Yunan Mitolojisi Sözlüğü (N)

Aşağıdaki çalışmam A’dan Z’ye Online sunulan alfabetik Yunan Mitolojisi Sözlüğü‘nün N harfini içermektedir. 

Nabukhodonosor Nebuchadrezzar’ın Yunan kaynaklarında geçen adıdır.

Naiades Kariai, Karya perileri Karya nehir perilerinin adı olup, Salmakis’in kız kardeşleri ve Artemis’in avlanırken yoldaşlarıdır (Metamorfoz IV, 302).

Naideler Akarsu ve göllerde yaşayan dişil varlıklar olan su perilerine verilen isim olup, üç su perisi grubundan birini oluştururlar. Uzun ömürlü olmakla birlikte ölümlü olup yaşadıkları su kaynağının tanrısal karakterini temsil etmedirler. Aynı derede birden fazla su perisi yaşıyorsa da bunların kardeş olduğu düşünülmektedir.

Genellikle şifa verici bir güce sahip olduklarına, naideleri gören insanların onların tutsağı olacağı ya da aklını kaçıracağına inanılmaktaydı.

Diğerleri:

Nereidler ‘Akdeniz su perileri’

Oceanids ‘Okyanus su perileri’

Naksos Endymon ile Selene’nin veya Apollon ile Akakallis’in oğlu olup, Dia adasının adını Naksos olarak değiştirmiştir.

Nana 1. Nehir tanrısı Saggarios’un kızı olup, sihirli bir meyveyi göğsüne yaslayınca hamile kalmıştır.

2. [Anadolu Mitolojisi] Kybele’nin adlarından birisidir.
3. [Sümer Mitolojisi] Nabu’nun karısı, Sangarius’un kızı, Atis’in annesi ve kimine göre Tammuz’un kız kardeşi olan bir ana tanrıçanın adıdır.
4. [Afrika Mitolojisi] Yoruba halkının inanışında Obaluvaye’nin karısı ve Omulu’nun annesi olan bir yeryüzü tanrıçasının adıdır.
5. [Ermeni Mitolojisi] Bir ana tanrıçanın adıdır.

Nanas Teselya’lı Pelasgların kralı Teutamides’in oğlu olup, Yunan istilası sonucu ülkelerinden kaçıp İtalya’ya Cortona kentine yerleşmişlerdi.

Nannakos Deukalion adlı tufandan önce yaşamış, tufanı önceden haber aldığı için felaketi önleyebilmek için toplu ayinler düzenlemiş bir Frigya kralının adı olup, üç yüz yıl ömür sürmüştür. Halkı tarafından çok sevilen Nannakos öldükten hemen sonra tufan olmuş, halkının büyük bölümü ölmüştür.

Nanos 1. Odsseus’un Tyrren halkının dilindeki adı olup, ‘gezgin’ anlamına gelmektedir.

2. Marsilyalı bir kralın adıdır.

Naos 1. Eleusis kralı Eumolpos’un torununun oğludur.

2. [Eski Yunan] Bkz. Cella

Napaeae Dağ ve vadi perilerinin adıdır.

Nape Aktaion’un köpeklerinden birisinin adıdır.

Narkissos Nehir tanrısı Kephissus ile su perisi Leiriope’nin oğlu olan yakışıklı bir delikanlının adıdır. Suda gördüğü yansımasına aşık olunca kendisini arzulayan tüm su perilerini reddetmiş, bunlardan Ekho öylesine kırılmıştır ki intikam tanrıçası Nemesis perinin hüzün dolu fısıltılarına kulak verip Narkissos’u nergis adıyla bilinecek bir çiçeğe dönüştürmüştür.

Latin şair Ovid’in bu öyküsünün son bölümü (Ekho ile Narkisssos) daha önce duyulmamış olduğundan öyküye kendisinin eklediği sanılmaktadır. Daha eski bir Boeotia varyasyonunda ise Thespiae şehrinde yaşayan Narkissos, Ameinias adlı genç bir erkeğin aşkını reddetmiştir. Bunun üzerine Ameinias kendini kılıçlayarak Narkissos’un kapısının önünde öldürürken aşkını lanetlemiştir. Bu lanet yüzünden bir gün sudaki aksini görüp kendine aşık olan Narkissos umutsuzluğa kapılıp intihar etmiştir.

