Simgeler ve Semboller Sözlüğü

Aşağıdaki minik sözlük Simgeler ve Semboller Sözlüğü adını taşımakta olup,  dini, mistik, kültürel ve tarihi sembol ve simgeleri ad ve anlamlarını içermektedir.

A-ok Başparmak ile işaret parmağının ‘O’ daire formu şeklinde bir araya getirilmesiyle oluşturulan “her şey yolunda” anlamına gelen ve “The Okay Sign” olarak da bilinen işaretin adıdır. İlk olarak 1960’lı yıllarda Amerikalı astronotlar tarafından “all systems OK” cümlesinin kısaltılmış formu olarak kullanılmıştır.

Abdullah Biraderler, Abdullah Frères 1858 yılında Alman fotoğrafçı Rabach’ın stüdyosunu satın alıp Pera’ya yerleşen Kevork, Hovsep ve Viken adındaki üç Ermeni kardeşin adı olup Türk fotoğrafçılığının öncüsü ve sembolüdürler.

Akrep Anadolu’da çeşitli dokumalarda kullanılan bir motif olup düşmanlığı sembolize etmektedir.

Alkatraz Hapishanesi ABD, San Francisco körfezinde kıyıdan 2 km uzaklıkta eski bir İspanyol kalesinin bulunduğu adada yer alan hapishanenin adı olup 1934-63 yılları arasında federal suçluları hapisetmek için kullanılmıştır. Alkatraz’dan kaçmanın imkânsız olduğuna inanılmaktaydı.

Altı Ok Tek parti dönemi ve sonrasında Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin de benimsediği altı temel prensibin adıdır:

Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık

Anne Frank Hollandalı bir Yahudi kızının adı olup 2. Dünya savaşı sırasında Hollanda’nın Alman işgaline uğramasıyla babası Otto Frank’ın ofis binasının arkasındaki gizli bir bölmede tecrit hayatı yaşamış, 13. yaş gününde kendisine hediye edilen bir günlüğe anılarını aktarmış, bu günlük Yahudi soykırımının sembollerinden birisi olmuştur.

Appalosa Atı Sirk gösterilerinde kullanılan sağrısında iri benekler bulunana bir at türüdür.

Arma Devlet, hükümdar, kent, aile, bölge veya dini tarikatların kullandığı ayırt edici sembollerin adıdır.

Armilla, Armil, Armil küresi Eratosthenes tarafından MÖ 255 yılında keşfedilen, ekvatoru, kutupları, meridyen ve paralelleri tasvir eden gökyüzü modelinin adıdır. Rönesans döneminde aklın ve bilgeliğin sembolü haline getirilmiştir.

Aunt Jemima Bir gözleme (pancake) markasının adı olarak ünlenen (1893) şişman, gülümseyen, başı eşarplı Afro-Amerikan kadın imajı olup ‘Jemima teyze’ anlamına gelmektedir. Orijinal tipleme Anna Short Harrington tarafından çizilmiş olup, ABD’de reklamlarda kullanılan ilk zenci karakterdir. Amerikan İngilizcesinde Uncle Tom (Tom Amca) teriminin bir benzeri olarak zencileri küçümsemek amacıyla da kullanılabilen kelime 1950’lerin TV dizisi Beluah’ın ilham kaynaklarından birisi olmalıdır.

Auswitz 1940 yılında Himmler’in emriyle Polonya’da kurulan Nazi Almanya’sının en büyük toplama kampının adı olup Yahudi soykırımının sembollerinden birisidir.

Ay Yıldız Başlangıçta Osmanlı İmparatorluğu’nun sembolü iken zamanla tüm İslam ülkeleri tarafından benimsenmiş, tıpkı Türkiye Cumhuriyeti gibi Pakistan, Tunus gibi İslam ülkeleri tarafından bayraklarında kullanılmıştır.

Aziz İstvan tacı MS 11. yüzyılda yapılmış Macaristan krallık tacı olup aynı zamanda Macar halkının ulusal simgesidir. Tacın tepesindeki haç yana yatık bir pozisyonda durmaktadır.

Azure Avrupa dillerinde gök mavisi rengi olup özellikle soylu ailelerin ve krallıkların armalarında gerçeklik ve sadakatin sembolü olarak horizontal çizgiler halinde kullanılmıştır.

< Orta dönem Fransızca asur, azur < Latince azzurum, azolum < Arapça al + lâza-ward (Farsça lâzward ‘lacivert taş’ [lapis lazuli])

Barış Çubuğu, Kalumet Kuzey Amerika Yerlilerinin barış törenlerinde tütün içtiği üzerinde kuş tüyü ya da at kılından süslemeler bulunan çubuğun adıdır.

Bayrak [Semboli] Bir topluluk, devlet, askeri birim veya ticari kuruluşun simgesi olarak kullanılan genellikle dikdörtgen biçiminde bez parçasının adı olup, bir kenarından göndere bağlanmaktadır. Tarihte bilinen ilk bayrak Çinde Çu hanedanının kurucusu tarafından MÖ 12. yüzyılda kullanılmıştır.

