Japon Kültürü ve Japon Mitolojisi Sözlüğü (A-J)

Japon Kültürü ve Japon Mitolojisi Sözlüğü başlıklı bu çalışmamda Folklor ve Mitoloji Sözlüğü adlı kitabımdan alınan Japon dini, Japon mitolojisi, Japon tanrı ve tanrıçaları, Japon efsaneleri ve Japon kültürü konulu örnek maddeler sıralanmıştır. 

Aikido [Japon Kültürü] Güç sanatının uyumlu yolu anlamına gelmekte olup Morihei

Ueşiba’nın 1930-60’lar arasında geliştirip yaygınlaştırdığı modern bir savaş sanatının adıdır. Yoğun zihinsel konsantrasyon gerektiren savunma teknikleri ile spiritüel egzersizler birlikte uygulanır.

Aikidoka [Japon Kültürü] Aikido ustalarına verilen isim olup bilinen ilk aikidoka Morihei Ueşiba senseidir.

Aikijutsu, Aikijujutsu [Japon Kültürü] Sokaku Takeda’nın Daito Ryu’dan geliştirdiği başlangıçta polis ve askerlere öğretilen bir savaş sanatının adıdır. Bazı modern aikijutsu çeşitleri:

Tenshin-Ryu, Hakko-Ryu, Senso-Ryu, Takeda-Ryu, Nami-Ryu

Aji Şiki Genç bir tanrının adıdır. Cennette bulunan ölü arkadaşının gömüldüğü evi

kökünden keserek dünyaya düşmesine ve Moyama dağının oluşmasına sebep olmuştur.

Aji Suki Taka Hi Kone Yıldırım tanrısının adıdır.

Aka Oni Yeraltında yaşayan kırmızı gövdeli iblislerin adıdır.

Akandoji Momotaro’nun öldürdüğü bir iblisin adıdır.

Akano Jewel Kıtlık tanrısının adıdır.

Aki-Yama Sonbahar ile özdeşleştirilen bir dağ tanrısı olup, Haru-Yama’nın

kardeşidir. Kardeşine düğün hediyesi getirmeyi unutunca annesi tarafından solup gitmesi için lanetlenmiştir.

Akiko Takahama ile nişanlı olan bakire kızın adı olup, düğünden hemen önce ölmüştür. Takahama yıllar sonra kızın mezarını ziyarete gittiğinde beyaz bir kelebek formuna girerek adamın yanına gelince Takahama’da ölmüştür.

Ako Aya’nın kocasının adıdır.

Altı Parça [Japon Kültürü] Bkz. Roku Gu

Am No Tanabata– Hime Dokumacıların tapındığı yıldız tanrıçasının adıdır.

Ama İnu İblisleri kovan kutsal köpeğin adıdır.

Ama-no-Haşidate Dünya ile cennet arasında bulunduğuna inanılan merdivenin adıdır.

Amasuhiko Fire Fade ile Toyo-tama’nın oğlu, Tama-yori’nin kocası, Jimmu-tenno ile Itsu-se’nin babasıdır. Annesi tarafından terk edilince denizde yaşayan bir ejderhaya dönüşmüştür.

Amaterasu, Omikami, Tenşo Daijan, is Amaterasu-ō-mi-kami Şinto inanışında

güneş tanrıçasının adı olup cennetin efendisidir. Japonca ‘parlayan cennet’ anlamına gelen Amaterasu aynı zamanda Japon imparatorluk ailesinin soyağacının başlangıcı kabul edilmektedir. Pirinç tarlalarını yaratmış ve dokuma sanatını icat etmiştir. Tanrı İzanagi nehirde temizlenirken sol gözünden doğmuş olup Takamagahara’nın (Gökyüzünün Cennet Düzlüğü) efendisi olmuştur.

Honşu adasında, İse bölgesinde Amaterasu adına inşa edilmiş İse-Jingue adında bir tapınak bulunmaktadır.

Amatsu Kami Cennet tanrılarına verilen isim olup gökyüzünde yaşayan Amutsu- Kami, yeryüzünde yaşayan Kunitsu Kami’nin karşıtıdır.

Amatsu Mikaboşi Kötülük tanrısının adı olup, Japonca ‘Cennetin Ağustos Yıldızı’ anlamına gelmektedir.

Amazarak İnsanların  büyü ve matematik öğrenmelerini sağlayan Yedi İsçin’den birisinin adıdır.

Ame No İva Erkek kardeşi Susanoo’ya kızan güneş tanrıçası Amaterasu’nun inzivaya çekildiği mağaranın adıdır.

Ame No Kagase Vo Şinto dininde bir yıldız tanrısının adıdır.

Ame No Mi Kumari Şinto dininde bir su tanrıçasının adıdır.

Ame No Minaka Nuşi Kutup yıldızıyla özdeşleştirilen tanrının adı olup ‘orta cennetlerin ilahi efendisi’ anlamına gelmektedir. İnanışa göre başlangıçta yumurta biçimindeki evrenin ortasında bulunan bir tohum zamanla büyüyerek yer, gök ve en büyüğü Ama No Minaka Nuşi olan üç tanrıyı oluşturmuştur.

Ame No Murakum No Tsurugi Güneş tanrı Amaterasu’nun torunu olan tanrı Nininghi’nin kılıcının adıdır.

Ame No Nuhoko Şinto tanrıları İzanagi ile İzanami’nin dünyayı yaratırken kullandıkları kargının adıdır.