Narteks Pormetheus’un tanrılardan çaldığı taşımak için kullandığı bitkinin adıdır. Uzun ve kalın sopa formundaki bitkinin iç kısmı uzun süre yanabilen pamuksu liflerden oluşmakta bu yüzden kor halindeki ateşin hemen sönmemesini sağlamaktaydı. Antik Çağlarda ateş söndürmenin uğursuzluğa neden olacağı düşünülmekteydi bu yüzden köy meydanında yakılan ateş narteks içerisinde taşınarak evlere dağıtılırdı.

Nauplios 1. Poseidon ile Amymone’nin oğlu, Damastor ile Proitos’un babası olup, Argolis koyundaki antik Nauplia kentinin efsanevi kurucusudur.

2. Argo seferine katılan Euboea kralının adı olup, Palamedes’in babasıdır. Truva’da Yunanların tarafında savaşan oğlu Yunanlar tarafından taşlanarak tarafından öldürülünce, intikam için adasında büyük ateşler yakarak Yunan gemilerini şaşırtmış ve pek çok geminin batmasına sebep olmuştur.

Nausikaa Phaeakialıların kralı Alkinoos ile Arete’nin kızının adı olup, Odysseus’un gemisi batıp da adaya sığınınca kız tarafından bulunup babasının sarayında konuk edilmiştir. Kız, kahramana aşık olmuşsa da Odysseus’un bir an önce karısına dönmek istediğini görünce duygularını açığa vurmamıştır.

Nausinous Odysseus ile Kalypso’nun (bazı kaynaklara göre ise Odysseus ile Kirke’nin) oğludur.

Nausithoos 1. Kral Eurymedon’un kızı Periboea ile Poseidon’un oğlu olup, Hyperia’da yaşayan Phaeakialıların kralıdır (Odysseia VII, 56)

2. Minoatur ile dövüşmek üzere Girit’e giden Theseus’un kaptanıdır.
3. Odysseus’un oğludur.

Nautes Aineias’a Sicilya’dan Latium’a gitmesini tavsiye eden ve yol boyunca eşlik eden yaşlı bir Truvalı din adamının adıdır.

Neaera Güneş Tanrısı Helios’tan Lampetia ile Phaetusa adlı çocukları olan bir su perisinin adıdır.

Neda Reia’nın Arkadia’da Zeus’u doğurduktan sonra Gaia’nın çocuğu yıkaması için topraktan fışkırttığı su kaynağının adıdır.

Neikos Kavga ve kargaşa tanrısı Eris’in oğlunun adı olup, Yunanca ‘çatışma’ anlamına gelmektedir.

Neileus Nil nehrinin tanrısının adı olup, Okeanos’un oğlu olduğuna inanılmaktadır.

Neis Zethus ile Aedon veya Thebe’nin kızı, İtylus’un kızı ve kimine göre Endymion’un karısının adıdır.

Nektar İçene ölümsüzlük kazandıran tanrıların içeceğinin adı olup, tıpkı sonsuz yaşam sunan Ambrosia gibi bal ile hazırlanırdı. Nektarin ‘nektar gibi tatlı’ anlamına gelip bu sözcükten kök almıştır.

Nekysia Ölülere adanan eşya ve kurbanlara verilen isimdir.

Neleus Poseidon ile Tyro’nun oğlu ve Pelias’ın ikiz kardeşinin adı olup, Messenia’ya giderek Pylos kralı olmuştur (Ovid II, 689).

Nemanous, Biblos kralının karısının adı olup, sarayının çatısında duran Osiris’in tabutunu arayan İsis’e yardım etmiştir.

Nemea Herakles’in Nemea aslanını yendiği Argolis’te bulunan bir vadinin adıdır.

Nemea Aslanı Nemea düzlüğünde yaşayan büyük ve vahşi bir yaratığın adı olup, yüz başlı Typhonile Ekhidna ile Orthos’un yavrusudur. Bir efsaneye göre Ay tanrıçası Selene tarafından emzirilmiş olup, Herakles tarafından öldürülmüştür.

Nemesis, Rhamnusia İlahi adalet ve öç tanrıçasının adı olup, Nyks’in (Gece) kızlarından birisidir. Kendisine aşık olan Zeus’tan kaçmak kaz şekline dönüşmüşse de Zeus’ta kuğuya dönüşerek tanrıça ile çiftleşmeyi başarmıştır. Tanrıça sadece öç ve intikamı temsil etmez aynı zamanda tanrılara karşı yapılan saygısızlığı, kendini beğenmişliği de cezalandırmaktadır.

