Yunan Mitolojisi Sözlüğü (AL)

 Aşağıdaki çalışmam A’dan Z’ye Online sunulan alfabetik Yunan Mitolojisi Sözlüğü’nün AB-AE harfleri arasındaki bölümünü içermektedir. 

Alabandus Euippus ile Kalirrhoe’nin oğlu olan Karyalı bir kahramaın adı olup, kendi adını taşıyan bir kent kurmuştur.

Alabastron Parfüm ve masaj yağı saklamak amacıyla kullanılan, dar gövdeli, yuvarlak dipli, açılı ağızlı bir çömleğin adıdır. Yunanca alabastos adıyla bilinen ‘su mermeri’nden yapıldığı için bu adı almış, ilk örneklerine MÖ 11. yüzyılda Mısır’da rastlanmıştır.

Alagonia Zeus ile Europa’nın kızı olup, Laconia’daki Alagonia kentine adını vermiştir (Paus. iii. 21).

Alala Savaş narasının kişileştirilmiş formu olup, Polemus’un kızıdır.

Alalkomeneis Athena’nın takma isimlerinden birisi olup, Alalkomeneus adlı kahraman ile ilişkilidir.

Alalkomeneus Tanrı ve tanrıçaların evlenmesini simgeleyen ayinleri icat eden bir Boiotialı kahraman olup Alalkomenes kentinin kurucusudur.

Alastor 1. Aileler arasındaki kan davasından sorumlu bir iblisin adı olup, Yunanca ‘intikamcı’ anlamına gelmektedir (Paus. viii. 24). Pylos kralı Neleus’un oğlu olan Alastor, kardeşleriyle birlikte Herakles tarafından öldürüldükten sonra insanlara intikam aşılayan kötü bir ruh haline dönüşmüştür.

2. Neleus ile Khloris’in oğlunun adı olup, Herakles, Pylos’u ele geçirdiğinde Nestor dışındaki kardeşleriyle birlikte öldürülmüştür (Apollod. i. 9).
3. Sarpedon’un Lykialı arkadaşı olup, Odysseus tarafından öldürülmüştür (Homeros İlyada v. 677; Ov. Met. xiii. 257).
4. Zeus’un isimlerinden birisidir.

Alastorides Alastor’un soyundan gelenlere verilen isim olup, Homeros tarafından Alastor’un oğlu Tros için kullanılmıştır (İlyada xx. 463).

Alatreus Lapithaon ile su perisi Derketis’in oğlu olan Boeotialı delikanlı Thebai’ye yürüyen yediliye karşı savaşmıştır.

Alea Arkadia’da tanrıça Athena’ya verilen isimdir (Paus. viii. 23).

Alebion, Albion Herakles’in sığırlarını kardeşi Derkynos’la birlikte çalmaya kalkıştıkları için kahraman tarafından öldürülen Poseidon’un oğludur.

Alek Trorius Plinius’a göre horozun midesinde bulunan fasulye büyüklüğünde bir taşın adı olup horozun dövüş yeteneğine olumlu etki yapmaktadır. Bkz. Horoz Taşı

Aleksander Sikyon’da tapınılan Hera’ya verilen isim olup, Adrastus kente Hera Alexandros adlı bir tapınak inşa ettirmiştir (Apollod. iii. 12).

Aleksandros Bkz. Büyük İskender

Aleksanor Makhaon’un oğlu, Aeskulapius’un torunu Sikyon’da Titane bölgesinde bir günbatımından sonra ibadet edilen bir tapınak inşa ettirmiştir (Paus. ii. 23).

Aleksiares Herakles ile Hebe’nin oğludur.

Aleksida Amphiaraus’un kızının adıdır.

Aleksikakus Herakles, Zeus ve Apollon’a takılan ‘kötülük önleyen’ anlamında bir takma isimdir.

Aleksirhoe Nehir tanrısı Granikos’un kızı olup Aesakus ile Priamos’un annesidir.

Aleksis Korydon’un aşık olduğu gencin adıdır.