Ame No Oşido Mimi Güneş tanrıçası Amaterasu’nun oğlunun adı olup Yeryüzüne hükmetmesi teklifini kabul etmemiştir.

Ame No Toko Taçi İlk üç tanrıdan sonra meydana gelen iki tanrıdan birisi olan bir gök tanrısıdır.

Ame Tsu Mara Şinto inanışında demircilerin tanrısının adı olup bir çeşit tepegöz olarak tasvir edilir.

Ame No Uzume Şinto inanışında şafak ve eğlence tanrıçasının adıdır.

Ame No Vakahiko Gök tanrı Takami Musubi tarafından öldürülmüş bir tanrının adıdır.

Amida Nyorai Ölüm zamanı karşılaşılan tanrının adı olup, Japonca ‘Nyorai’ Buda’nın izlenimlerini ifade eden ezoterik bir kelimedir.

Anan Buda’nın kuzeni ve Hint mitolojisindeki Ananta’nın karşılığı olmalıdır.

Anira Saat sekize denk gelen bir saat cininin adı olup, 12 saat cininden birisidir.

Antoku Tenno Taira ve  Minamoto kabileleri tarafından bir deniz savaşında öldürülen çocuk imparatorun adıdır.

Ara Mitama Saldırgan bir kötü ruhun adıdır.

Arabu Kami Bir kötü ruhun adıdır.

Asagao Komagava’ya aşık olduğu halde ailesi kendisini bir başkasıyla evlendirmeye kalkınca kaçan ama sevdiğiyle buluşamayan, üzüntüsünden kör olan bir prensesin adıdır. Bir çayevinde şarkı söyleyerek hayatını kazanmış, sonunda sevgilisine kavuşmuştur.

Asama Kutsal olduğuna inanınla Fuji dağının adıdır.

Asano, Asano Takumi No Komi Naganori Kırk yedi Ronin efsanesinin başlamasına neden olan soylunun adıdır. Kendisini küçük düşüren kişi tarafından öldürülünce ölen efendilerine sadık kalan kırk yedi samurayı ronin konumuna düşmüşler ama Asano’nun intikamını da almayı başarmışlardır.

Aşira 28 Nijuhaçi-Buşu’dan birisi olan bir koruyucu tanrının adıdır.

Avagi İzanagi ve İzanami tarafından yaratılıp okyanusun dibine batırılan bir adanın adı olup, ölülerin ruhları buraya gitmektedir.

Ayakasikone Omodaru’nun eşi olan bir Şinto tanrıçasının adıdır.

Ayame İmparatoru rahatsız eden gök canavarını öldüren Yorimasa’nın eşi olan sarayda görevli kadınlardan birisinin adıdır.

Ayı Aynu halkının inanışında bir dağ tanrısının adıdır.

Azume Lanetlenmiş bir Şinto tanrıçasının adıdır.

Bakemono, Obake Şekil değiştirebilen uzun saçlı ve ayakları olmayan kötü niyetli cinlerin adıdır. (Japonca o ‘onursal anlam kazandıran ön ek + bake ‘değişmek’)

Bu gruba giren cinler:

Kappa, Mono-no-ke (kötü ruhlar), Oni, Tengu, yamanba/yama-ubu (bir dağ cadısı)

Baku At gövdeli, aslan yüzlü, kaplan ayaklı, inek kuyruklu bir yaratığın adı olup Çin

kökenli bir inanış olmalıdır. Kâbus görerek uyanan bir Japon, Baku’ya rüyalarını yemesi için yakarır, ‘Rüya yiyen’ adı da verilen Baku, insanların kabuslarını, kötü rüyalarını bir solukta yiyip bitirir veya zararsız olmalarını sağlar.

Bakuto [Japon Kültürü] 17-20. yüzyıllar arasında Japonya’yı bir uçtan ötekine dolaşan ‘hanafuda’ adlı geleneksel oyunu oynayan veya zar atan gezgin, vücutları dövmelerle kaplı kumarbazların adı olup modern Japon Yakuzalarının öncülleri olmuşlardır.

Barkayal Yedi İşin’den birisi olup, insanoğluna astronomiyi öğretmiştir.

Bato Kvannon’un adlarından birisi olup, ‘at kafalı’ anlamına gelmekte ve atların koruyucusu kabul edilmektedir.

Be [Japon Kültürü] MS 7. yüzyıla dek kendileri ve efendileri için tarım, el zanaatları, balıkçılık yapan meslek gruplarının her birinin adı olup, zanaat babadan oğla aktarılmaktaydı.

Bebek Şenliği, Şeftali Çiçeği Şenliği [Japon Kültürü] Her yıl 3 Mart günü küçük kızları eğlendirmek amaçlı düzenlenen şenliğin adıdır.

Benten, Benzai-ten, Benzai-tennyo Aşk, etkili ve güzel söz söyleme yeteneği ve

bilgelik tanrıçasının adıdır. Dansçı, müzisyen ve geyşaların koruyucusu olup, Şiçi-Fukujin adıyla bilinen Yedi şans tanrısından birisidir. Ejderhaya binmiş, elinde yaylı bir enstrüman çalan güzel bir kadın olarak tasvir edilmektedir.

Benzai-Ten, Benzaiten Bkz. Benten

Bimbo Şimşek çocuk Raitaro’yu bulup büyüten kişinin adıdır.

Bimbogami, Bimbo-Gami Yoksulluk tanrısının adıdır.