Neoptolemos Akhilleus ile Deidameia’nın oğlu ve Peleus’un torunu olup, tıpkı babası gibi Pyrros ‘kızıl saçlı’ lakabıyla da anılmıştır.

Akhilleus’un öldürülmesinin ardından, Yunanlar Neoptolemos’a Truva’ya gelip savaşa katılmazsa savaşı asla kazanamayacaklarını bildirmişler, o da Truva’ya gitmek üzere yola çıkmış, bu arada uğradığı Lemnos adasından Herakles’in silahlarına sahip olan Philoktetes’i alarak yoluna devam etmiştir. Truva’da büyük yararlılıklar gösterdikten sonra tahta atın içinde kente girmiş, Elasos, Astynoos, Astyanaks’ı öldürmüş -bir söylenceye göre Priamos’un küçük kızı Polyksene’yi babası Akhilleus’un mezarı üzerinde kurban ettikten sonra- Hektor’un dul eşi Andromakhe’yi onur ödülü olarak almıştır. Karısının eski nişanlısı Orestes’in Delphoi’de düzenlediği bir ayaklanma sırasında öldürülmüştür.

Nephalion Minos ile su perisi Paria’nın oğlu, Eurymedon, Khyrses ve Philolaos’un kardeşi olup, Amazon kraliçesi Hippolyte’nin kemerini almaya giden Herakles tarafından Paros’da öldürülmüştür.

Nephele 1. Orkhomenus kralı Athamas’ın ilk karısı ve Phrixus ile Helle’nin annesi olan su perisinin adıdır. Nephele’nin adı Yunanca ‘bulut’ anlamına gelmektedir.

2. Tanrı Zeus’un Hera şekline soktuğu ve İksion’un çiftleştiği bulutların adı olup, Kentaurlar Nephele’den bu olay sonrası doğmuştur.

Nereides Deniz tanrısı Nereus ile deniz tanrıçası Doris’in kızları olup (sayıları 50-100 arasında) denizde yaşayan su perilerinin adıdır. Bazen su yüzeyinde eğlenirken görülen Nereidler, babalarının yanında bir sualtı sarayında yaşamaktadır. Yunanca ‘ıslak olanlar’ anlamına gelen, yunus balıklarının sırtına binip süren, altın renkli saçarı ve başlarında taçları bulunan Nereidler, insanlara dostça davranan yaratıklardır.

Nereidler:

‘Nereus ve Doris’ten Nereidler doğmuş olup, bunların adları Kymothoe, Spio, Glaukonome, Nausithoe, Halie, Erato, Sao, Amphitrite, Eunice, Thetis, Eulimene, Agave, Eudore, Doto, Pherusa, Galatea, Aktaea, Pontomedusa, Hippothoe, Lysianassa, Kymo, Eione, Halimede, Plexaure, Eukrante, Proto, Kalypso, Panope, Kranto, Neomeris, Hipponoe, İanira, Polynome, Autonoe, Melite, Dione, Nesaea, Dero, Evagore, Psamathe, Eumolpe, İone, Dynamene, Keto, ise Limnoria’dır’ (Apollodorus, Kütüphane 1.2.7; Ayrıca Nereid isimleri için Homeros, İlyada 18.40; Hesiodos, Theogonia 235; P. Vergilius Maro, Georgics 4.387 ).

Herodot, neredeyse tüm tanrı isimlerinin eski Yunan’a Mısır’dan geldiğini belirtirken aralarında Nereidleri de saymıştır (Herodot, Tarih 2.50.1).

Nereus Denizin derinliklerinde karısı Doris ve kızları Nereidlerle birlikte yaşayan deniz tanrısının adı olup, Gaia ile Pontus’un oğludur. Her türlü hayvana dönüşebilme yeteneği olan Nereus’un Nerites adlı bir oğlu olduğuna dair bir efsane de bulunmaktadır. Hesiodos, onu denizin yaşlı adamı olarak tanımlamıştır (Theogonia, 233-36)

Nerites Nereus ile Doris’in kendisine tanrıça Aphrodite’yi aşık eden olağanüstü yakışıklı oğlu olup, Aphrodite tanrılar dağı Olympos’a çıkarken Nerites’i yanında götürmek istemiş ancak o denizi Olympos’a tercih edip kanatları olduğu halde tanrıçanın peşinden Olympos’a uçmamış bu yüzden tanrıça onun kanatlarını aldıktan sonra, kayaların üzerine yapışıp kalan kabuklu bir deniz hayvanına çevirmiştir.

