Alakarga, Akkuyruk sallayan, Nar bülbülü (Karadeniz’in kuşları)
Cekkarga, Alakarga
Güvercin büyüklüğünde, kanatlarında yeşil ve lacivert tüyler bulunan ve eti yenebilen bir kuş türü olan alakargaya Giresun civarında verilen isim olup, Rize’de kestane kargası, hırsız kuş, çiha veya çiğa, Çamlıhemşin’de çeğart, Artvin’de çiğıki, Lazca ise ngola kvari ve kvar-toroci adlarıyla bilinmektedir. Alakarga yumurtadan çıktıktan 15-20 gün sonra alınırsa evcilleştirilebilir. Çoğu atmacacı, duyduğu sesleri tekrarlayabilme yeteneği olan bu kuşu keyif için beslese de, çiḫa biraz olgunlaşınca kaçar ve bir daha da gelmez. Evdeki yüzük, para gibi parlayan nesneleri çalarak yuvasına kaçırdığından hırsız olarak bilinmektedir. Avrupa, Anadolu, Kafkasya ve Kuzey Afrika sahillerinde tüm yıl yerli olan bu kuşun Avrupa popülasyonu 5-10 milyon arasında tahmin edilmektedir.
Anadolu’da gacele (Kayseri) ve merge (Muğla) olarak da anılmaktadır. Türkçe ala ve
karga kelimlerinden oluşmuştur. (Balkarca, Başkurt, Karakalpakca, Karahanca, Kazakca, Kumıkca, Nogayca, Tatarca ‘karga’; Türkmence garga; Orta dönem Moğolca kiriä, kere’e; Korece kalgamagwi; Japonca karasu; Macarca ki_aro) Alakarga Latince Garrulus glandarius adıyla bilinmektedir (İngilizce Jay, Danimarkaca Skovskade, Hollandaca Gaai, Fince Närhi, Fransızca Geai des chênes, Almanca Eichelhäher, İtalyanca Ghiandaia, Norveçce Nøtteskrike, İspanyolca Arrendajo, İsveçce Nötskrika)
Cennetuka, Nar bülbülü, Kızılgerdan
Kızılgerdan ya da Nar bülbülü kuşu, geçmişte karatavukgiller (Turdidae) ailesine dâhil edilmişse de artık sinekkapangiller familyasında sınıflandırılan bir kuş türüdür. Rize’de cennetika, cennetuka, kinalika, Trabzon’da mustafacık, çiçirina, kanlı Mustafa ve cennet kuşu, Lazca ise nzana adıyla bilinmektedir.
Karadeniz, Marmara ve Ege bölgesinde tüm yıl boyunca yerli olan 14 cm uzunluğundaki bu kuşun boyun altı yavru iken beyaz üzerine kırçıllı kahverengi olmasına rağmen erginleşince gaga çevresi ve göğsündeki tüyler kavuniçi tonunda bir renk alır. Ağaçlık alanlarda yaşayan kuş, böcek, kurt ve diğer omurgasız hayvanlarla beslenmektedir.
Trabzon ve Rize’de bu kuşun gök gürlerken sırtüstü yatan kuşun üstüne düşmesin diye ayaklarıyla gökyüzünü yakalamaya çalıştığı hatta gökyüzünü bacaklarını dayayarak tuttuğuna, aksi halde gökyüzünün üzerimize çökeceğine inanılırdı. Yaşlılar, geçmişte gökgürültüsünden korkan çocuklarla, kinaliça kuşu gibi sırt üstü yat ve bacaklarını havaya dik ki gök üstüne düşmesin sözleriyle şakalaşırdı. Bu yüzden bu kuş kutsal kabul edilir ve dokunulmazdı. (Latince Erithacus rubecula, İngilizce Robin, Danimarkaca Rødhals, Hollandaca Rood-borst, Fince Punarinta, Fransızca Rougegorge familier, Almanca Rotkehlchen, İtalyanca Pettirosso, Norveçce Rødstrupe, İspanyolca Petirrojo, İsveççe Rödhake)
Çiçirina
Bkz. Cennetuka
Dandaniça, Akkuyruk sallayan
Akkuyruk sallayan kuşu: Trabzon ve Rize’de dandaniça, Trabzon’da dandan kuşi, dere kuşi (Akçaabat) ve sallankuyruk, Ordu’da dandiligaç kuşu, Lazca simsikokari adlarıyla bilinmektedir. Sulak alan ve tarlalarda yaşamayı seven yaklaşık 18 cm boyunda, uzun siyah kuyruklu, beyaz göğüslü, kanatları, sırtı ve başının üst kısmı siyah bir kuştur. Yere konduğunda beyazlı kuyruğunu sürekli sağa sola salladığı için ülkemize akkuyruk sallayan adı verilmiştir. Sürekli hareket etmesi, yerinde duramaması özelliği, insanlara yakıştırıp lakap olarak kullanılmasına yol açmıştır.
Rize’de dandaniça kuşi gibi deyimi sadece yerinde duramayan hareketli insanlar değil aynı zamanda sözünde durmayan, sürekli karar değiştiren kişilere de dandaniça ve ya dandan (Dandan Ahmet gibi) lakabı verilmekteydi. Dandaniça, Kafkasya’da tüm yıl boyunca yerli olup Anadolu ve Avrupa ise kuşun yaz mevsiminde beslenme alanıdır. Dandaniça kelimesi Antik Yunanca sallanmak, titremek anlamındaki tantalizo (τανταλίζω) ve tantalo (ταωταλω) kelimesinden Karadeniz Rumcası’na tantanitza (ταντανίτζα), tantanizo (ταντανίζω) ve tantan (τάν-τάν) formlarından girmiş oradan da Türkçe’ye ödünçlenmiştir
Anadolu’da zimzim (Antalya) adıyla da tanınmaktadır. (Latince Motacilla alba, İngilizce White Wagtail, Fransızca Bergeronnette d’Yarrell, Almanca Trauerbachstelze, İtalyanca Ballerina bianca, İspanyolca Lavandera enlutada/ Lavandera blanca)
Sarıkuyruk sallayan kuşu veya dağ kuyruksallayan kuşu da dandaniça, Lazca zimzimi olarak adlandırılmaktadır. Bu kuşun sırtı koyu renkli olmasına rağmen göğüs ve karın bölgesi kanarya sarısı rengindedir. (Latince Danimarkaca Gul Vipstjert, HollandaCA Gele Kwikstaart, FMotacilla flava, İngilizce Yellow Wagtail,ince Keltavästäräkki, Fransızca Bergeronnette printanière, Almanca Schafstelze, İtalyanca Cutrettola, Norveçce Gulerle, İspanyolca Lavandera boyera, İsveçce Gulärla)