Bindzuru Şifa yeteneği efsaneleştirilen bir Buda rahibinin adıdır.

Binzuku Buda’nın ilk öğrencisi ve on altı rakamdan birisi olduğuna inanılan bir ölümlünün adıdır.

Binzuru-Sonja Acıları hafifleten şifa tanrısının adıdır.

Bişamon, Bişamon-ten, Bishamon, Bişamon-tenno, Tamomtennu Şi-çifuku-jin adı

verilen yedi şans tanrısından birisi olan savaş tanrısı olup zenginlik ve servetin dağıtıcısıdır. Kuzeyin Budist koruyucusu olarak Kubera veya Vaişravana adlarıyla da bilinir. Genellikle tepeden tırnağa zırhlı elinde mızrak tutarken tasvir edilir.

Biva Ejderha kralın yaşadığı gölün adıdır.

Bokuseki [Japon Kültürü] Zen yazı sanatının adı olup Japonca ‘mürekkep izi’ anlamına gelmektedir.

Bonsai [Japon Kültürü] Özel geleneksel teknikler sayesinde cüce bırakılmış ağaç

veya bitkilerin adı olup Çin orijinli ‘penjing’ sanatıyla ilişkili olmalıdır. MS 7-9 yüzyıllar arasında Japonya’ya taşınmışsa da Edo döneminde yaygınlaşmıştır.

Bonten Brahman’ın Japonya’daki adıdır.

Booz, Boaz Davut’un babası olan bir kralın adıdır.

Bunbu İçi, Kalem ve Kılıç [Japon Kültürü] Tokugava dönemi Japonya’sında genç samuraylar savaş sanatlarının yanı sıra Çince klasiklerin yazımı ve güzel yazı sanatında da eğitim almaktaydılar. Bu döneme özgü samuray eğitim prensibinin adıdır.

Buşido [Japon Kültürü] Japonca ‘Savaşçının Yolu’ anlamına gelen kelime, MS 11-14 yüzyıllar arasında samurayların uyması gereken bir dizi ahlaki ve felsefî prensipi içeren kurallar bütünün adıdır.

Buşido’nun sahip olması gereken yedi erdem:

1. Gi (Doğruluk, doğru karar)
2. Yu (Cesaret)
3. Jin (Cömertlik)
4. Rei (Saygı)
5. Makoto (Dürüstlük, namus)
6. Meiyo (Onur)
7. Çuugi (Sadakat)

Buto Yıldızları yöneten öküz başlı bir kralın adı olup, Susanova’nın görünümlerinden birisidir.

Butoh, Buto [Japon Kültürü] Başlangıçta Ankoku Butoh olarak bilinen Tatsumi Hijikata ile Ohno Kazuo tarafından geliştirilen çağdaş bir dans akımının adıdır.

Buyo [Japon Kültürü] Dans ve pantomimin karışımı olan geleneksel bir Japon sanatının adıdır.

Cennet Sonsuz diyar Takano-Hara’nın tanrıların ikamet ettiği yerdir.

Cennet Köprüsü Cennet ile Takachihi dağı arasında uzanan köprünün adıdır.

Cizo Çocukların koruyucu tanrısının adıdır.

Çayevi [Japon Kültürü] Çay seremonilerinin yapıldığı geleneksel evlerin adı olup

Japonca Çaşitsu (‘Çay Odası’, chashitsu, 茶室)anlamına gelmektedir. Zen Budist felsefeye uygun inşa edilen ev, havuzlu küçük bir Japon bahçesi ile çevrilidir. Bahçede misafirlerin bekleyebilecekleri özel bir alan ve roji ‘Çiy düşmüş yol’ anlamına gelen ve çayevinin kapısına dek ulaşan bir patika bulunmaktadır. Çay evi ahşap malzeme ve bambudan inşa edilmiş olup, tabanı tatami ile kaplıdır, çevre çabana adı verilen çiçek süsleriyle dekore edilmiş olup ve içeride çay seremonisinin gerektirdiği araçlar dışında mobilya bulunmamaktadır. Çayevinde, çay seremonisi sırasında ev sahibi ve misafirler seiza pozisyonunda otururlar.

Japonya’da ilk çayevleri Sengoku döneminde açılmış başlangıçta sadece Zen rahipleri, Daimyolar, Samuraylar tarafından kullanılmış zamanla halk tarafından da benimsenmiştir. Bkz. Sado

Çien-şin Kami adı verilen tanrıların koruduğu coğrafi bir alanın adıdır.

Çimata-no-kami Patika yol ve kavşakların tanrısının adı olup fallik bir sembolle tasvir edilir.

Çinso [Japon Kültürü] Zen Budizminden etkilenmiş bir portre çizme türünün adı olup mevki sahibi rahiplerin bir sandalyede oturur pozisyonda tasvir edilmektedir.

Çujo Hime Tanrıça Kannon’un bir rahibede vücut bulmuş halidir. Nakış sanatını icat etmiştir.

Çup-Kamui Japonya ile Rusya arasındaki takımadalarda yaşayan Aynu halkının inanışında güneş tanrıçasının adıdır.

Dai Bosatsu, Daibosatsu En büyük bodhisattvanın adıdır. Honşu adasındaki Kamakura şehrinde bulunan meditasyon yapan dev Buda heykelinin adı da Daibutsu’dur.

Dai Guju [Şintoizm] Bir Şinto rahibi sınıfının adıdır.

Daibenzaiten 28 Nijuhakahi Buşu’dan birisi olan bir koruyucu tanrının adıdır.