Bir Tanrıyı sembolize eden rakam olup çeşitli masal, efsane ve inanışlarda etkisi görülmektedir.

Caerdroia Galler dilinde ‘dönemeçler kalesi’ anlamına gelen kelime bir çeşit labirentin adıdır.

Cathleen Ni Hoolihan İrlanda’nın kişileştirilmiş dişil formu olup İrlanda yurtseverliğinin de sembolüdür.

Charlemagne tacı MS 10. yüzyılda Kutsal Roma Germen İmparatorlarının giymesi için yapılan üst yanı sekiz altın plakadan oluşan tacın adıdır.

Cinsiyet Sembolleri İnsanoğlunun cinsel özellik ya da yaşam formunu belirten işaretlerin adı olup güneş sistemindeki gezegenlerle ilişkilendirilmişlerdir. Kadınlar Venüs gezegeni veya kenarına haç iliştirişmiş bir daire, erkekler mars gezegeni veya kenarına ok iliştirilmiş daire işaretleriyle sembolize edilmektedir.

Columbia Kâşif Kristof Kolomb adından esinlenilerek İngiliz diliyle ilgili eşya hatta bölgeler için kullanılmış, zamanla ABD’nin tıpkı Sam Amca gibi sembollü olmuş, Columbia Pictures, Columbia Records gibi pek çok Amerikan markasına adını vermiştir.

Corna, mano cornuta Antik Yunan kökenli, İtalyan yarımadası ve Akdeniz dünyasına yayılmış kaba bir el hareketinin adı olup ‘boynuz’ anlamına gelmektedir. İşaret ve serçe parmaklar gergin tutulurken orta iki parmak başparmakla sıkıştırılarak boynuza benzer bir görünüm ortaya çıkmaktadır. 1960’lı yıllardan itibaren Heavy Metal gruplarınca şeytani bir sembol ilan edilip sahiplenilmiştir.

Çan Tarih boyunca mistik bir öğe olarak algılanmış ve tılsım olarak da kullanılmıştır. Yahudiler geçmişte elbiselerine kötülükleri uzak tutmak amacıyla küçük çanlar bağlarlardı. Kötü ruhları ölüden uzak tutmak amacıyla cenaze törenlerinde çan çalınması da tarihin en eski adetlerinden birisi olmalıdır ki zamanla Hıristiyanlığında sembollerinden birisi olarak kabul edilmiştir. Budist ayinlerinde kullanılan ghanta adlı kutsal çan da benzer amaçlarla kullanılmaktadır. Batı Afrika’da hasta çocukların ayaklarına bağlanan çanların kötü ruhları uzak tutacağına inanılmaktadır.

Çanakkale Şehitleri Anıtı 1. Dünya Savaşı sırasında Çanakkale cephesinde ölen Türk askerleri anısına Hisarlık Burnu’nda dikilen 39.75 m yüksekliğinde anıtın adı olup, 1954-1960 yılları arasında inşa edilmiştir. Mehmetçiğin kahramanlığının sembollerinden birisidir.

Çelenk Çiçek, dal ve yapraklardan yapılan daire formunda sorguç veya süsün adı olup kutlama veya onurlandırmanın sembolüdür. Bilinen ilk örneklerine Eski Mısır’da üzerine çiçekler dikilmiş, başa bağlanan keten şeritler olarak rastlanmış, Eski Yunan’da zeytin, Roma’da defne dallarından örnekleri (atletleri, şairleri, başarılı komutanları vs.) ödüllendirme amacıyla kullanılmaktaydı.

Çin Seddi İnsanoğlu tarafından gerçekleştirilen en büyük mimari yapı olmasının yanı sıra uzaydan görülebilen tek insan yapısıdır. MÖ 3. yüzyılda Çin hanedanı döneminde Kuzey Çin’de, doğuda Şanhai geçidinden (Po Hai bölgesi) batıda Çia-yü geçidine (Kansu bölgesi) dek 7.300 km uzunluğundadır. 1987 yılında UNESCO’nun Dünya mirası (World Heritage Site) listesine alınmıştır.

Dachau Toplama Kampı Naziler tarafından Almanya’da ilk kurulan toplama kampının adıdır.

Demir Haç Nişanı Almanya’da 1813 yılından sonra askeri başarı gösterenlere takılan madalyanın adıdır.

Demirperde İlk olarak 1946 yılında Winston Churchill tarafından kullanılan ve SSCB ile komünist Doğu Avrupa ülkelerinin kapitalist ülkelerle ilişkilerini sınırlı tutma arzusunu ifade eden terimdir.

Deutscher Michel Alman halkının kişileştirilmiş formu olup gece başlığı takmış, Alman bayrağının renklerinde bir gecelik giymiş bir erkek olarak tasvir edilmektedir.

Deve Leopar, Camelopard Eski Mısır, Mezopotamya ve Ortaçağ Avrupa’sında armacılık sanatında rastlanan deve büyüklüğünde leopar postuna sahip her iki türün melezi bir yaratığın adı olup, aynı zamanda iki boynuzu da vardır. Muhtemelen zürafa tasvir edilmek istenmiştir.

