Yunan Mitolojisi Sözlüğü (C-D)

Aşağıdaki çalışmam A’dan Z’ye Online sunulan alfabetik Yunan Mitolojisi Sözlüğü‘nün C-D harfleri arasındaki bölümünü içermektedir.

Cacodaemon İyi ruh Agathodemon’un tam zıt karakterine sahip olan kötü bir ruhun adıdır.

Cassotis Delphoi şehrindeki kutsal tapınağın orman perisidir.

Cathetos [Yunan-Roma Mitolojisi] Etrüsk kralı Annios’un kızı Salia’yı Roma kaçıran bir kahramanın adıdır. Bu evlilikten Latinos ve Salios adlı iki çocukları olmuş, bu çocuklar Latin ve Salin halklarının atası olmuştur.

Cehennem Ölenlerin tanrı Hades ile Persephone’nin yönettiği yeraltı dünyası Hades’e gideceğine inanılmaktaydı.

Clotho Kader tanrıçaları olan Fatelerden en küçüğünün adıdır. Yunanca ‘iplik eğiren’ anlamındadır.

Cocytus Hades’in (Cehennem) beş nehrinden birisi olup Akheron’a doğru akar. Yunanca ‘ağlama nehri’ anlamına gelmektedir.

Cratos, Cratus Güç ve dayanıklılığın kişileştirilmiş hali olup Nike, Zelus ve Bia’nın erkek kardeşidir.

Cytherea Aphrodite’nin takma adlarından birisidir.

Çelone Zeus ile Hera’nın düğünüyle alay ettiğinden kaplumbağaya dönüştürülen bir su perisinin adıdır.

Dada Giritli Samon’un karısının adı olup, kocası öldükten sonra kendisine bir seyahatte eşlik eden habercinin tecavüzüne uğramış, utancından intihar etmiştir.

Daidala Boeotia ve Plataelıların Zeus’un eşi Hera onuruna Kitharion dağında düzenledikleri bir festivalin adı olup, Pausanias (ix.3.1) ve Plutarkhos’un notlarında bahsi geçmektedir. Daidala festivalinde Hera’nın ahşap tasviri gelin gibi giydirilerek taşınır, ardından yakılırdı. Bu şenliğin amacı Zeus’u kıskandırmak ve çifti tekrar evlendirmek amacıyla yapıldığı sanılmaktadır

Daidalion Phosphoros’un oğlu, Keyks’in kardeşi ve Khione’nin babasının adı olup, kızının ölümünün ardından derin kedere sürüklenip kendini Parnassus’tan aşağı atınca tanrı Apollon onu bir şahine dönüştürmüştür (Ovid XI, 291)

Daidalos Metion’un oğlu ve Erekhtheus’un torunu olup Minos Labirentini keşfeden Atinalı bir mucit, heykeltıraş ve mimardır. Yeğeni Talos, yılan çenesinden esinlenerek testereyi icat ettiği zaman kıskançlığından çocuğu Akropolis’ten aşağı atarak öldürmüş, bu yüzden sürgüne gönderilmiştir. Girit’e gidip kral Minos’un hizmetine girmesine rağmen, Minos’un karısı Pasiphae’ye içine girebileceği ahşap bir inek maketi yaparak azgın bir boğayla çiftleşmesine yardım ettiğinden oğluyla birlikte labirente atılmıştır. Daidalus kendine ve oğluna labirentten kurtulmak için oğlu İkarus’a yapay kanatlar takmış, baba oğul uçarak uçarak kaçmışlardır.

Daimon [Eski Yunan] Yunanca ‘bilgi ile dolu’ anlamına gelen kelime cinler için kullanılmıştır. Yunanlar iyi cinleri ‘eudemon’, kötü cinleri ise ‘kakodemon’ olarak adlandırmışlardır (eu ‘iyi’ anlamındaki önek; kakos ‘kötü’).

Daitas Bir efsaneye göre bir yumurtadan Enorkhes adlı çocuğu doğuran Lesboslu iki kız kardeşten birisinin adıdır.