Daibonten 28 Nijuhakahi Buşu’dan birisi olan bir koruyucu tanrının adıdır.

Daibosatsu Bkz. Dai Bosatsu

Daikoku, Daikoko-tenn Toprak ve çiftçilerin koruyucusu olan refah tanrısının adı olup, yedi şans tanrısından (Şiçi Fu-kujin) birisidir. Yanında duran iki pirinç çuvalı ve omuzunda taşıdığı mücevher çuvalıyla zengin ve şişman bir adam olarak tasvir edilir ve ölümlülerin dileklerini gerçekleştirir.

Daimyo [Japon Kültürü] MS 10-19 yüzyıllar arasında Japon derebeylerine verilen isim olup, Japonca ‘Büyük isim’ anlamına gelmektedir. Elbiselerinin renginden güç ve etkinlikleri ölçülebilen daimyoların sayısı 19. yüzyılın başlarında 170 civarındaydı.

Dainiçi Bilgelik ve saflığın kişileştirilmiş Budist formudur.

Dainiçi-Nyorai Japon kozmolojisinde Dainiçi’nin ether elementi formunda görünümü (diğerler elementler hava, toprak, ateş ve su) olup ‘büyük güneş Buddha’ olarak da bilinir.

Daiseişi Amida’nın eşi olan küçük bir tanrının adıdır.

Daruma [Japon Kültürü] Budizm öğreti ve geleneklerini tanımlamak için kullanılan kelime olup Sanskrit Dharma/Bodhidharma kelimesinin Japonca karşılığıdır.

Deprem Yeraltında yaşayan ilk balık Namazu’nun kuyruğunu sallayarak depremlere sebep olduğuna inanılmaktadır.

Do 1. [Japon Kültürü-Budizm] Zen öğretisinde bilgeliğe ulaşılması için kat edilen yolun adı olup aynı zamanda felsefî tabanlı tüm sanatları tanımlamak için kullanılır.

Dokyo [Japon Kültürü] Taocu felsefede Daojiao ‘Yolun öğretisi’ teriminin Japonca karşılığının adıdır.

Dokuz Kuyruklu Tilki Bkz. Kitsune

Dosojin Köylerin koruyucusu olan yol ve sınır tanrısının adıdır.

Dozoku-Şin Dozoku grubundan bir tanrı (kami) adıdır.

Ebisu Denizin zenginliği ve bereketini temsil eden bir tanrının adı olup, İdazanagi ile İdzanami’nin üçüncü oğludur. Şintoizmin yedi mutluluk tanrısından birisi olup balıkçılar tarafından tapınılmıştır.

Eisa Ryukyu adalarında yıl boyunca düzenlenen festivallerde oynanan geleneksel bir halk takviminin adıdır.

Ekibiogami Salgın ve ölümcül hastalıklara sebep olan bir tanrının adıdır.

Ema At resmi şeklinde bir adak bağışının adıdır.

Emaki, Emakimono [Japon Kültürü] Resimli öykülerin yer aldığı kâğıt ruloların adı olup en eski örneği MS 735 yılından kalmıştır.

Emma Ho, Emma-Ten Budist gelenekte yeraltı tanrısının adı olup, Sanskritçedeki Yama’nın karşılığıdır.

Fuçi Şinto ateş veya güneş tanrıçasının adıdır.

Fudo Myo-o’lardan (Büyük Krallar) birisinin adı olup ateş ve bilgelik tanrısıdır.

Fudoki İmparator Gemmyo’nun emri üzerine hazırlanan 8 ciltlik tarih kitabının adı olup günümüze sadece 1 cildi ulaşabilmiştir.

Fudo-Myoo Bilgeliğin koruyucusu olup, Japon kozmolojisinde sebat etme erdemini simgeler.

Fundoşi [Japon Kültürü] Erkekler tarafından iç çamaşırı gibi giyilen arkası tanga formuna benzer geleneksel peştamalin adıdır.

Fugen Hokke Zammai mezhebinin Budist tanrılarından birisinin adıdır.

Fuji Fuji dağı tanrısının adı olup, tanrı Mioya’yı misafir etmeyince ceza olarak

üzerine kar yağdırılmıştır.

Fujin, Ryobu En eski Şinto tanrılarından birisi olan rüzgâr tanrısının adıdır.

Fuhuş Bkz. Fahişelik

Fukeşu 12. Yüzyılda kurulan bir Zen Budizm mezhebinin adı olup 1868 yılında yasaklanmıştır.

Fuku-Nyorai [Japon Kozmolojisi] Hava elementinin adı olup bir işin üstesinden gelme becerisini sembolize eder.

Fukuro Şakrakkuşuna aşık olan bir baykuşun adıdır. Kartal Uye-Minu aşıkları öldürmeye kalkışınca Şiju-Gara Fukuro’yu bir keşişe dönüştürmüştür.

Fukurokuju Akıl, şans ve uzun ömrü sembolize eden bir Şinto tanrısının adı olup, bir karga ve kaplumbağanın eşlik ettiği uzun alınlı bir varlık olarak tasvir edilir.

Funadama Balıkçı ve denizcileri koruyan bir tanrıçanın adı olup bugün bile her yıl 15 Ağustos tarihinde adına festival düzenlenmektedir.

Furoşu İçine sonsuz gençlik kazandıran bir bir şarabın adıdır.

