Konstantinople’un sosyal hayatında önemli bir yeri olan Hippodrome’da başlangıçta spor müsabakaları için hiziplere bölünen onbinlerce taraftar zamanla politik bir nitelik kazanan demoi veya demes adlı grupları oluşturmuştur.
Maviler, Yeşiller, Kırmızılar ve Beyazlar
Bu niteliğiyle Hipodrom, Eski Atina agorası ile Roma forumunun Konstantinople’deki karşılığı olmuştur. Bu grupların en önemlileri Maviler (Venetoi) ile Yeşiller olup, siyasi nitelik kazandıktan sonra Kırmızılar (Rousioi) ile Beyazları da içlerine almışlardır. Adlarını tuttuklatı yarış arabası takımlarının ekipmanlarının renklerinden alan gruplar tarihi kayıtlarda demoi (δῆμοι), demote (δημόται), demos (δῆμος), meros (μέρος) olarak anılmışlardır. Demoi aynı güçte olmasa da Suriye’de Apamea ve Antioch ile Mısır’da İskenderiye’de de özellikle 5. Yüzyıldan sonra politik hayat üzerinde etkili olmuştur. Politik arenada Yeşiller genellikle imparator tarafında yer alırken diğerleri farklı pozisyonalrda bulunabilmekte, bazen tüm gruplar birden isyan edebilmekteydi ki yazılı kayıtlarda 5-6. Yüzyıllar arasında 491, 493, 498, 501, 507, 511, 512, 514, 515, 518, 520, 523, 532, 547, 549, 550, 553, 556, 559, 560, 561, 562, 563, 565 tarihlerinde Hippodrome’da kargaşa çıktığından bahsedilmektedir. Demoinin aktif üye sayısı hakkında 602’de Theophylaktos Simokattes resmi kayıtlarda Konstantinople’de 1500 Yeşil ile Mavi olduğunu bildirmektedir. Geç döneme ait bir başka kaynak ise Theodosios II (408-450) döneminde 8 bin demoiinin varlığından bahsetmektedir. Demoi grupları arasındaki en önemli fark dini olup, toprak sahibi kentliler ve inançlı Ortodokslar olanlardan farklı olarak Yeşiller çoğunlukla Monofizit ve diğer doğu mezheplerine bağlı kentlilerden oluşmaktaydı. I. Anastasios (491-518) döneminde 501 yılında rakip gruplar imparatorun Monofizit inancına bağlı olduğu için Yeşilleri desteklediğini düşününce -Malasas Kırmızıları desteklediğini iddia etmiştir- ayaklanma başlamış, aralarında imparatorun oğlunun da olduğu 3 bin kişi ölmüştür. John Malalas’ın notlarından 512 yılında yine dini bahanelerle çıkan yeni bir ayaklanmanın az daha Anastasios’un tahtuna mal olacağı anlaşılmaktadır. 513, 514 ve 515’de yaşanan yeni kargaşaların ardından I. Justinian (527-565) döneminde 532 yılında yaşanan Nika isyanı sırasında onbilerce kişinin katli pahasına demoi ezilerek politik etkinliklerine büyük ölçüde son verilmiştir. 6. Yüzyılın sonlarında demoi yeniden doğmuş, Phocas’ın (602-610) diktatörlüğüne karşı çıkan ayaklanmada karşı hiziplere bölünmüşlerdir. Benzer şekilde 695-717 arasında taht kavgaları yaşanırken demoi yeniden güç kazanmış, örneğin Venetoi 695’te II. Justinian’ı (685-695, 705-711) tahttan indirerek yerine Leontios’u (695-698) Yeşiller ise Leontios’u indirip yerine III. Tiberios’u (698-705) geçirmiştir. Demoi, zamanla politik gücünü yitirsede saray törenlerinde sembolik de olsa yer alarak en azından 12. yüzyıla dek varlığını sürdürebilmiştir.
KAYNAKÇA
Dindorf, L. (ed.), Ioannis Malalae Chronographia (CSHB) Bonn, 1831. s. 393, 406-408
Patrologia Graeca, vol. 54, col. 660-661 and vol. 64, col. 625
Pseudo-Kodinos, Patria Constantinopoleos, ed. Th. Preger, Scriptores originum Constantinopolitanarum II (Leipzig 1907, repr. New York 1975), s. 182