El Öpmek Pek çok kültürde saygının ve selamlaşmanın bir formu olarak kabul edilen bir ritüeldir.

Elementaller Neredeyse tüm antik kültürlerde doğanın dört temel gücünün adıdır.

Bunlar:

1. Ateş
2. Su
3. Toprak
4. Hava

Enternasyonal, The Internationale, L’Internationale [Sembolik] Sosyalist ve anarşistlerin en tanınmış şarkısının adı olup orijinal Fransızca sözleri 1870 yılında Eugène Pottier (1816-1887) tarafından yazılmış, Pierre Degeyter (1848-1932) tarafından bestelenmiş zamanla devrimci sosyalizmin marşı haline dönüşmüştür. Şarkının Rusça versiyonu Sovyetler Birliği’nde 1917-44 arasında milli marş olarak kabul edilmiştir.

Fin Bakiresi Finlandiya’nın kişileştirilmiş formu olan milli bir sembol olup yirmili yaşlarda sarı saçlı, mavi gözlü, mavi-beyaz renkli milli kostüm içinde tasvir edilmektedir. Gerçek adı Aura olup güneybatı Finlandiya’nın Turku bölgesinde bu isimde bir nehir bulunmaktadır. 18. yüzyıldan itibaren milli bir sembol olarak kullanılan Aura ile İsveç’in kişileştirilmiş formu ‘Svea Ana’ arasında ilişki olmalıdır.

Gagarin 1961 yılında uzaya gönderilen ilk insan olan SSCB’li kozmonotun adıdır (1934-1968)

Germania Ana Almanya’nın kişileştirilmiş formu olarak kullanılan terimim kökeni, Roma İmparatorluğu döneminde Ren nehrinin batı yakasından doğuda bugünkü Rus ve Ukrayna sınırlarına dek ulaşan bölgeye Latince Germania denilmesine dek inmektedir.

Gernikako Arbola Bask dilinde ‘Guernika ağacı’ anlamına gelen ve Bask halkının, bağımsızlık sembolü olarak gördüğü, bir kilise bahçesinde yer alan kutsal meşe ağacının adı olup günümüzde milliyetçi Bask partisi Eusko Alkartasuna’nın da sembolüdür.

Geronimo, Goyathlay, Esneyen kişi 1829-1909. ABD’nin saldırı ve katliamlarına karşı var olma mücadelesi veren Apaçi halkının efsanevi liderinin adıdır. 1886’da yenilgiye uğratılıp teslim olduktan sonra ömrünün kalan kısmını yurdundan uzak bir tutsak olarak çalışma kamplarında geçirmiştir.

Güneş Haç, Odin’in Haçı, Gnostik Haç Bir daire içine çizilen haç figürünün adı olup pek çok dinde kutsal kabul edilmesinin yanı sıra neo pagan bir semboldür.

Bazı güneş haç örnekleri:

1. Kuzey Batı Avrupa’da Odin’in Haçı olarak bilinen basit form
2. Odin’in Haçı’nın daha kalın çizgili ve daha az boşluk içeren formu
3. Hıristiyan kültürüne adapte edilmiş Kelt Haçı
4. Svastika benzeri figür
5. Disk üzerinde Kelt Haçı

Hayat Çiçeği İç içe geçmiş çok sayıda daireden oluşmuş geometrik bir sembolün adı olup, en eski örneği Eski Mısır’da Abydos kentindeki Osiris tapınağında bulunmuştur. Bununla birlikte Fenike, Asur, Hint, Asya ve Orta Doğu mimarisi örneklerinin erken dönemlerinde rastlanabilmektedir.

John Bull İngiliz halkı ve hükümetinin takma adı ve karikatürleştirilmiş sembolüdür. İngiliz hekim ve edebiyatçısı Doktor Arbuthnot’un The History of John Bull  (John Bull’un Tarihi) adlı eserine de (1712) adını vermiştir. Tıpkı İngilizce bull ‘boğa’ gibi iri gövdeli, koca kafalı, asık yüzlü bir karakter olup, yüksek tokalı şapka takmış, konçları katlanmış çizmeli, dar pantolonlu, uzun ceketli ve İngiliz bayrağı motifli bir yelekle tasvir edilmektedir. Özellikle karikatürist Thomas Nast’in illüstrasyonları bu karakterle bütünleşmiştir. British lion ‘Britanya aslanı’ adıyla da bilinmektedir.

John Bull’un Diğer Adası George Bernard Shaw’ın 1904 yılında yazdığı bir komedinin adı olup (John Bull’s Other Island) zamanla İrlanda için kullanılan deyim olmuştur.

Johnny Rebel, Johnny Reb Amerikan iç savaşı sırasında (1861- 65) Konfederasyon/Güney Eyaletleri askerlerine verilen isim olup, zamanla kişileştirilmiştir.

Kalp Bilinen tarih boyunca dini, duygusal ve ahlaki açılardan insan ruhunun sembolü olarak kullanılmıştır.