Daktyloi, Daktyller Frigya’da bulunan İda Dağı ve/veya Girit adasında yaşadıklarına inanılan iblislerin adıdır. Onların demiri ve metal işleme sanatını keşfettiklerine inanılır. Tanrıça Kybele’nin maiyetinde yer alıp Kabiri, Kuretler ve Korybanteler adlarıyla da bilinirler.

Damaithos Podalerios’un önce tedavi edip ardından evlendiği prensesinin Syrna’nın Karia kralı olan babasının adıdır.

Damasen Gaia’dan doğan ve Eris tarafından büyütülen savaşçı bir devin adıdır.

Damasko [Ortaçağ Avrupa’sı] İpek dokuma kumaşların adı olup Avrupa’ya Haçlılar tarafından 11. yüzyılda Şam’dan getirildiği için bu adla anılmıştır.

Damaskos Hermes ile su perisi Halimede’nin oğlu olup Suriye’de bulunan Damas (bugünkü Şam) kentinin kurucusu kabul edilir.

Damastes Prokroustes ve Polypemon olarak bilinen devin diğer adıdır.

Damia Tabiattaki büyümenin tanrıçası olup, tarım tanrıçası Demeter’le özdeşleştirilmektedir.

Damokles Dionysos’un maiyetindekilerden birisinin adıdır.

Damon Damon ile Pythias arkadaşlığı sembolize eden iki kişinin adıdır. Dionysos’un ölüme mahkûm ettiği Pythias, bazı işlerini ayarlamak üzere arkadaşı Damon’u yerine rehin koyunca serbest bırakılır. Eğer Pyhhias geri dönmezse Damon öldürülecektir. Pythias, zamanında geri dönünce Dionysos ikisini de serbest bırakılır.

Damysos Hızlı koşan bir devin adı olup Kherios kendisine emanet edilen Akhilleus’un yanmış aşık kemiğinin yerine Damysos’un mezarından çıkardığı kemiği takmıştır.

Danae Argos kralı Akrisius’un kızının adıdır. Bir kâhin Akrisius’u Danae’nin oğlunun kendisini öldüreceği konusunda uyarır. Bunun üzerine kral kızını bronz bir odaya hapseder ve erkeklerden uzak tutar. Ne var ki tanrı Zeus’u bu bile engelleyemez ve altın yağmuru formunda odanın çatısındaki bir delikten kızın kucağına düşer ve Danae Perseus’a hamile kalır. Kral gerçeği öğrenince anne ve oğlu bir sandığa koyarak denize atar. Sandık, Seriphus sahiline ulaştığında kadını gören Seriphus kralı Polydectes de ona aşık olmuştur.

Danaidler Belus kralı Danaos’un elli kızının adıdır. Danaos, ikiz kardeşi Aegyptus’tan korkusundan elli kızıyla birlikte Argos’a yelken açmışsa da Aegyptos’un elli oğlu onu izleyip yakalamış ve kızlarını kendileriyle evlendirmeye zorlamıştır. Danaos düğün sırasında her kızına birer kama vererek kocalarını geceleyin öldüreceklerine dair söz almış sadece Hypermnstra kocasını öldürmeye kıyamamıştır.

Danake Ölüler dünyasına yolculuğu sağlayan kayıkçı Kharon’a ücret olarak vermesi için ölülerin dişleri arasına sıkıştırılan paranın adıdır.

Danaos Belos ile Ankhinoe’nin iki oğlundan birisi olan Libya kralıdır. Bkz. Danaides

Daphne, Defne Gaia ile Ladon nehri tanrısının kızı olup, kendisine aşık olan Apollon tarafından kovalanırken, babasına yalvarınca defne ağacına dönüştürülen bir su perisinin adıdır.

Daphnephoria Dokuz yılda bir Thebai kentinde Apollon onuruna kutlanılan bir festivalin adıdır.

Daphnis 1. Tanrıların habercisi Hermes’in Sicilyalı bir su perisinden doğan oğlunun adıdır. Flüt çalma yeteneğine sahip, pastoral şiirlerin mucidi bir çobandır.