Alekto Erinyes adı da verilen üç intikam tanrısından birisinin adıdır (Diğerleri: Tisiphone ve Magarea).

Kronos, Uranos’u öldürdüğünde kanı Gaia’ya düşmüş ve bu intikam tanrıları oluşmuştur. Saçları yılandan olan bu tanrıların gözlerinden kan damlamaktadır (Vergilius VII, 324, 341, 415, 476).

Alektor 1. Argonaut Leitus’un babasının adı olup (Apollod. i. 9), İlyada’da (xvii. 602) Alektryon olarak geçmektedir.

2. Anaksagoras’ın oğlu, İphis’in babası olan Argos kralının adıdır.

Alektorian Taşı Yavru horozun midesinde bulunduğuna inanılan büyülü bir taşın adıdır.

Alektryomanti Toprağa çizilen ve yirmi dört eşit parçaya bölünen bir çember üzerine buğday tanelerinin dizilmesi ve bir horozun bu çember etrafında koşturulduktan sonra yenilmiş buğday tanelerinin konumuna göre kehanet çıkarma işinin adıdır.

Alektrona Güneşin kızı kabul edilen bir tanrıçanın adıdır.

Alektryon Savaş tanrısı Ares’in, Aphrodite’yi ziyarete gittiğinde kapıya nöbetçi olarak diktiği ve kendisine güneşin doğuşunu haber vermekle görevlendirdiği bir gencin adıdır.

Aletes 1. Aegisthus’un oğlunun adıdır. Agamemnon’un oğlu Orestes Tauris’teyken Aletes, Miken’de güç kazanmışsa da geri dönen Orestes tarafından öldürülmüştür.

2. Hippotes’in oğlu olup, Dodona kâhininin iki kehanetini yerine getirip Korinthos’u ele geçirmeye muktedir olmuştur.

Aletheia Gerçeğin kişileştirilmiş formu olup, Zeus’un kızıdır.

Aletis İkarus’un kızı Erigone’nin adlarından birisi olup, ‘gezgin’ anlamındadır.

Aleus 1. Arkas’ın torunu ve Apheidas’ın oğlu ve Neaera’nın kocası olup, Arkadia’da bulunan Tegea kentinin kralıdır. Tegea’nın ilk Athena tapınağını inşa ettirmiştir (Paus. viii. 23).

2. Gece tanrısının adıdır.

Algea Acının kişileştirilmiş formu olup, Eris’in atasıdır.

Algol Perseus takımyıldızındaki en parlak yıldızın adı olup, Perseus’un kemerine taktığı Gorgon Medusa’nın başı ile ilişkilendirilmiştir.

Algos Hesiodos’a göre (Theog. 227) üzüntünün kişileştirilmiş formu olup, Eris’in kızıdır.

Alipes Hermes’in kanatlı sandallarının adıdır.

Alipherus Lykaon’un Zeus tarafından bir yıldırım gönderilerek öldürülen oğlunun adı olup, Aliphera kentinin kurucusudur (Apollod. iii. 8).

Alkaius Perseus ile Andromeda’nın oğlu ve Amphitryon’un babası olan Tiryns kralının adıdır.

Alkathoe, Alkithoe Minyas’ın kızı, Leucippe ile Arsippe’nin kız kardeşidir. Boeotia’da Dionysos tapımının yayıldığı zamanlarda kutsal günlerde tapınma ile uğraşacakalrına günlük işlerine daldıkları için, Dionysos tarafından kardeşleriyle birlikte yarasaya dönüştürülmüştür (Ov. Met. iv. 1-140, 390-415).

Alkathous 1. Elis kralı Pelops ile Hippodameia’nın oğlu, Atreus ile Thyestos’un kardeşi olup, megara kralının oğlunu öldüren aslanı öldürünce kralın kızı Euaikhme ile evlenmiş ve Onkhestos kralı olmuştur. İskhepolis ve Kallipolis adlı iki oğlu ve İphinoe adlı bir kızı vardı (Paus. i. 42; Apollod. ii. 4).