Eski Ahit’te “kötü insanların yürekleri”nden (Tekvin 6:5), “Tanrı tarafından Firavun’un kalbinin sertleştirildiği”nden (Çıkış 5-12), “kalbin aldatıcılığı”ndan (Yeremya 17:9) bahsedilmektedir. Başta Aristoteles olmak üzere Ortaçağ ve öncesi filozofları beynin önemini reddederek düşünce, akıl ve duyguları sadece kalp ile ilişkilendirmişlerdi.

Kara Bayrak Anarşizmin sembollerinden birisi olup, 1880’li yıllardan itibaren Sosyalistlerle görüş ayrılığına düşmelerinin ardından kızıl bayrağa alternatif olarak benimsenmiştir. İlk olarak Paris Komününün ardından bir yas ve saygı sembolü olarak kullanılmış hatta 1882 yılında dek Le Drapeau Noir (Kara Bayrak) adıyla Fransızca anarşist bir gazete de çıkmıştır

Kara Haç Kökleri Çarlık Rusya’sındaki politik mahkûmların özgürlük tutkusuna dayanan tüm hapishanelerin boşaltılması arzusunda olan düşünce ve organizasyonun sembolüdür.

Kara Kedi 1. Anarşist sendikacılığın ve radikal birliklerin sembolüdür

2. Pek çok kültürde görülmesinin bile uğursuzluk getireceğine inanılan bir semboldür.

Kırmızı Kapı Moskova’da inşa edilen ilk zafer takı olup Büyük Petro’nun emriyle Poltava (MS 1709) zaferinin ardından ahşaptan inşa edilmiş, 1724 yılında I. Catherine tarafından yeniden inşa ettirilmiş, 1742’de geçirdiği bir restorasyonun ardından Prens Dmitry Ukhtomsky ahşap yapıyı barok tarzda taş bir takıyla değiştirmiş, 1928 yılında yıkılmıştır.

Kızıl Aslan Hıristiyan Kızılhaç’ı ve İslam ülkelerinin Kızılay’ının İran’daki karşılığı olup 1924-1980 yılları arasında Şah hanedanı döneminde kullanılmıştır. Beyaz zemin üzerinde sağ ön pençesinde kılıç tutan ve arkasında ışıyan güneş bulunan kırmızı renkli bir aslan figüründen oluşmaktadır.

Kızıl Baron, Asların Ası Gerçek adı Manfred Albrecht Freiherr von Richthofen (2 Mayıs 1892-21 Nisan 1918) olan ve bugün bile ‘Asların ası’ olarak saygı duyulan Alman asıllı avcı pilotun adıdır. 1. Dünya Savaşı sırasında 80 düşman uçağını tek başına düşürerek büyük ün kazanmış, Alman ordusunda der Rote Kampfflieger (Kırmızı savaş pilotu), Fransız ordusunda Petit Rouge (Küçük kırmızı) ve Diable Rouge (Kırmızı şeytan), İngiliz ordusunda Red Knight (Kırmızı Şövalye) veya Red Baron (Kızıl Baron) adlarıyla tanınmıştır.

Kızıl Haç Savaş ve tabii afet kurbanlarına tıbbi yardım sağlayan uluslararası bir yardım organizasyonuna adını veren, İsviçre bayrağının renkleri tersine çevrilmesi suretiyle oluşturulmuş -beyaz zemin üzerine kırmızı haç sembolün adıdır. Sembol, 1864 Cenevre Konferansı’nın 7. bölümünde kurucusu İsviçre asıllı Henry Dunant’ın onuruna kabul edilmiş uluslararası komiteyi kuran Dr. Louis Appia ve General Henri Dufour ise standart ve tarafsız bir üniforma hazırlamışlardır. 1949 Cenevre Konferansı’nın 38. maddesinde de tarafsızlığı ve görevleri onaylanmıştır.

Kızılay Savaş ve tabii afet kurbanlarına tıbbi yardım sağlayan bir yardım örgütüne adını veren beyaz zemin üzerine kırmızı hilalden oluşan sembolün adı olup, Kızılhaç’ın İslam ülkelerinde kullanılan karşılığıdır.

İlk olarak Osmanlı-Rus savaşları sırasında (1876-78) Kızılhaç yerine Müslüman askerler için kullanılmış ve Rus ordusundan saygı görmüştür. Osmanlı’nın yıkılmasının ardından Türkiye Cumhuriyeti ve Mısır tarafından kullanılan sembol 1929 yılı Cenevre Konferansı’nın 19. maddesiyle resmi olarak tanınmıştır. Günümüzde yüz seksen bir ülkeden otuz biri yardım kurumu olarak Kızılhaç yerine Kızılay’ı kullanmaktadır.

Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi (International Red Cross and Red Crescent Movement-ICRC):

181 ülkenin Kızılhaç ve Kızılay örgütlerinin katkısıyla oluşturulmuş uluslararası organizasyonun adı olup, sembolü beyaz zemin üzerinde yan yana tasvir edilen bir Kızılhaç ile Kızılay’dan oluşmaktadır.