2. Khloe ile aşk yaşayan bir keçi çobanının adıdır.

Dardanos Zeus ile Elektra’nın oğludur. Samothrace (Semadirek) adasından Truva’ya bir salla yolculuk etmiş, kral Teucer’in kızıyla evlenmiş, Dardania (Çanakkale) şehrini kurmuştur (Diodoros Sicilius, V, 48,2).

Dares Bir kehanete göre Hektor’un Patraklos’la dövüşürse Akhilleus tarafından öldürüleceği bilindiğinden bu dövüşü engellemek için görevlendirilen bir Frigyalının adıdır. Savaş sırasında halkına ihanet edip Yunanların tarafında geçmişse de Odysseus tarafından öldürülmüştür.

Daskylus Lykus’un babası ve Mariandyn halkının kralı olup, Altın post destanında bahsi geçmektedir.

Daunus Lykaon’un üç oğlundan birisi olup, İapyks ve Peuketios adlı kardeşleriyle birlikte İtalya’nın güneyini işgal etmiş bölgede yaşayan Ausonları kovmuştur. Üç kardeşin hepsi birer krallık kurmuşsa da üç krallık birden İapyglerin ülkesi olarak anılmıştır. Bir söylenceye göre de İtalya’ya gelen Diomedes’i öldürmüştür.

Degmenus Aetoliyalı Oxylus ile Elis kralı Dius arasındaki savaş sırasında sapan kullanan Aetoliyalı savaşçı Pyraekhmes’ı teke tek dövüşte yenerek savaşın kazanılmasını sağlayan Elisli bir okçunun adıdır.

Deianira Bir efsanede adı geçen prensesin adı olup Kalydon kralı Oineus’un kızı ve Meleagros’un kardeşidir. Kerberos’u çıkarmak üzere Ölüler Diyarı’na inen Herakles Meleagros’un ruhuyla karşılaşmış ve Meleagros’un kız kardeşiyle evlenmesini istemesi üzerine yukarı çıkınca kızın diğer talibi Akhelous’la dövüşüp Deineira ile evlenmiştir. Deianeira’ya tecavüz etmeye kalkışan kentaur Nessos, Herkales tarafından öldürülürken kadına yarasından akan zehirli kandan yapılmış bir iksir verip bunun aşk iksiri olduğu yalanını söylemiş, yıllar sonra Herakles İole’ye aşık olunca kocasını kendisine döndürebilmek için gömleğine bu iksiri sürünce adamın korkunç acılar içinde ölümüne sebep olmuş, hatasını anlayınca kendisini öldürmüştür.

Deidamea, Deidamia 1. Skyros adasındaki Dolopes kralı olan Lykomedes ile Neoptolemus’un yedi kızından birisinin adıdır. Akhilleus tarafından baştan çıkarılmış, kahraman Truva Savaşına gittiğinde hamile olarak geride bırakılmıştır. Çocukları Neoptolemus daha sonradan savaşmak için babasının yanına gidecektir.

2. Bellerophon aile Philonoe’nin kızı, Hippolokhus ile İsander’in kardeşi, Evander’in karısı, Sarpedon’un annesidir.

Deikoon Herakles ile Megara’nın oğludur.

Deileon Amazonlara karşı yaptığı savaşta Herakles’e yardım eden savaşçılarda birisinin adıdır.

Deimakhos Herakles’in Amazonlarla savaşında kendisine yardım eden bir savaşçının adıdır.

Deimus 1. Korkunun kişileştirilmiş halidir (Yunanca deimos ‘korku’) Savaş tanrısı Ares ile Aphrodite’nin oğlu, Phobos’un (Yunanca ‘dehşet’) kardeşi olup savaş alanlarında babasına eşlik etmektedir. Bazı metinlerde iki kardeşin babalarının savaş arabasını çektikleri yazılmıştır. Roma karşılığı Formido veya Metus’tur.