Futsu-Nushi-no-Kami Ateş ve yıldırım tanrısının adı olup zamanla savaş tanrısı olarak da tanımlanmıştır.

Gama Uzun ömür tanrısı olup, erkek bir geyiğin sırtına binmiş neşeli ve yaşlı bir adam olarak tasvir edilir.

Gama-Sennin, Kosensei İyi huylu bir kara kurbağasıyla birlikte dolaşan, ölümsüzlüğün sırrına sahip olan iyi huylu bir bilgenin adıdır.

Ganguro [Japon Kültürü] Japonca ganguro ‘kara surat’ anlamına gelmekte olup, Japon genç kızlar arasında yaygın olan çapatsu ‘kahverengi saç’ adı verilen saç boyama tekniğinden gelişmiş 1990’lı yıllara ait bir trenddir. Trendin kökleri 1960’lı yılların ortalarında ünlenen sarışın ve bronz tenli olan California kızlarıdır (beach bunny ‘plaj tavşanı’).

Bkz. Black Face, Yamanba

Gekka-O Aşıkların ayağını birbirine kırmızı ipek iplikle bağlayan evlilik tanrısının adıdır.

Geyik Uzun ömür tanrısı Jurojin’in sembolüdür.

Gigaku Maskesi [Folklor] Çin kökenli bir halk oyununu olup MS 7. yüzyılda Japon kültürüne giren gigaku oyunlarında dansçıların kullandığı ahşap yüz maskelerinin adıdır.

Go Çi Nyoray Japon bilgelik tanrılarının (Aşuku, Dayniçi, Şaka, Taho, Yakuşi) ortak adıdır.

Go Şin Tai Hükümdara ait mücevheratın adı olup Shinto inancında güneş tanrısı Amaterasu tarafından ilk Japon imparatoruna verildğine inanılır.

Gobuju 28 Nijuhaçi-Buşu’dan birisi olup, bir koruyucu tanrının adıdır.

Gongen Şinto inancında Buda’nın insan bedenine girmiş formlarından birisi olan bir dağ ruhunun adıdır.

Goryo Yaşayanlardan nefret edip hastalık, afet, ölüm, savaş getiren ölü ruhların adıdır.

Gothloli, Gotik Lolita [Japon Kültürü] Japonca Gothloli veya Gosurori adıyla bilinen ve genç kızlar arasında yaygın olan 19. yüzyıl Victorya stili porselenlerinde tasvir edilen kızlar gibi giyinme modasının adıdır.

Gozu-Tenno Salgın hastalık tanrısının adıdır.

Gvakko Bir Şinto ay tanrısının adıdır.

Ha-mori Ağaçlar ve yaprakların koruyucusu olan bir tanrının adıdır.

Ha-Yama-to O-Ge-Tsu-Hime’nin eşi, Vake-Sa-ne-me ile Vaka Toşi’nin babasıdır.

Haçioji Amaterasu ile Susanova’nın yavrusu olan 8 tanrıyı içeren bir grubun adıdır.

Haçimaki [Japon Kültürü] Direniş ve gayretin sembolü olarak başa bağlanan kırmızı veya beyaz bezin adıdır.

Haçiman, Hachiman Şinto dininin savaş tanrısının adı olup, aynı zamanda Japon halkının koruyucusudur. Şinto dininde imparatoriçe Jingo’nun oğlu yüce imparator Ojin Tenno (MÖ 3-4. yüzyıl) ile özdeşleştirilmiş olup Budizmin yaygınlaşmasının ardından (MS 8. yüzyıl) sekiz Bodhisattva’dan birisi olan Daibosatsu ile ilişkilendirilmiştir.

Hakama [Japon Kültürü] Erkek ve kadınlar tarafından giyinilen geleneksel pileli eteğin adıdır. İki çeşit hakama vardır:

1. Umanori: Bölünmüş, süvari hakaması

2. Gyoto: Bölünmemiş hakama

Hamaguçi Zamanla bir tarım tanrısına dönüştürülen bir çiftçinin adıdır.

Haniyasu-Hiko Yeryüzü tanrısının adı olup yer tanrıçası Haniyasu Hime’nin kocasıdır.

Haniyasu-hime Yeryüzü tanrıçasının adı olup, Haniyasu-Hiko’nin karısıdır.

Hannya Çocukları yiyen bir devanasının adıdır

Hanyo Yokailer ile insanların ortak döllerinin adı olan yaratıkların adı olup toplum dışına itilmişlerdir. Günümüzde Japon manga çizgi filmlerinde İnu Yaşa ve Şa Gojyo adlı örneklerine rastlanmaktadır.

Hara-Yama-Tsu-Mi Bir Şinto dağ tanrısının adıdır.

Hasu-Ko Aşkından ölen bir genç kızın adıdır.

Haya-Akihiko İzanagi ile İzanami’nin oğlu, Haya-Akitsu’nun kardeşi ve kocası olan bir nehir tanrısının adıdır.

Haya-Akitsu İzanagi ile İzanami’nin kızı, Haya-Akihiko’nın kız kardeşi ve arısının adıdır.

Haya-Ji Kasırga tanrısının adı olup ‘Haya-Tsu-Muji-No-Kami’ adıyla da bilinir.

Heiho [Japon Kültürü] Çinceden Japoncaya geçmiş bir kelime olup ‘Askeri Strateji’ anlamına gelmektedir. (He ‘asker’ + Ho ‘yöntem, tarz, usül’)

Hi-Hya-Hi Kazu-Tsuçi’nin kanından doğan oğlu olan bir Şinto tanrısıdır.