Bkz. Kızılay, Kızılaslan, Kızılkristal, Kızılkalkan

Kızılhaç Bkz. Red Cross

Kızılkalkan Bkz. Magen David Adom

Kızılkristal, Red Crystal [Sembolik] Hıristiyan Kızılhaç’ı ve İslam ülkelerinin Kızılay’ının Hindistan (1977) ve Seylan’da (1957) kullanılan karşılığının adı olup beyaz zemin üzerine kırmızı dörtgen figüründen oluşmaktadır.

Kızılyıldız Komünist ve sosyalizmin sembolü olup, kırmızı zemin üzerinde tasvir edilen sarı renkli beş uçlu bir yıldızdır. Yıldızın neyi sembolize ettiği konusu tartışmalı olup kimilerine göre işçilerin beş parmağını, kimine göre beş kıtayı, kimine göre komünizme öncülük eden beş sosyal grubu (gençler, asker, işçiler, köylüler, entelektüeller) temsil etmektedir.

Kiku Japonya ve Japon kültürünün sembolü olup, Japon bayrağında doğan bir güneş formunda (16 taç yapraklı) tasvir edilen krizantem çiçeğidir.

Kristallnacht 9-10 Kasım 1938 günlerinde Almanya’da bulunan yüzlerce sinagogun Nazi saldırıları sonucunda yakılmasının adı olup, kırılan camlara atfen Almanca ‘kristal gecesi’ anlamına gelmektedir.

Lympago Avrupa armacılık sanatında kullanılan yarı insan yarı kaplan figürüdür.

Magen David Adom, Davut’un Kırmızı Kalkanı Kızılhaç ve Kızılayın İsrail’deki karşılığı olup beyaz zemin üzerine kırmızı renkli Davut yıldızı figüründen oluşmaktadır.

Nazi selamı, Hitler selamı, Hitlergruß, Deutscher Gruß Eski Roma’ya özgü selamlaşma formunun 20. yüzyılda İtalyan Faşistleri tarafından kullanılmasının ardından, Adolf Hitler tarafından kendisine sadakat yemini sembolü olarak ‘Sieg Heil!’ ve ‘Heil Hitler!’ gibi Nazi sloganları eşliğinde parti kültüne adapte edilmiş halidir.

Bkz. Ave, Roma Selamı, Bellamy selamı

Omega Yunan alfabesinin son harfi olup, sonu simgelemek için kullanılmaktadır.

Orak ve Çekiç Komünizmin ve tüm Komünist partilerin sembolü olup, orak köylü proleteri çekiç ise kentli endüstriyel proleteri temsil etmektedir. Orak ve çekiç (Rusça: serp i molot) 1917 yılında RSFSR’in sembolüyken, 1918 yılında Kızılordu’nun arması, 1924 yılında ise Sovyetler Briliğinin bayrağı olmuştur.

Özgürlük Çanı ABD’nin bağımsızlık sembolü olan bu çan (İngilizce: Liberty Bell) 1751 yılında Pennsylvania’da bağımsızlık bildirgesinin okunması sırasında kullanılmıştır.

Palmette Arkeolojik yapılarda sıkça karşılaşılan bir süsleme formunun adı olup, palmiye yaprağı gibi ışık saçan çiçek yaprağı görünümündedir. Eski Mısır ve Eski Yunan’ın yanı sıra pek çok kültürde rastlanılan palmette ile hayat ağacının sembolize edildiği sanılmaktadır.

Patates Kızartması Dünyanın her yerinde tanınıp sevilen dilimlenmiş patateslerin kızgın yağda kızartılmasıyla elde edilen bir yemek çeşidi olup, ayak üstü yemek yemek (fast food) anlayışının sembolüdür.

Pentagram Beş köşeli yıldızın adı olup, Yunanca pentagrammos kelimesinin isim hali olan pentagrammon (beş çizgi) kelimesinden doğmuştur. Antik Yunan ve Babil’de bilinen bir sembol olan Pentagram’ı bazı yazarlar altı köşeli Süleyman mührüyle karıştırmışlardır. Hıristiyanlar ilk dönemlerde pentagramı Hz. İsa’nın beş yarasını sembolize ettiği anlamını yüklemişlerse de zamanla Satanizmle özdeşleşmiştir.

İlk pentagram sembolü (MÖ 3000) Mezopotamya’da Sümer yazıtlarında bulunmuştur. Pythagoras, pentagram için hygieia (sağlık) kelimesini kullanmış ve onda matematiksel kusursuzluk bulmuştur.

φ = (1+√5)/2 = 1.618

Pentagramın açıları düzgün çizildiğinde her çizgi küçük segmentlere bölündüğünde uzun parçalar küçük parçalara bölündüğünde φ değeri bulunmaktaydı.

Ortaçağ neo-Pythagorasçıları pentagramın beş ucunu beş temel elementle özdeşleştirmişler ve her ucu bir harfle adlandırmışlardı (υ-γ-ι-ει-α):

1. Hydro ‘su’
2. Gaia ‘toprak’
3. Idea, Hieron ‘düşünce/tanrısal olan’
4. Heile ‘ateş’
5. Air ‘hava’

Satanistler iki daire ve Baphomet’in başını pentagramın içine çizerek, Neo-pagan’lar beş temel elementin (toprak, hava, ateş, su ve ruh) temsil edecek, Hıristiyanlar ise beş duyunun sembolü olarak bu işareti kullanmışlardır.