2. Porthaon ile Euryte’nin oğlu olup, Tydeus tarafından öldürülmüştür (Apollod. i. 7. § 10, 8 § 5; Diod. iv. 65).
3. Aesyetes’in oğlu, Hippodameia’nın kocasının adı olup, Truva Savaşı sırasında Truvalıların en yakışıklı ve en cesur askerlerinden birisiydi (Homeros, İlyada xiii. 466; xii. 93, xiii. 427). Poseidon’un Alkathous’un ayaklarını felç ederek İdomeneus’a yardım etmiş o da kahramanı öldürmüştür.

Alke 1. Rhea Kybele’nin kızının adıdır.

2. Gücün kişileştirilmiş dişil formudur

Alkestis İolkos kralı Pelias’ın kızı olup Pherae kralı Admetus’un karısıdır (Apollod. i. 9. § 10, 15). Medeia kurnazlıkla Pelias’ın kızlarına babalarını öldürtünce bu cinayete katılmayan tek kardeştir. Admestos, Alkestis’e talip olduğunda babası Pelias yerine getirilmesi oldukça güç şartlar öne sürmüşse de kral bu görevleri Apollon’un yardımıyla yerine getirmiş ve kızla evlenmeye hak kazanmıştır. Alkestis, kocasının yerine ölümü kabullenmişse de Herakles tarafından Ölüler dünyasından kurtarılıp eskisinden daha genç ve güzel olarak kocasına teslim edilmiştir. Alkestis’in anne ve babasının oğullarının yerine ölmeyi göze almaması ve karısının fedakârlığının Dede Korkut kitabındaki Deli Dumrul hikâyesiyle ortaklığı ilginçtir.

Alkhandros İllyrialı bir kâhinin adı olup tanrı Zeus ona saldıranları kuşa dönüştürmekteydi.

Alkidike Aleus’un kızı, Salmoneus’un karısı, Tyro’nun annesinin adı olup, genç yaşta ölünce Salmoneus Sidero ile evlenmiştir (Diod. iv. 68; Apollod. i. 9).

Alkimede Aeson’un karısı ve Aragonautlar’ın lideri Yason’un annesidir.

Alkimedon 1. Arkadialı bir kahramanın adı olup, Phialo’nun babasıdır.

2. Tyrrhenialı denizcilerden biri olup, çocuk Dionysos’u öldürmek isterken arkadaşalrıyla yunus balıklarına dönüşmüşlerdir (Ov. Met. iii. 618; Hygin. Fab. 134).

Alkimenes 1. Glaukos’un oğlu olup, kaza sonucu ağabeyi Bellerophon (bazı varyantlarda Deliades veya Peiren) tarafından öldürülmüştür (Apollod. ii. 3).

2. İason ile Medeia’nın oğullarından birisi olup, İason Glauke ile evlenmek isteyince kardeşi Tisander ile birlikte Medeia tarafından öldürülmüştür (Diod. iv. 54, 55).

Alkinoe Polybos’un kızı olan Korinthoslu bir kadının adı olup kendisi için yün eğiren Nikandra’ya hak ettiği ücreti ödemeyince tanrıça Athena tarafından yasak aşk yaşaması ve bu yüzden vicdan azabı çekerek ölmesi üzere cezalandırılmıştır.

Alkinous 1. Skheria adasında bulunan (bugünkü Korfu Adası) Phaeakia şehrinin kralı ve Nausikaa’nın babası ve olup Odysseus’a misafriperverlik göstermiş, İthaki’ye dönmesi için içi armağanlarla dolu bir gemi hediye etmiştir (Odysseia VI, VII, VIII).

2. Hippothoon’un oğlu olup, babası ve 11 kardeşi ile birlikte İcarius ve Tyndareus’tan kovulmuşlar, hep birlikte Herakles tarafından öldürülmüşlerdir (Apollod. iii. 10).

Alkippe 1. Savaş tanrısı Ares ve Agraulus’un kızının adıdır. Ares’in daha sonra intikam için öldüreceği deniz tanrısı Poseidon’un oğlu tarafından tecavüze uğramıştır (Paus. i. 21; Apollod. iii. 14).

