Filipinler Mitolojisi
60 etnik gruptan oluşan Filipinler halkının büyük bölümü Hıristiyanlığı benimsemiş olsa da bir bölümü çoktanrılı eski inançlarını sürdürmekte, Filipinler Mitolojisinin kaynağını yerel inanışların yanı sıra Hint mitolojisinden de etkilenen eski efsaneler ile bunların kalıntılarını taşıyan masallar oluşturmaktadır.
Her etnik grup kendi efsane (alamat) ve masallarını (kuwentong bayan) farklı
panteon ve yaradılış öyküleri anlatmaktadır. Bagobo halkı Eugpamolak Manobo, Bilaan halkı Mele, Tagalog halkı Bathakla (veya Kabunian), Tinguan halkı Tadaklan adlı yaratıcı tanrıların dünya, evren ve insanı yarattığına inanırken Kapampangan halkı Ayı yöneten Malyari ile güneşi yöneten Sinukuan adlı hermafrodit tanrılar arasındaki çatışmanın evrenin dengesini sağladığına inanmaktadır. Bu halklar yaratıcı tanrıların eş ve çocuklarını da bereket, yıldırım, ay ve gökyüzü ile
ilişkilendirilen küçük tanrılar olarak görmektedir. Volkanik adalardan oluşan ülkenin coğrafyası da inançlar üzerinde etkili olmuştur sözgelimi Kapampangan halkı Pinatubo yanardağının tanrıların ikametgâhı olduğuna inanmakta ve Haziran 1991’da gerçekleşen patlamayı tanrıların öfkesine bağlamaktadır.
Filipinler Mitolojisinde Doğaüstü Varlıklar
Filipinler efsanelerinde çok sayıda doğaüstü varlığın bahsi geçmekte olup, bunların
başlıcaları şunlardır:
- Agta, balıkçılara yardım eden küçük siyah varlıkların adıdır.
- Aswang, gündüz hayvan formunda zararsız bir yaratıkken geceleri insan avlayan bir canavara dönüşmektedir
- Bagat, yağmur sonrası veya dolunay zamanı ortaya çıkan zararsız varlıklardır.
Filipinler’de bir festival - Batibat, ormanda yaşayan büyük, şişman kadın formunda tasvir edilen dişi ruhlar olup, üzerinde yaşadıkları ağaç kesene zarar verebilirler.
- Boroka, kadın başlı at gövdeli, kartal kanatlı bir canavarın adıdır.
- Diwata, ağaç ve ormanlarda yaşayan zararsız ruhların adıdır.
- Kama-Kama, kızdırılmadıkça insanlara zarar vermeyen küçük insanların adıdır.
- Manananggal, dolunayda ortaya çıkan dişi bir vampirin adıdır.
- Mantyo, ağaçlarda yaşayan uzun saçlı varlıkların adı olup, insanlara dostça davranmaktadırlar.
- Ukoy, kendisine yaklaşanları öldüren dev bir ahtapot olup okyanusta yaşamaktadır.
Filipinler Mitolojisi Sözlüğü
Abog Avcılık tanrısının adıdır
Adam Kadaklan ile Agemem’in oğlu ve Balujen’in kardeşi olan bir tanrının adıdır.
Adarno Hastalıkları iyileştirme gücüne sahip büyülü bir kuşun adıdır.
Agemem Luzon adasının dağlık bölümünde yaşayan Tinguan halkının inanışında şimşek tanrısı Tadaklan’ın eşi olup güneş, ay, yeryüzü ve yıldızların yaratıcısı bir tanrıçadır.
Amanikable Deniz tanrısının adıdır.
Amihan Kuzey rüzgârı tanrısının adıdır.
Anitan Şimşek tanrısının adıdır.
Anito Tapınılmaya değer ölmüş ataların ruhları ve tanrılarına verilen isimdir.
Anitun Tabu Rüzgâr ve yağmur tanrıçasının adıdır.
Apo Katavan Aeta halkının tanrıya verdikleri isim olup, ‘baba’ veya ‘Efendi’ adlarıyla da bilinmektedir.
Apo Lake Güneşin koruyucusu olan savaş tanrısının adıdır.
Apo Lake Güneşin koruyucusu olan savaş tanrısının adıdır.
Bakonava Yeraltı dünyasını yöneten kertenkele tanrının adıdır.
Balujen Kadaklan ile Agemem’in oğlu, Adam’ın kardeşi olan bir tanrının adıdır.
Bathala Tagalog halkının en önemli tanrısının adıdır.