Poutine Kızartılmış patates üzerine, sıcak et suyu ve peynir kesiği dökülmesiyle hazırlanan bir yemek çeşidi olup, Quebec bölgesinin milli yemeğidir.

Rosa Winkel ‘Pembe Üçgen’ Nazi Toplama kamplarında (sayıları 5.000-15.000 arasında olduğu sanılan) homoseksüel erkek mahkûmlar tarafından kullanılan bir semboldür. Antisosyal kişiler siyah üçgen, Yahudiler ise sarı yıldız takmaktaydılar. Günümüzde ‘gay pride’ ve ‘gay rights’ gibi eşcinsel hareketlerinin gökkuşağı bayrağı dışında sahiplendiği sembollerden birisidir.

Rum Ateşi, Greek Fire, İgró Pir Suriyeli (Heliopolis) Hıristiyan göçmen Kallinikos tarafından MS 673 yılında icat edilip, Doğu Roma ordusunda kullanılan yanıcı sıvıların düşmana karşı bir silah gibi kullanılması yönteminin adıdır. Konstantinopolis’in Araplar tarafından MS 674-677 ve 717-718 tarihlerinde kuşatılması sırasında, MS 941 tarihinde Vikinglere karşı ve Dördüncü Haçlı seferinde Venediklilere karşı kullanıldığı bilinmektedir.

Rum ateşinin sülfür, sönmemiş kireç ve likit petrolden oluştuğu sanılmaktadır.

Sam Amca, Uncle Sam Amerika Birleşik Devletleri yurttaşları ve hükümetinin takma adı ve sembolüdür. Redingot giyen, Amerikan bayrağı renk ve sembolleriyle dolu uzun bir şapka takan, beyaz saç ve keçi sakallı olarak tasvir edilir. İlk olarak 1832 yılı karikatürlerinde görülmüş, 1961 yılında Amerikan kongresi tarafından milli sembol olarak kabul edilmiştir.

Sırp Haçı, Srpski krst Her köşesinde ‘C’ formunda semboller bulunduran bir Yunan haçının adı olup, Sırbistan bayrağında da rastlanılan Sırp halkının dini ve milli sembolüdür. Kril alfabesinde ‘C’ harfi ‘S’ olarak telaffuz edilmekte ve Sırp halkını temsil etmektedir.

Süleyman Mührü, Hekzagram Ortaçağ’a ait Yahudi, İslam ve Hıristiyan efsanelerinde bahsi geçen, Kral Süleyman’ın (Solomon) sahip olduğu büyülü bir mühür yüzüğünün adıdır. Süleyman bu yüzük sayesinde cinlere hükmedip, hayvanlarla konuşulabilmektedir. Binbir gece masallarının birinde şeytani bir cinin bakır bir lamba içinde 1.800 yıl hapsedildiği, Pseudomonarchia Daemonum gibi daha sonraki dönemlerde Hıristiyan literatüründeki kitaplarda da cinleri şişeye hapsetmenin mümkün olduğundan bahsedilmektedir. Bu durum akla Hz. Süleyman’ın yüzüğünün içinde tüm cinlere hükmeden bir cinin (belki de Şeytan’ın) hapsedilmiş olabileceğini düşündürmektedir. Bazı masallarda yüzüğün demir ve bakır karışımından imal edilip üzerine Allah’ın adının kazındığı ve dört değerli taşla süslendiği kaydı geçmektedir. Zamanla Süleyman mührü, Davut yıldızı olarak bilinen ve bir daire içine çizilmiş içiçe geçmiş iki üçgenle tasvir edilen sembole dönüşmüştür.

Okültistler ve ezoteristlerin makrokozmosun sembolü olarak gördüğü altı uçlu yıldızı, kabalacılar, görünen ve görünmeyen dünyayı sembolize eden iki üçgen olarak tanımlamışlardır.

Bir Arap masalında Sakhr adlı bir iblisin Süleyman’ın eşini kandırarak aldığı ve 40 gün/40 yıl hüküm sürdüğü, sonunda Sakhr’ın yüzüğü denize attığı, bir balık tarafından yutulduğu, Süleyman’ın hizmetindeki bir balıkçı tarafından bulunduğu, Sakhr’ın ise Süleyman için büyük bir tapınak yaparak suçunu affettirdiği kayıtlıdır.

Svea Ana İsveç’in kişileştirilmiş formunun adı olup Fin Bakiresi Auro ile ilişkili olmalıdır.

Swastika Kolları sağa doğru açı yapmış eşkenar haç formunda saat yönünde/saate karşı yönde bakan bir motifin adıdır. Kutsal bir sembol olarak algılandığı Hindu sanat anlayışında daha çok her kadranında noktalı formu yaygındır. Avrasya’nın ilk yerlileri tarafından kullanmış hatta Kuzey Amerika yerlilerinin sanatında da izlerine rastlanmışsa da en yaygın kullanım alanı (bugün bile) Hindistan tapınakları, festival ve kutlama süsleridir. Batıda 20. yüzyılda Nasyonal Sosyalist Parti’nin Almanya’da kurulması ve swastika/gamalı haçı sembol olarak kullanmasıyla birlikte Nazizim ve ırkçılık ile özdeşleşmiştir.