Nessos İksion ile Nephele’nin oğlu olan bir Kentaurun adı olup, Euenos ırmağında sandalcılık yaparken Deianeira’ya tecavüze yeltenince Herakles tarafından öldürülmüştür. Bununla birlikte kentaur Herakles’ten öç almak için ölmeden hemen önce Deianeira’ya sözde bir sır vermiştir. Yarasından akan kanla spermlerinin karışımından oluşan bir sıvıyı kadına vererek, kocasının kendisine olan ilgisi azaldığında bu sıvıyı bulayacağı bir gömleği Herakles’e giydirmesini söylemiştir. Bu zehri bir çeşit aşk iksiri sanan saf kadın bir gömleğe bulayıp kocasına giydirince Herakles zehirlenmiş, gömleği çıkarmaya çalışırken etleri kopmuş, acıdan kendini yakarak öldürmek zorunda kalmıştır.

Nesteia Demeter onuruna düzenlenen Thesmophoria festivalinin ikinci gününe verilen isim olup, yas ve oruç tutularak geçirilmektedir.

Nikaia Nehir tanrısı Saggarios ile tanrıça Kybele’nin kızı olan bir su perisinin adıdır. Kendisine aşık olan Frigyalı çoban Hymos’u, çobanın ısrarcılığı üzerine okla vurarak öldürmüş, bu davranışa kızan Eros, Dionysos’u kıza aşık etmiştir. Nikaia tanrıyı vurmakla tehdit etmişse de, Dionysos kızın su içtiği pınarın suyunu şaraba dönüştürüp sarhoş olan kıza sahip olmuş, Telete ve Satyros adlı iki çocukları olmuş, tanrı sevgilisinin şerefine Nikaia (İznik) kentini kurmuştur.

Nike Dalgalanan bir elbise giymiş, kanatlı, çelenek veya sopa taşıyan genç bir kadın formunda tasvir edilen zafer tanrıçasının adı olup, Roma panteonundaki karşılığı Victoria’dır. Titan Pallas ile Styks’in kızı olup, Olympos tanrılarından önceki kuşaktandır. Kratos, Bia ile Zelus’un kardeşi olmasına karşın geç dönem söylencelerinde Athena’nın değişmez arkadaşı olarak tanımlanır.

Nikephoros Zeus ve Athena’nın lakapları olup, Yunanca ‘zafer taşıyan’ anlamına gelmektedir.

Nikomakhos Asklepios’un oğlu Makhaon ile Diokles’in kızı Antiklea’nın kızının adıdır. Kardeşi Gorgasos ile birlikte Pheres kentinde hüküm sürmüşlerdir.

Nikostrate Euandros’un annesinin adlarından birisi olup, Roma’da Carmenta adıyla tanınmaktaydı.

Nikostratos Helen ile Menelaosun oğlu olup, Homeros’a göre Truva Savaşı’ndan sonra doğmuştur.

Nilus Nil nehrinin kişileştirilmiş formu olup, Eski Mısır karşılığı Hapi olup, sonradan Roma kültürüne de aynı adla adapte edilmiştir.

Ninos Belos ya da Kronos’un oğlu olarak kabul edilen Ninova kentinin ve Babil imparatorluğunun kurucusunun adıdır.

Niobe 1. Lidya’da bulunan Sipylus kralı Tantalos’un kızı ve Thebai kralı Amphion’un karısıdır. Homeros’un İlyada adlı eserinde Niobe ile Amphion’un Niobidler olarak bilinen yedi kız yedi erkek toplam on iki çocuğun annesidir. Niobe bir gün çocuklarının sayısıyla gurur duyup sadece iki çocuğu olan Leto’yu küçümseyince, tanrıça Leto çocukları olan Apollon ve Artemis’e öcünü almaları emrini vermiş onlarda çocukların on ikisini oklayarak öldürüp ikisini sağ bırakmıştır. Erkek çocuklarının Apollon, kız çocuklarının Artemis tarafından öldürülmüştür. Niobe de Tanrılar tarafından bugünkü İzmir yakınlarında bulunan Sipylus dağı eteklerinde bir kayaya dönüştürülmüştür. Gözlerinden yaş aktığına inanılan bu kaya günümüzde ‘Yaslı kaya’ olarak bilinmektedir.