2. Kardeşi Astraeus tarafından namusu kirletilen bir bakirenin adı olup, kendisini Caikus nehrine atarak intihar etmiştir (Plut. De Flux. 21).

Alkis Makedonya’da Athena’nın takma isimlerinden birisidir (Liv. xlii. 51).

Alkmaion Argos kralı Amphiaraus ve Eriphyle’nin oğlu, Amphilochus, Eurydike ve Demonassa’nın kardeşinin adıdır (Apollod. iii. 7). Thebai kentine düzenlenen ilk seferde ölen babasının intikamını kral Eeteokles’in oğlu Laodamas’ı öldürerek ve Thebai’yi yağmalayarak almıştır (Homeros, Od. xv. 247).

Alkmene Thebaili general Amphitryon’un karısının adıdır. Kocası uzaktayken tanrı Zeus, Amphitryon’un kılığında onu baştan çıkarmış ve Herakles’in doğumuna sebep olmuştur.

Alkon 1. Hippocoon’un oğullarından birisi olup, Kalydonia avına katılmış, babası ve kardeşleriyle birlikte Herakles için öldürülmüştür (Apollod. iii. 10).

2. Atina kralı Erekhtheus’un oğlu, Argonautlarda Phalerus’un babasıdır (Apollon. Rhod. i. 97).

Alkyone 1. Rüzgârlar kralı Aiolus ie Enarete’nin (veya Aegiale) kızı olan bir yarı tanrıçanın adıdır (Apollod. i. 7). Sabah yıldızı Heosphoros’un oğlu Keyks ile mutlu bir evlilik yapmışsa da karı-koca kendilerini Zeus ile Hera ile kıyaslamaya başlayınca tanrıları kızdırmış ve deniz kuşlarına dönüştürülmüşlerdir.

Ovidius’a göre ise Alkyone, kocası bir deniz kazasında ölünce kendisini denize atmış, birbilerine sevdalı karı kocaya acıyan Tethys onları deniz kuşuna çevirmiştir (İlyada, IX, 562; Ovidius, Met. XI,410).

2. Meleager’in karısı Kleopatra’nın takma adı olup, Apollon tarafından öldürülen kocasının kederinden ölmüştür (Homeros, İlyada ix. 562).
3. Atlas ile Pleione’nin kızı olan bir Pleiad’ın adı olup, Poseidon’dan Aethusa, Hyrieus ve Hyperenor’u doğurmuştur (Apollod. iii. 10).

Alkyone Günleri Kışın en uzun gününden önceki ve sonraki yedişer güne verilen isim olup bu zamanlar Alkyone kuşunun yuvasını yaptığı bu dönemde denizin sakin olduğuna inanılmaktadır.

Alkyoneus 1. Gaia ile Uranos’un çocuklarından birisi olup, doğduğu topraklar olan Pallene üzerinde öldürülemeyeceğinden, Herakles tarafından uzaklara çekilip, devin bir vuruşta Herkales’in yirmi arkadaşını öldürmesinin ardından kahraman tarafından oklanarak öldürülmüştür.

2. Diomus ile Meganira’nın oğlu olan Krisalı bir delikanlının adı olup, ülkelerine musallat olan canavar Sybaris’i durdurmak için kurban edilmek için seçilince aşığı Eurybarus onun yerine ölmek için gönüllü olmuştur (Anton. Lib. 8).

Alkyonides Dev Alkyoneus’un kızlarının adı olup, babalarının ölümünde sonra kendilerini denize fırlatarak buz kuşlarına dönüşmüşlerdir. Bunlar; Phthonia, Anthe, Methone, Alcippe, Pallene, Drimo ve Asteria’dır.

Almops Poseidon ile Helle’nin oğlu olan bir devin adı olup, Makedonya’nın Almopes kentinin kurucusu olduğuna inanılmaktadır.