Alman arkeolog Heinrich Schliemann’ın (1822-90) Truva’da yaptığı kazılarda bu sembolü bulup ve bunu Hint-Avrupalı (Aryan) halkların izi olarak yorumlaması dolayısıyla sembol Avrupa’da tanınmaya başlanmış, daha sonra Alfred Rosenberg (1893-1946) gibi Nazi ideologları tarafından Aryan kimliğinin sözde üstün İskandinav ırkının sembolü olarak siyasi ideolojiye adapte edilmiştir.

Swastika kelimesi Sanksritçe svastika ‘şanslı, uğurlu nesne’ anlamına gelmektedir.

< Su ‘iyi’ + asti ‘olmak’ + ka ‘küçültme eki’

Tarih öncesi çağlardan itibaren şans ve güneşi sembolize eden sembol başta Hintliler olmak üzere Hitit, Kelt ve Yunan kültürlerinde de yaygın olarak kullanılmıştır.

Carl Sagan, eski Çin’e ait ipek elyazmasında tasvir edilen kuyruklu yıldızlardan birisinde aynı sembolü tespit etmiş, sembolün bir kuyruklu yıldızdan esinlenilerek oluşturulduğunu iddia etmiştir.

Swastika’nın tersine yüzü sola bakan gamalı haç olan Sauwastika ise Hindu mitolojisinde kötülüğü sembolize etmektedir.

Antik Yunan’da birbirine bağlı swastikalar dekoratif motif olarak yaygın kullanılmıştır. Çin, Kore ve Japon sanatında ise sürekli tekrarlanan bir motif olarak kullanılmakta, Japonca sayagata olarak adlandırılmaktadır.

Budizm kurulduğunda swastika’da geçmişten kalan bir miras olarak bu kültüre adapte edilmişti. Çin’de en azından Liao hanedanı (MS 947-1125) döneminden beri kullanıldığı bilinmektedir. 20. yüzyılın ortalarından itibaren tüm Budist swastikaları (Hindistan dışında) Nazi sembolüyle karıştırılmamak için sola dönük şekilde tasvir edilmektedir.

İngiliz yazar Rudyard Kipling (1865-1936) Hint kültüründen Swastika’yı sembolü olarak tüm kitaplarının kapaklarına basacak kadar etkilenmişse ve bu durum Nazizm’in yükselip sembolün münasebetsiz olarak algılanmasına dek sürmüştür.

Finlandiya’da ‘Lotta Svärd’ adlı gönüllü kadın yardım kuruluşunun 1921 yılında Eric Wasström tarafından tasarlanan sembolünde swastika ile güller birlikte kullanılmıştır.

Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (National Sozialistische Deutsche Arbeiterpartei) veya NSDAP, Swastika ya da Hakenkreuz olarak da bilinen sembolü 1920 yılında parti bayrağına ve kol bantlarına adapte etmiş, kırmızı, siyah ve beyaz olan eski Alman İmparatorluğu’nun renkleriyle birlikte kullanmıştır. Adolf Hitler, Kavgam’da (Mein kampf) Nazi bayrağını pek çok denemenin ardından çizdiğini ve Swastika’yı ‘Aryan halkının zafer kavgasının’ sembolü olarak kullandığını yazmıştır.

Zulümden kaçan Hıristiyanların kamufle edilmiş haç olarak kullandıkları bu sembol, Frank Waters’ın ‘Hopilerin Kitabı’nda Kuzey Amerikalı Hopi halkının göç yollarını gösteren haritanın eşidir.

Tabiat Ana [Sembolik] Tabiatın kişileştirilmiş formu olup, pek çok antik kültürde tanrıça olarak saygı görmüştür.

Tanrı’nın Gözü, Annuit Coeptis Her şeyi gören göz (all seeing eye) adıyla da bilinip, çevresine ışıklar saçan bir üçgen içerisine çizilmiş bir göz sembolüyle tasvir edilir.

Muhtemelen Mısır mitolojisindeki Horus’un gözü (Eye of Horus) sembolünden etkilenerek geliştirilmiş olup ilk olarak, Horus’un bulutlarla çevrili gözünden farklı olarak Hıristiyanlıktaki kutsal üçlemeye atfen (Holy Trinity) üçgen kullanımıyla 17-18. yüzyıllarda ortaya çıkmıştır. 1776 yılında tasarlanmış ve 1782 yılından itibaren, üzerinde Latince Annuit Coeptis (Tanrı’nın gözü) yazısıyla ABD’nin resmi mühründe kullanılmaya başlanmıştır.

Aynı zamanda Masonik bir sembol olup Evrenin Ulu Mimarı’nı (Grand Architect of the Universe) temsil etmektedir. İlk olarak 1797 yılında Thomas Smith Webb tarafından The Freemasons Monitor’da resmi olarak yayınlanan Masonik göz Piramit figürü içermemesine rağmen üçgenle birlikte tasvir edilmektedir. Popüler komplo teorilerine göre mühürdeki tamamlanmamış piramit figürü Farmasonların ABD’nin kuruluşundaki etkisini sembolize etmektedir.