Hi-matsuri  Ateş tanrıları onuruna düzenlenen bir Şinto festivalinin adıdır.

Hi-no-kami Bir ateş tanrısının adıdır.

Hibakara 28 Nijuhaçi-Buşu’dan birisi olan bir koruyucu tanrının adıdır

Hidari Efsanevi bir heykeltıraşın adıdır. Gördüğü güzel bir kadının heykelini öylesine gerçekçi yapmıştır ki heykel canlanmıştır.

Hidesato Korkusuz bir kahramanın adı olup, Biva gölü civarında yaşayan kırkayaklı korkunç bir canavarı öldürmüştür.

Higo Söğüt ağacının ruhuna verilen isimdir.

Hikoboşi Bir Şinto gökyüzü tanrısının adıdır.

Hikohohodemi Kahraman bir tanrının adıdır.

Hinokagutsuçi Ateş tanrısının adıdır.

Hiruko Sabah güneşi tanrısı olup çocukların sağlığının koruyucusudur.

Hisa-Me Ölüler diyarının dişi iblislerinin adıdır.

Ho-Oo Bir ateşkuşu ‘Phoenix’ varyasyondur. Erkek ‘Ho’ ile dişi ‘Oo’ dan oluşmuştur. Yeryüzünde görünmesi yeni bir dönemin başlangıcının geldiği olarak algılanır. Çin mitolojisindeki (Bkz.) ‘Feng-Huang’ ile benzer özellikleri olan, Ho-Oo farklı olarak imparatorluk ailesinin özellikle prenseslerin sembolü olarak kullanılmıştır. Güneşi, adaleti, sadakat ve itaati sembolize etmektedir.

Hoderi Ninigi ile karısı Kono-Hana’nın oğludur. Kelime anlamı ‘Ateş parlaklığı’ olan Hoderi balıkçı, erkek kardeşi Hoori avcıdır.

Hoji Kötü huylu bir iblisin adı olup dikkatsiz yolcuları öldürür.

Homosubi İzanami ile İzanagi’nin küçük oğlu olan ateş tanrının adıdır.

Hoori, Hovori Ninigi ile karısı Kono Hana’nın oğludur. Kelime anlamı ‘Ateş solgunluğu’ olan Hoori avcı erkek kardeşi Hoderi avcıdır. Hoori’nin torunu Yamato İharebiko ilk Japon imparatoru kabul edilmektedir.

Hoso-no-Kami Çiçek hastalığı tanrısının adıdır.

Hotei Yedi Şinto şans tanrısından (Şiçi Fukujin) birisinin adıdır. Hotei, Japonca ‘kumaş torba’ anlamına gelmekte olup, zayıf ve çocukların koruyucusudur. Mutluluk, şans ve cömertliğin sembolü olarak şişman göbekli birisi olarak tasvir edilmektedir.

Hotoke Aziz ve Budaları da içeren ölülerin ruhlarına verilen isimdir.

Hototogisu Guguk kuşunun adı olup, kuşun çıkardığı hüzünlü sesin nedeninin ölü ruhların ailelerinin yaşadıkları topraklarına olan hasretini yansıttığına inanılmaktadır.

Hototogisu Ölüler dünyasından bir kuşun adı olup, sesi Mayıs ayında duyulduğuna inanılan guguk kuşu olması muhtemeldir.

İda-Ten Budist gelenekte kanun ve manastırların tanrısı olup yakışıklı bir genç olarak tasvir edilmektedir.

İdzumo Deniz tanrısı Susunovo’nun gökten kovmasının ardından yerleştiği, yaratılışın akabinde o ve insan soyunun ilk ikamet ettiği mevkinin adı olup, Japonca ‘sazlığın ortası’ anlamına gelmektedir.

İha-Naga Dağ tanrısı Oho-Yma’nın kız kardeşinin adı olup pirinç tanrısı Ninigi’ye aşıktır. Ninigi, onun yerine kız kardeşi Kono’yu tercih edince İha-Naga tarafından lanetlenmiştir.

İka-Zuçi-no-Kami Şintoist gelenekte ölüler diyarında yaşayan yedi cinden oluşan bir grubun adı olup, gürlemeleri volkan püskürmeleri sırasında yeryüzünden duyulmaktadır.

İki-Ryo Öfke ve kıskançlık ruhunun adı olup insanların birbiriyle arasını bozar.

İkebana (Japonca: 生け花 veya いけばな) [Japon Kültürü] Japon çiçek düzenleme sanatının adı olup, Japonca

‘yaşayan çiçekler’ anlamına gelir ve kado ‘çiçek sanatı’ olarak da bilinir. Batıda bilinen çiçek düzenleme disiplinlerinden farklı olarak renkler ve objelerin ikebanada doğrusal düzenlenmesi söz konusudur.

MS 6. yüzyıldan itibaren Budist tapınaklarında ayinlerde çiçek kullanımına başlanmıştır. Muromaçi döneminde (1338-1573) özellikle Şogun Aşikaga Yoşimasa’nın (1436- 1490) Japonya’ya hâkim olduğu yıllarda ikebana sanatı büyük gelişme kaydetmiş, tüm büyük tapınaklar hatta küçük evler çiçeklerle süslenmiştir. 16. yüzyılın sonlarında gelişen nageire ‘eklemek’ adı verilen çay içme törenleri çiçek süsleme tarzı ile ikebana ikinci büyük atılımını yapmıştır. Bu yeni tarz çabana ‘çay çiçekleri’ olarak da adlandırılmıştır. 1890’lı yıllarda Meiji restorasyonuyla batılılaşmaya başlayan ülkede, Avrupa kültürünün de etkilerini taşıyan moribana ‘çiçekleri toplamak’ adıyla yeni bir ikebana tarzı gelişmiş 1930’larda ise yerini zen’ei ikebana veya zen’eibana adıyla bilinen modern tarza bırakmıştır.