Aloadai, Aloadlar Poseidon ile Triops’un kızı İmphimedia ile Aloeus’un ikiz çocukları Otos ve Ephialtes’in ortak adı olup Ares’i bile aylarca esir tutacak kadar güçlü, on yedi metre boy ve dört metre eninde ölçülerinde yiğit devlerdi. Tanrılarla savaşmaya karar verip, denizi kurutmak için dağlarla doldurmaya ve tanrıçalara ilan-ı aşk etmeye başlayınca bir söylenceye göre Zeus tarafından yıldımla çarpılmışlar, bir başkasına göre Artemis’in kurnazlığı sonucu yanlışlıkla birbirlerini oklayarak öldürmüşlerdir.

Aloeus    1. Poseidon ile Kanake’nin oğlu, İmphimedia’nın kocası ve Aloadların babasıdır.

2. Helios’un Kirke veya Antiope’den oğlunun adıdır (Paus. ii. 1).

Alope Kerkyon’un kızının adı olup, Poseidon’dan bir oğlu olmuştur. Çocuğu doğar doğmaz bir ormana terk etmişse de çocuk çobanlar tarafından bulunmuş Hippothous adı verilerek büyütülmüştür.

Alphaea Artemis’in Letrini’de kullanılan takma adlarından birisi olup, tanrıçaya aşık olan nehir tanrısı Alpheius’un adıyla ilişkilidir (Paus. vi. 22).

Alphesiboea 1. Arkadia’da bulunan Phegus şehrinin kurucusu Phegus’un kızı olup, Alkmaeon’un eşidir.

2. Adonis’in annesidir.
3. Dionysos’un aşık olduğu Hintli bir su perisinin adıdır. Kaplan kılığına giren Dionysos’tan korkup Sollax nehrinde kaybolmuştur. Nehrin adı bu günden sonra Tigris (Dicle) olarak değiştirilmiştir (Plut. de Fluv. 24).
4. Bias’ın kızı ve Pelias’ın karısı olup, (Theocritus, iii. 45) Anaksibia adıyla da bilinmekteydi.

Alpheius, Alpheios Okeanos ile Tethys’in oğlu olup, aynı isimli nehrin (Mora yarımadasında Arkadia ile Elis arasında akıp İon denizine dökülür) tanrısıdır. Yunanca ‘beyazca’ anlamına gelen Alpheus, nereid (su perisi) Arethusa’ya aşık olup peşinden Sicilya’ya gitmiş, tanrıça Artemis Arethusa’yı bir çeşmeye dönüştürünce Alpheus aşkından sularını bu çeşmeye gönderdi.

Alphito Çocukları öldürmek için kuş veya diğer hayvanların kılığına giren arpa tanrıçasının adıdır. Kocalarını öldürdükleri için sürgün edilmiş 50 kadınla birlikte Britanya’ya gittiğine dair bir öykü bulunmaktadır.

Alpiel [Yahudilik] Meyve ağaçlarının koruyucusunun adıdır.

Alpos Kafası yüz yılandan saçlarla kaplı bir devin adı olup Sicilya’da Peloros dağlarında yaşamaktaydı. Yolunu şaşıran yolculara tuzak kurup, kaya ile ezdikten sonra parçalayıp yemekteydi. Dionysos tarafından öldürülmüştür.

Alseides Korualrda yaşayan perilerin adıdır.

Altes Kral Priamos’un eşlerinden birisi olan Laothoe’nin babasıdır (İlyada XXI, 86; XXII, 51)

Althaea, Althaia 1. Thestius ile Eurythemis’un kızı, Leda, Hypermnestra, Iphiclus ve Euippus’un kardeşi, Kalydon kralı Oeneus’un eşi ve Meleager’in annesinin adıdır. Dayısını öldüren oğlunu lanetlemiş, oğlunun ölümünden kendi lanetini sorumlu tuttuğu için vicdan azabından intihar etmiştir (Ovid VIII, 455).