Tick, Checkmark, Kontrol İşareti Uluslararası İngilizce’de tick, Amerikan İngilizcesinde checkmark ya da check olarak bilinen kontrol işareti onay vermek amaçlı kullanılır.

✓            Kontrol işareti (tick)

✔            Kontrol işareti (bold tick)

✗            Oy pusulası (cross)

✘            Oy pusulası (bold cross)

☐            Oy pusulası kutucuğu (square)

☑            İşaretlenmiş oy pusulası kutucuğu

Tricorne 18. yüzyılda popüler olan üç kenarlı yanları kalkık üniforma şapkasının adıdır. Fransız devriminin sembolü olmasının yanı sıra Amerikalı bağımsızlıkçılar tarafından da kullanılmıştır.

Triskelion Yunanca triskelis ‘üç bacaklı’ kelimesinden doğmuş bir sembol olup ortada birleşmiş simetrik formda üç kıvrık bacaktan oluşmaktadır. Sicilya, Bretagne (Kuzeybatı Fransa) ve Man Adasının sembolüdür.

Miken gemilerinde, Likya paralarında, Pamphylia (MÖ 370) ve Pisida gümüş sikkelerinde sıkça triskelion figürüne rastlanılmıştır. Siraküza’da bulunan Yunan sikkelerinde (Agathokles, MÖ 317-289) bu sembole rastlanmıştır.

Pliny trsikelionun orijinini Sicilya adasının üçgen formunda olmasına bağlamıştır. Antik Trinacria Pelorus, Pachynus ve Lilybæum adlı üç referans noktasından oluşmaktaydı.

Naziler, Kelt kültürüne de girmiş bu sembolü 2. Dünya savaşı sırasında Kelt kökenli Belçikalı gönüllüler için kullandılar.

Tuğ Osmanlı döneminde paşalara verilen at kılından yapılma nişanın adıdır. Vezirler üç tuğ taşır, sefer zamanı baş vezir padişahın altı tuğlu sembolünü beraberinde savaş meydanına götürürdü.

Union Jack, Union Flag 1. [Sembolik] Büyük Britanya ile Kuzey İrlanda’nın bayrağının adı olup, 1801 yılından itibaren Britanya imparatorluğu zamanında da kullanılmıştır. 1606 yılında İngiliz ve İskoç bayrakları birleştirilerek ilk birlik (Union) bayrağı oluşturulmuş, 1801 yılında İrlanda bayrağının da eklenmesiyle bugünkü Union Jack ortaya çıkmıştır.

Üç Pek çok kültürde kutsal kabul edilen bir rakam olup, Hinduizm (Triumurji: Brahma, Vişnu, Şiva tanrı), Hıristiyanlık (baba, oğul, kutsal ruh), Eski Mısır (Osiris, İsis, Horus), Eski Yunan (Artemis, Selena, Hekate) ve Eski Roma (Jüpiter, Juno, Minerva) inançlarında tanrılarla ilgili kutsal üçlemelerin sayısıdır.

Anadolu’da 3, 5, 7, 9 gibi tek sayılar uğurlu sayılmakta ve gerek folklorik gelenekte gerekse tasavvufta sembolik olarak kullanılmaktadır (Üçler, yediler, Üç sünnet, tahtaya üç kez vurmak, duaları üçer kez okumak, üç kutsal ay (Recep, Şâban, Ramazan…).

Yanaktan öpüşmek Törensel veya sosyal bir davranış olup dostluğun sembolü olarak tebrik, teselli veya saygı göstermek amacıyla kullanılabilir. Başta Akdeniz ülkeleri olmak üzere Latin Amerika ve Avrupa kültürünün bir parçasıdır.

Yılan Neredeyse tüm kültürlerde düşmanlığın, arabozuculuğun sembolüdür.

Yonca 1. Gotik mimaride dekoratif amaçlı kullanılan bir semboldür. Üç yaprak Hıristiyanlığın ‘baba, oğul, kutsal ruh’ üçlemesini temsil etmektedir.

(Latince trifolium, Fransızca trèfle ‘yonca’)

2. Radyoaktivitenin sembolü olarak kullanılmaktadır.

Zafer İşareti, V İşareti Sağ elin işaret ve orta parmaklarını yukarı kaldırıp, hafifçe birbirinden ayrılmaları suretiyle yapılan bir el hareketinin adı olup, zafer anlamının yanı sıra barış ve meydan okumak amaçlı kullanılmaktadır.

Zafer takı Zafer kazanmış bir komutanı onurlandırmak amacıyla yapılan bir mimari türünün adı olup ilk olarak Roma İmparatorluğu’nda rastlanmaktaysa da kökeni net olarak bilinmemektedir.

Zollverein [Sembolik] Alman devletlerinin birleşmesinde önemli bir rol oynayan ve Prusya’nın liderliğinde 1834 yılında kurulan gümrük birliğinin adıdır.

Kaynak

Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009