İnari Pirinç tanrı ya da tanrıçasının adıdır. Genellikle sırtında bir çuval pirinç taşıyan,

peşinden iki beyaz tilkinin izlediği sakallı ve yaşlı bir erkek olarak tasvir edilmekle birlikte dişi veya erkek görünümleri mevcuttur.

Japon efsanelerinde şekil değiştirebilen bir varlık olarak bilinen İnari her yıl dağlardan pirinç tarlalarına iner. İnari’nin habercisinin tilki olmasından hareketle tilki veya kötü insanları örümcek kılığına girerek soktuğundan örümcek görünümlü olduğuna da inanılır.

İnari, Hint mitolojisindeki Lakşmi ve Java adasındaki Devi Sri karakterleriyle benzerdir.

En önemli İnari tapınağı Kyoto kentinde Fuşimi’de bulunmaktadır.

İsore Deniz kıyısı tanrısının adı olup, Ryujin’in oğludur.

İssunboşi 2,54 cm uzunluğunda bir bilgin/rahibin adı olup, bir pirinç kâsesi içinde suda yolculuk ederken bir yemek çubuğunu kürek olarak kullanmakta cinlerle bir iğne yardımıyla savaşmaktadır.

İttan-momen Tüm vücudu beyaz kumaşlardan oluşan bir ruhun adı olup geceleyin aniden insanların karşısına çıkarak onları önce korkutur sonra boğar.

< Japonca momen ‘pamuklu kumaş’

İzanagi Şinto inancında gökyüzü ve ışık tanrısının adı olup, Japonca ‘Davet eden erkek’ anlamına gelmektedir. Kuni-toko-taçi’nin oğlu, Amaterasu, Hiru-Ko, Kazu-Tsuçi, Susanova ile Tsukiyomo’nun annesi, İzanami’nin kocası ve ağabeyidir. Bir kamış aracılığıyla birleşen yeryüzü ve gökyüzünden İzanaghi ve İzanami meydana gelmiştir. Evrenin yaratılışından sonra ölen İzanami’nin ardından yeraltına inmiştir.

İzanami Karanlık ve yeryüzünün kişileştirilmiş formu olan başlangıç tanrıçasının adı olup, Japonca ‘Çağıran kadın’ anlamına gelmektedir. İzanagi’nin  kardeşi ve eşi, Kuni-toko-taÇi’nin kızı, Amaterasu, Hiru-Ko, Kazu- Tsuçi, Susanowa ile Tsukiyomo’nun annesi olup İzanagiyle birlikte Japon takımadalarında bulunan Onogoro adasını yaratmışlardır.

İzayemon Yılanları uzak tutmak için tılsım gibi çağrılan bir adamın adıdır.

Japon Takvimi 1873 yılında Gregoryen takvim kabul edilene kadar kullanılan Çin

takviminin temel alındığı geleneksel lunisolar (ay-güneş) takviminin adıdır.

Modern takvimde ay isimleri:

1. Ocak (içigatsu)
2. Şubat (nigatsu)
3. Mart (sangatsu)
4. Nisan (şigatsu)
5. Mayıs (gogatsu)
6. Haziran (rokugatsu)
7. Temmuz (şiçigatsu)
8. Ağustos (haçigatsu)
9. Eylül (kugatsu)
10. Ekim (jugatsu)
11. Kasım (juiçigatsu)
12. Aralık (junigatsu)

Geleneksel Japon takviminde ay isimleri:

1. Ocak (mutsuki, Sevgi ayı)
2. Şubat (kisaragi, Elbise değiştirmek)
3. Mart (yayoi, Yeni hayat-baharın başlangıcı)
4. Nisan (uzuki, tavşan ayı)
5. Mayıs (satsuki, Oruç ayı)
6. Haziran (minatsuki Susuz ay)
7. Temmuz (fumizuki, yığın ayı)
8. Ağustos (hazuki, yaprak ayı)
9. Eylül (nagatsuki, uzun ay)
10. Ekim (kannazuki, tanrısız ay)
11. Kasım (şimotsuki, Ayaz ayı)
12. Aralık (şivasu, rahip ayı)

Japon takviminde aylarda bulunan gün isimleri:

1. Tsuitaçi
2. Futsuka
3. Mikka
4. Yokka
5. İtsuka
6. Muika
7. Nanoka
8. Yoka
9. Kokonoka
10. Toka
11. Juiçiniçi
12. Juniniçi
13. Jusanniçi
14. Juyokka
15. Jugoniçi
16. Jurokuniçi
17. Juşiçiniçi
18. Juhaçiniçi
19. Jukuniçi
20. Hatsuka
21. Nijuiçiniçi
22. Nijuniniçi
23. Nijusanniçi
24. Nijuyokka
25. Nijugoniçi
26. Nijurokuniçi
27. Nijuşiçiniçi
28. Nijuhaçiniçi
29. Nijukuniçi
30. Sanjuniçi
31. Sanjuiçiniçi

