten imal edilmektedir.

Afrika Mitolojisinde Tılsımlar: AKPOU, ALİMAGBA, Didi

Akpou, Dahomey halkının inanışında yolcular tarafından uğur getirmesi amacıyla taşınan küçük bir kâsesi olan metal çubuğun adıdır. Akpou taşıyan yolcu eğer bir hayaletle karşılaşırsa tılsımı ona doğrultması durumunda zarar görmeyeceğine inanılmaktadır.

Alimagba ise Dahomey’de yaşayan Fon halkının kullandığı bir tılsımın adı olup, gücünü arttırmak amacıyla üzerine horoz kanı damlatılmakta ve çoğunlukla yolculuk ederken belde taşınmaktadır.

Didi, Dahomey’de avcıları aslan saldırısından koruduğuna, onlara cesaret ve güç verdiğine inanılan bir çeşit uğurlu tılsımın adı olup bir parça aslan derisinden oluşmaktadır

Filipinler’de Tılsım: ANTİNG ANTİNG

Büyülü bir tılsımın adıdır.

Roma’da Tılsımların Saklandığı Kutu: BULLA

İçerisine tılsım konulan yuvarlak veya kalp şeklinde kutuların adı olup, doğumdan 9

gün sonra özgür doğan erkek çocukların boynuna asılmaktaydı. Varlıklı ailelerin çocukları altın, yoksul olanların ki deri bulla taşımakta olup, 16-17 yaşına varıp toga virilis giydiklerinde çıkarılırdı.  Evin koruyucu tanrısı Lares ile ilişkilendirilen bulla kızlar tarafından takılmamakta onun yerine evlenene dek bir başka nazarlık olan lunula tamaktaydı. Bullalar, kimi zaman yetişkinler tarafından da nazardan korunmak için kullanılmaktaydı. Etrüsklerde aslan veya satir kafası formunda yuvarlak süs takıları da bulla adıyla anılmaktaydı.

Mısır Mitolojisinde Tılsım: DED

Ded, Osiris’in sembolü olup, tılsım olarak taşıyanların cenneti garantileyeceğine inanılmakta ve saltanat ile ilişkilendirilmekteydi.   Bir papirüsten anlaşıldığı kadarıyla çobandeğneği ve harman döveni bir sütun üzerine çapraz formda tasvir edilmekteydi. Ded, Eski Mısır’da Horus’un gözünden sonra en önemli tılsım kabul edilmekte, Tat ve Tet olarak da anılmaktaydı.

Yahudi Tılsımı: MEZUZAH

Tevrat’tan alıntı iki ayetin yazılı olduğu parşömen tılsım olup, Yahudi evlerinde kapı pervazına asılan muhafaza içinde saklanmakta, İbranice’de mezuza kapı pervazı anlamına gelmektedir. Dindar Museviler evden çıkarken ve girerken bu mezuzaya parmaklarıyla dokunup öpmektedir. Mezuzahlar, Sofer adlı hattatlar tarafından kaşer bir hayvanın derisi üzerine mürekkep ile kamış kalemle yazılmaktadır. Soldan sağa dürülen parşömenin dış yüzeyinde Şaday (Her Şeye Kadir) kelimesi yazmakta olup, mezuzalar evin tuvalet hariç tüm kapılarının sağ perva ucuna dua eşliğinde çakılmaktadır. Eski Ahit’in Tesniye (6:4-9 ve 6:8–9) kitabında İsrailoğullarına kapı dikmelerine mezuzahlar çakmaları emredilmiştir.

Muska Nedir? 

Muska, hastalık sağaltma ya da kara büyüye karşı taşınan koruyucu maddelerin adı olup, Arapça ‘yazılı şey’ anlamına gelmektedir. Bir çeşit tılsım olan muskalar bir kâğıda ya da deriye yazılan Tanrıya sığınma ve yakarış içeren cümlelerden oluşmaktadır. Muskalar, eskime ve yırtılmalarını önlemek için çoğunlukla üçgen formunda deri veya maden içine konulup boyun ya da omuza asılarak kullanılırlar.

Hamayıl Nedir?

Hamayıl Anadolu’da omuzdan çaprazlamasına asılan bağın adı olup, taşıyanları göz, nazar ve uğursuzluktan koruyacağına inanılan muska ve uğur tılsımlar da aynı şekilde adlandırılmaktaydı.

Nazarlık Nedir?

Nazarlık, nazar değmesine karşı kullanılan tılsımların genel adı olup, Anadolu’da bunlar çitlembik ağacı kabuğu, kurt dişi, deniz kabuğu, kaplumbağa yavrusu kabuğu, yeşil kahve tanesi, şap parçası yapılması ve taşınması en kolay nazarlık çeşitleridir.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016

Antik Yunan ve Roma’da Büyü konulu Youtube videom aşağıda

https://www.youtube.com/watch?v=ron70UMjMDE&t=744s