2. Phoroneus ile su perisi Teledike’nin kızı olup, Zeus’tan Argos ve Pelasgos’u dünyaya getirmiştir.

Niobidler Niobe ile Amphion’un yedisi yakışıklı erkek ve yedisi güzel kız olan on dört (Homeros’a göre on iki) çocuğunun adıdır.

Kızlar: Ethodaia, Kleodoksa, Astyokhe, Phthia, Peloia, Astykratia, Ogygia

Erkekler: Sipylos, Eupinytos, İsmenos, Damasikhton, Agenor, Phaidimos, Tantalos

Nireus 1. Kharopos ile Aglaea’nın Syme adasında (Sömbeki) hüküm süren oğullarının adı olup, aynı zamanda Helen’in taliplerinden birisi olduğundan Truva kuşatmasına katılmıştır. Truva’da kocasının yanında çarpışan Telephos’un karısı Hiera’yı öldürmüşse de kadının oğlu Eurypylos tarafından öldürülmüştür.

2. Aşkına karşılık bulamayınca kendini Leukatas kayasından aşağı atan Katanialı bir gencin adıdır.

Nisos 1. Megara kralı Pandion’un oğlu olup, Nisea limanını yaptırmıştır (Ovid VIII, 35). Bir söylenceye göre kızı Skylla Minos’un aşkı uğruna babasına ihanet etmiştir.

2. Hyrtakus’un oğlu ve Aeneias ile Euryalos’un arkadaşıdır. Rutuller savaşı sırasında Euryalos’u öldürülenlerden intikam almak isterken ölmüştür (Vergilius V, 294; IX, 199, 234).

Nomia Ölümünden sonra adını Nomia dağlarına veren bir su perisi olup, Daphnis’e aşıktır.

Nostoi Troizenli Agias adlı bir ozan tarafından MÖ 7. yüzyılda yazılan ve Truva Savaşı’nı anlatan bir şiirin adıdır.

Notus Ilık ve nemli güney rüzgârı tanrısının adı olup, Eos ile Astraeus’un oğlu, Boreas ile Zephyros’un kardeşidir. Roma panteonunda karşılığı Auster’dir.

Nyks Gecenin kişileştirilmiş hali olan tanrıçanın adı olup, Kaos’un kızıdır. Roma panteonunda karşılığı Nox’dur.

Nykteus Antiope‘nin babası, Lykos’un kardeşi ve Klonia ile Hyrieus’un oğlu olan Thebai kralının adıdır.

Nyktimene Lesbos kralı Epopeus veya Aithiopia kralı Nykteus’un babasıyla ensest ilişkiye giren kızının adı olup, utancından ormana kaçmış ve Athena tarafından baykuşa dönüştürülmüştü.

Nyktimos Lykaon’un oğullarından birisinin adı olup, Gaia’nın ricasıyla Zeus tarafından öldürülmemiş, Deukalion tufanından önce Arkadia tahtına çıkmıştır.

Nymph, Nymphai, Su Perileri Genç ve güzel kadın görünümünde tabiat ruhlarının adı olup, su kaynakları, dağlar ve nehirlerin koruyuculuğunu yapan önemsiz tanrısal yaratıklardır.

Üç tip peri bulunmaktadır:

1. Kara perileri:

Aldeid (vadi), Napaea (vadi), Auloniad (yayla), Leimakid (mera), Oread (dağ), minthe (nane), Hesperid (bahçe)

2. Su perileri: Helead (bataklık), Okeanid (Okyanus), Nereid (Akdeniz), Naiad (tatlı su)
3. Ağaç perileri:

Dryad (meşe), Leuke (kavak), Meliae (dişbudak), Epimeliadlar (Elma)

4. Yeraltı dünyası perileri (Lampadeler)

Homeros’a göre Zeus’un kızları olan nymphalara insanlar tarafından saygı gösterilip dua edilmekteydi.

Nysa Nysa dağında Dionysos’u büyüten bir su perisinin adıdır.

 Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009