Japonya Haftanın günlerinin isimleri

1. Getsuyobi (Pazar)
2. Kayobi (Pazartesi)
3. Suiyobi (Salı)
4. Mokuyobi (Çarşamba)
5. Kin’yobi (Perşembe)
6. Doyobi(Cuma)
7. Niçiyobi (Cumartesi)

Japonya Milli bayramlar:

• Ganjitsu, 1 Ocak (Yeni yıl)
• Sējin no hi, Ocak ayının 2. Pazarı
• Kenkoku kinen no hi, 11 Şubat (Milli kuruluş günü)
• Şunbun no hi, 20 veya 21 Mart (İlkbahar noktası)
• Midori no hi, 29 Nisan (Yeşillik günü)
• Kenpo kinenbi, 3Mayıs (Anayasanın tesis günü)
• Kokumin no kyujitsu, 4 Mayıs (Milli tatil)
• Kodomo no hi, 5 Mayıs (Çocukların günü)
• Umi no hi, Temmuzun 3. pazarı (Denizcilik günü)
• Keiro no hi, Eylül’ün 3. pazarı (Eski günlere saygı)
• Şubun no hi, 23 veya 24 Eylül (Sonbahar noktası)
• Taiiku no hi, Ekim’in 2. pazarı (Sağlık-spor günü)
• Bunka no hi, 3 Kasım (Kültürgünü)
• Kinro kanşa no hi, 23 Kasım (İşçilerin şükran günü)
• Tenno tanjobi, 23 Aralık (İmparatorun doğum günü)

Jata-kagami Amaterasu’nun aynasının adıdır.

Jigai [Japon Kültürü] Eski Japonya’da kadınların kısa kılıç veya kama yardımıyla şahdamarlarını keserek gerçekleştirdiği geleneksel bir intihar şeklinin adıdır.

Jigami Bir köy veya belirli bir bölgenin koruyucu tanrısı ve o bölgedeki halka tarım yapmayı öğreten ilk öğreten varlığın adı olup, genellikle tarlaların bir köşesinde adına bir sunak bulunmaktadır. Japonya’nın batısında bilinen bu toprak tanrısı Jinuşigami/Toçigami ile benzerdir.

Jikininki Ölü insanların cesetlerini yiyen cinlerin adı olup bu varlıkların ruhları ölümlerinden sonra barışçıl bir varlığa dönüşmeyen insanlar olduğuna inanılır.

Jikogu Budist gelenekte pek çok cehennemden en kötüsünün adı olup, tanrı Emma-Hoo tarafından yönetilmektedir.

Jikoku Dört ana yönü temsil eden koruyucu ruhlardan birisinin adı olup, Doğu yönünü korumaktadır.

Jimme Tapınaklarda saklanan ve dini törenlerde kullanılan beyaz bir atın adıdır.

Jimmu Tenno, Jimmu İlk Japon imparatoru ve üyelerinin kutsal kişiler olduğuna inanılan imparatorluk hanedanının kurucusunun adıdır. Gerçek adı Kamuyamato İvarebiko (MÖ 711-585) olup güneş tanrıçası Amaterasu’nun soyundan geldiğine inanılmaktadır.

Jingo Şinto dininde savaş tanrısı Ojin Tenno/Haçiman’ın annesi ve Çuai’nin karısı olan Japon imparatoriçesinin adıdır.

Jingu [Japon Kültürü] Ailesi için inşa edilmiş tapınak ve türbelerin adıdır. Diğer tapınaklar ise Jinja olarak adlandırılır.

Jinuşigami, Ji-nuşi-gami Yeryüzünü tanrısının adıdır.

Jinshin-uvo Japonya’yı sırtında taşıyan ve kuyruğunu salladığında meydana gelen tüm depremlerin sorumlusu olan yedi yüz mil uzunluğunda bir yaratığın adıdır.

Jişa Hem Budist hem de Şinto tanrılarına tapınılan dini yapıların adıdır.

Jiu-içi-men-Kvannon Kvannon’a on bir yüze ve sonsuz güzelliğine atfen verilen bir isimdir.

Jizaiten Maheşvara’nın Japonca adı olup, Umahi’nin kocasıdır.

Jizo Merhamet Buda’sının adı olup çocukların, gezginlerin ve hamile kadınların koruyucusudur. Sıkıntılı ebeveynleri teskin eden Jizo elinde asası olan kel kafalı bir adam olarak tasvir edilir. Hint mitolojisindeki eşdeğeri Kşitigarbha’dır.

Judo [Japon Kültürü] Japonca ‘yumuşak sanat’ anlamına gelen geleneksel bir savaş sanatı, spor ve felsefe öğretinin adıdır. Jujutsu’dan geliştirilmiş olan Judo, Jigaro Kano tarafından 1882 yılında kurulmuştur.

Juiçimen Budist gelenekte merhamet tanrısının adıdır. Bkz. Jizo

Jujutsu, jiu jitsu, jujitsu, ju jitsu [Japon Kültürü] Japonca jujutsu ‘yumuşak sanat’ anlamına gelen bir Japon savaş sanatının adıdır.

Jurojin Şinto dininde uzun ömürlülük ve mutlu yaşlılık tanrısının adı olup, bir turna ve kaplumbağanın yoldaşlık ettiği yedi şans tanrısından Şiçi Fukujin) birisinin adıdır. Beyaz bir geyiğe binmiş dost görünümlü yaşlı bir adam olarak tasvir edilir.

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009