2. Eurynome’nin adı olup, ‘büyümeye sebep olan’ anlamındadır.

Althemenes Girit kralı Katreus’un oğlunun adı olup, kral hayatını çocuklarının yüzünden kaybedeceğini öğrenince Althemenes ile kardeşi Apemosyne’i ülkesinden uzağa Rodos Adası’na göndermiştir. Yıllar sonra yaşlanan kral oğlunu son kez görmek ve tacını ona bırakmak için Rodos adasına yelken açmıştır. Adaya vardıklarından çobanlar tarafından korsan sanıldıkları için kavga çıkmış bu sırada babasını tanımayan Althemenes Katreus’u öldürmüştür (Apollodorus iii. 2).

Althepus Poseidon ile Troezen kralı Orus’Un kızı Leis’in oğludur (Paus. ii. 30).

Altın Elma Peleus ile Tetis’in düğününe çağrılmayan Eris’in intikam amacıyla düğüne gönderip ‘tanrıçaların en güzeline ve verilmesini’ belirttiği altın elma tanrıçalar arasında tartışmaya ve bir güzellik yarışmasının düzenlenmesine neden olmuştur. Paris’in hakem seçildiği bu yarışmayı Aphrodite kazanmıştır.

Altın Eşek Apuleius’un anlattığı Kupid ile Psykhe’nin öyküsünün adıdır.

Altın Oran Platon’a göre insanda, tabiatta hatta yetkin sanat eserlerinde uygulanan ideal sayısal oranın adıdır. İrrasyonel bir rakam olup yaklaşık değeri 1.618033988…dir. Eski Mısırlılar tarafından bilinip Giza Piramitlerinde kullanıldığı iddia edilmiştir. 1509 yılında Luca Pacioli Divina Proportione adlı eserinde altın oranın matematisel yönünün yanı sıra mimari kullanımından bahsetmiştir. Leonardo Da Vinci ve Le Corbusier’in eserlerinde altın oran kullanımına rastlanmıştır.

Altın Post Türlü maceralar atlattıktan sonra İason’un liderliğindeki Argonot gemicileri tarafından Kolhis’ten Yunanistan’a getirilen efsanevi postun adıdır. Rodoslu Apollonius’un anlatısına göre Boetia’da bulunan Orkhomenus kenti kralı Athamas’ın bulut tanrıçası Nephele’den bir kız (Helle) bir de oğlan (Phriksos) çocuk sahibi olmuştur. Daha sonra İno’ya aşık olunca Nephele kendisini teketmiştir. Bir versiyona göre İno üvey çocuklarını kıskanıp zehirlemeye kalkınca bir diğerine göre ise Athamas bir kuraklığa son vermek için Phriksos’u kurban etmeye karar verince Nephele veya onun ruhu çocuklarını kurtarması için postu altından bir koç getirmiştir. Altın postlu koç deniz tanrısı Poseidon ile güneş tanrısı Helios’un torunu olan su perisi Theophane’nin yavrusudur. Çocukları sırtına alan koç Kolhis’e doğru uçarken Helle aşağıdaki denize düşüp boğulmuş bu yüzden adı Çanakkale Boğazı’na (Hellespont) verilmiştir. Phriksos kendini kurtaran koçu Zeus veya Poseidon’a kurban ettikten sonra altın postunu Kolhis kralı Aietes’e hediye etmiştir. O da postu Ares’e adanmış bir ormanda bir ejderha tarafından korunan ve kutsal sayılan bir meşe ağacına asmıştır. Pelias krallığını ele geçirmesinden şüphelendiği yeğeni İason’u Kolhis’e altın postu almaya göndermiştir.

Bkz. Aietes, Theophane, Yason, Medea, Argo

Altis Olympia düzlüğünde bulunan Zeus’un kutsal ormanının adıdır.

Alyattes Kroesus’un babası olan Lydia kralıdır.

Alyssus Arkadia’da bulunan ve deliliğe şifa sağladığına inanılan bir çeşmenin adıdır.

Alyzeus İkarius’un oğlu, Penelope ile Leukadius’un kardeşi olup, Akarnania’da Alyzeia kentini kurmuştur (Strab. x. p. 452).

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009