Bulan Bkz. Mayari
Bungisngis İnsan eti yiyen,çok büyük bir üst dudağı olan olağanüstü güçlü bir devin adı olup, elinden sopasını eksik etmemektedir.
Bungisngis İnsan eti yiyen,çok büyük bir üst dudağı olan olağanüstü güçlü bir devin adı olup, elinden sopasını eksik etmemektedir.
Dian Masalanta Aşk tanrıçasının adıdır.
Divata, Enkantada Akasya ağaçlarında yaşayan, perilere benzeyen tabiatın koruyucu ruhlarının adıdır. Engkanto adlı divata deniz kenarında yaşar ve balıkçıların koyurucusu olarak tanınır.
Divata Magbabaya Paralardan yapılmış kulübesinde yaşadığına inanılan bir göyüzü ruhunun adıdır.
Eugpamolak Manobo, Manama, Kalayá-gan Bagopo halkının inanışında gökyüzünde yaşayıp insanları gözetleyen yaratıcı tanrının adıdır.
Gimokodan Mindanao bölgesinde yaşayan Bagobo halkının inanışında ölüler diyarının adıdır. Suyu kara akan bir nehrin çevrelediği Gimokodan’a girmeden önce ölü ruhlar çok göğüslü dev bir kadın tarafından emzirilirler. Gimokodan, savaşçıların ve savaşta ölenlerin gittiği kırmızı ve sıradan insanların gittiği beyaz olmak üzere iki bölümdür.
Hukluban Ölüm tanrıçasının adıdır.
İdianale Tarım tanrıçasının adıdır.
İkapati Bereket tanrıçasının adıdır.
Kaboniyan İnsanlara tarım yapmayı ve kötü ruhları kovmayı öğreten kültürel bir kahramanın adıdır.
Kalinga Gök gürültüsü tanrısının adıdır.
Kaluvalhatian Cennet anlamında kullanılan bir terim olup, yeryüzünün altında bulunduğuna inanılmaktadır.
Kan-Laon Visayan adaları halkının inanışında zaman tanrısının adıdır.
Kara Nehir Öteki dünya Gimokodan’ın girişinde bulunan nehrin adıdır.
Kilot Ölüler dünyasının adı olup, sağ el gökyüzündeki cennete giderken, sol el Kalaloa Burada İkamet etmektedir.
Kimat Luzon’da yaşayan Tinguia halkının inanışında şimşek tanrısı Tadaklan’ın yıldırım köpeğinin adı olup, ısırdığı evlerde yangına sebep olmaktadır.
Lalahon Ateş, yanardağ ve hasat tanrıçasının adıdır.
Lam-ang İlokano halkının ‘Biag ni Lam-ang (Lam-ang’ın hayatı) adlı manzum destanının efsanevi kaframanının adı olup, destan ancak Pedro Bucaneg tarafından 1640 yılında yazıya dökülebilmiştir.
Maganda Yaratılan ilk kadının adı olup, ‘güzel’ anlamına gelmektedir.
Malakas Dünyanın yaratılışının ardından insanlar tarafından kaplanmasını anlatan bir efsane ve bu efsaneye adını veren ilk insanın adı (karısının adı: Maganda) olup aynı zamanda güç tanrısı olarak tapınılmaktadır.
Manggagavay Hastalık tanrıçasının adıdır.
Mangkukulam Ateş tanrısının adıdır.
Manisilat Karı kocanın boşanmış olduğu durumlardaki evlerin koruyucu tanrısıdır.
Maria Makiling Makiling dağının koruyucu tanrısının adıdır.
Mayari, Bulan Ay tanrıçasının adıdır.
Palayok [Filipinler Kültürü] Kenarları kulplu, ortası yuvarlak ve derin geleneksel toprak pişirme çömleğinin adıdır.
Sigrutan İsneg adası halkının inanışında kurbanlarını boğazından yakaladıktan sonra boğan bir ruhun adıdır.
Sitan Ölümden sonra gidilen yeraltı dünyasının efendisidir.
Tadaklan, Kadaklan Luzon adasında yaşayan Tingui halkının inanışında gök gürültüsü tanrısının adı olup, köpeği Kimat (şimşek) ile birlikte gökyüzünde yaşamaktadır.
Tala Yıldız tanrıçasının adıdır.
Ukoy Olağanüstü güce sahip bir ahtapotun adı olup, denizde yüzenlerin ölümüne sebep olmaktadır.
Vigon İnsanoğlunun önce yaratan sonra üzerlerine gönderdiği bir tufan ile bir çift dışında hepsini yok eden tanrının adıdır.
Kaynak
Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Özhan Öztürk.Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Ankara, 2009