Rus Masallarının güzel kızı: Vasilisa (Василиса)

Makale: Özhan Öztürk

Vasilisa (Rusça Василиса) Rus masallarında sıkça bahsi geçen bir genç kız adı olup, Yunanca (Βασίλισσα) “kraliçe” anlamına gelmekteydi.

Güzel Vasilisa (Rusça Василиса Прекрасная): Alexander Afanasyev tarafından derlenip Narodnye russkie skazki koleksiyonunda yayınlanan Vasilisa’nın Bebeği adlı masalın kahramanıdır. Vasilisa henüz sekiz yaşındayken ölüm döşeğindeki annesi kızına oyuncak ihtiyaç duyduğunda danışması için sihirli bir bebek verdikten sonra hayatını kaybetmiştir. Vasilisa çok az yiyecek ve içecek vererek beslediği bebeğin öğütleri sayesinde üvey annesinin verdiği ağır işlerin altından kalkmayı başarabilmiştir. Bununla birlikte bir süre sonra kızdan temelli kurtulmak isteyen üvey annesi Vasilisa’yı korkunç cadı Baba Yaga’ya göndererek bir mum almasını istemiştir. Kız bebeğine durumu danıştığında bebek denileni yapmasını ama kendisini de beraberinde götürmesini tavsiye etmiştir. Yola çıkan Vasilisa yanından şafak vakti beyaz, öğlen kırmızı akşam ise siyah kıyafetler giymiş birer atlının geçtiğini fark ettikten sonra geceleyin cadının bahçesi iskeletlerle dolu evine ulaşmayı başarmıştır. Vasilisa annesinin bir mum istediğini bildirince Baba Yaga birkaç gün evinde misafir olup kendisine hizmet etmesi durumunda yardımcı olacağını söylemişse de cadı kıza yerine getirilmesi imkânsız görevler vermiş ama kız uyurken bebek hepsinin halledilmesini sağlamış sonunda cadı Vasilisa’ya alevli bir kafatası vererek evine göndermek zorunda kalmıştır. Vasilisa, alevleriyle etrafı aydınlatan kafatasını annesine vermişse de birdenbire kafatası üvey anne ile çocuklarını yakarak öldürmüştür. Evden ayrılan kız kralın terzisinin evinde iş bulmuş, bir vesile ile tanıştığı kralın kalbini kazanan Vasilisa ülkenin kraliçesi olmuş, annesinin armağanı olan bebeğini de yaşamı boyunca yanından ayırmamıştır.

Papazın Kızı Vasilisa: Alexander Afanasyev tarafından derlenip Narodnye russkie skazki koleksiyonunda yayınlanan Papazın Kızı Vasilisa adlı masalın kahramanıdır. Vasily Vasilyeviç adıyla erkek kılığında dolaşan ata binip silah kullanan Vasilisa bir kralın dikkatini çekmiş, kral adamlarının kız olduğunu iddia Vasilisa’yı test etmek için ancak yiğit kimselerin altından kalkabileceği bir dizi görev vermişse de hepsini başaran kızın Vasilisa Vasilyevna adlı gerçek kimliği birlikte banyo yapmayı teklif edince ortaya çıkmıştır.

Bilge Vasilisa: Alexander Afanasyev tarafından derlenip Narodnye russkie skazki koleksiyonunda yayınlanan Bilge Vasilisa masalının kahramanı olup, Kurbağa Prenses veya Kurbağa Tsarevna adlarıyla da bilinmektedir. Bir hayvanın gelin olmasını konu edinen masalın Yunan ve İtalyan formları da bulunmakta olup Aarne-Thompson indeksinde 402 sayılı masal tipidir. Bir kral üç oğlunun attığı okları getiren kızlarla evlendirmeye karar vermiş, ağabeylerinin okları varlıklı tüccarların kızlarının bulunduğu evlere doğru giderken küçük kardeş İvan Tsareviç’in oku bataklıktaki bir kurbağa tarafından getirilmiştir. Babasının emirlerine karşı geldiği için 3 yıl kurbağa kılığında dolaşan bir prenses olan Vasilisa prens tarafından kurtarılmış ve tekrar güzel ve zarif bir kız haline dönüşmüştür.

Prenses Vasilisa: Alexander Afanasyev tarafından derlenip Narodnye russkie skazki koleksiyonunda yayınlanan Ateşkuşu ve Prenses Vasilisa masalının kahramanıdır. Aarne-Thompson indeksinde 531 sayılı masal tipi oluşturan masalda ateş kuşunun bir tüyünü bulan bir avcı atının tüyü olduğu yerde bırakması uyarısını dinlemeyince ülkenin kralı tarafından kuşu bulup saraya götürmekle görevlendirilmiştir. Avcı, atının yardımıyla ateş kuşunu yakalayıp, krala götürmüşse de adam bu sefer evlenmek istediği Prenses Vasilisa’nın kendisine getirilmesini istemiştir. Kızı getirmeyi başaran avcı kızın hazırladığı bir banyo ile yakışıklı bir erkeğe dönüşürken aynı banyoyu yapan kral ölmüş, halkın isteği üzerine avcı yeni kral olurken Vasilisa ile de evlenmiştir.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016