2. Ares’in atlarından birisinin adıdır.

Deino Phorkys ile Keto’nun Graeae ‘Gri Kadınlar’ adı verilen kızlarından birisinin adıdır (Yunanca deino ‘korku, dehşet’)

Enys, Pemphredo, Graea dışındaki diğer kız-kardeşeri dişi canavarlar olup Gorgon adıyla bilinerler (Euryale, Sthenno, Medusa)

Deion, Deioneus 1. Aeolus ile Enarete’nin oğlu, AKtor, Aenetus, Asteropeia, Kephalus ve Phylakus’un babası olan Phokis kralıdır.

2. Dia’nın babası ve İksion’un kayınpederinin adı olup damadı tarafından -düğün hediyesi vermemek için- öldürülmüştür.

Deiphobus 1. Priamos ile Hekuba’nun oğlu, Helenus, Paris ve Hektor’un kardeşi olup, Paris’in ölümünden sonra Helen’le evlenmiştir. Truva’nın düşmesi sırasında Atreus’un oğlu Menelaos tarafından öldürülmüştür.

2. Hippolytus’un oğlu olup, Herakles sayesinde İphitus cinayetinden aklanmıştır.

Deiphontes Hyrnetho’nun kocası ve Temenos’un damadı olup, öz oğulları tarafından öldürülen kayınpederi Argos krallığını Deiphontes’e bırakmıştır.

Deipyle Argos kralı Adrastus ile Amphithea’nın kızı, Aegialius, Argia ve Kyanippus’un kardeşi, Diomedes’in annesi ve Tydeus’un karısıdır.

Deipylus 1. Trakya kralı Polymestor ile Truva kralı Priamos’un kızı İlione’nin oğlunun adıdır. Priamos küçük oğlu Polydoros’u doğduğu anda bakması için İlione’ye emanet etmiş o da öz çocuğu ile kardeşini birbirleriyle değiştirerek büyütmüştür. Bu yüzden Truva’yı ele geçirip Priamos’u ortadan kaldıran Agamemnon, düşmanının soyunu kurutmak istediğinden Polymestor’a baskı yapmış, o da Polydoros yerine yanlışlıkla kendi oğlu Deipylos’u öldürmüştür.

2. Tlepolemus ile Polyksia’nın oğludur.

Deksamenos Olenos kenti kralı olup, sürgüne gönderilen Herakles’i misafir edip kızını vermeyi vaat etmiştir. Herakles’in yolculuğu sırasında kentauros Eurytion’un sıkıştırmasıyla kızını yeni taliple nişanlandırmış ama Herakles geri dönüp kentauru öldürerek Mnesimakhe ile evlenmiştir.

Deksikreon Tanrıça Aphrodite’nin öğüdüne uyarak gemisini suyla doldurduktan sonra rüzgârsız havada deniz ortasında kalan gemicilere su satarak zengin olan Samoslu bir tüccarın adıdır.

Deksithea Efsanevi Girit kralı Minos’un karısının adıdır.

Delia 1. Delos adası ve İonia’da tanrı Apollon uğruna dört yılda bir düzenlenen şenliğin adı olup, adını Delos kentinden almaktadır.

2. Artemis’e Delos’da doğduğu için verilen isimdir.
3. [Roma Mitolojisi] Bir Sabin tanrıçasının adıdır.
4. Theus’un Minoatur ile karşılamak amacıyla Girit’e giderken bindiği geminin adıdır.

Deliades Glaukas’ın Eurynome veya Eurymede’den olan oğlu ve Bellerophon’un kardeşidir. Bir anlatıya göre kardeşi tarafından kazayla öldürülmüştür.

Delian Delos’da doğduğu için Apollon’a verilen isimdir.

Delos Yunanistan’ın en önemli mitolojik ve arkeolojik bölgelerinden birisi olan bir adanın adıdır. Poseidon tarafından oluşturulmuş, Leto bu adada Artemis ile Apollon’yu doğurduğu için Zeus tarafından denizin dibine sabitlenerek Kyklad adalarından birisi yapılmıştır.

Delos Problemi Antik çağın en önemli matematik problemlerinden birisi olup kenar uzunluğu verilen bir küpün hacminin iki katını bulmayı sağlayan formül aranmaktaydı.

Atinalılar bir salgın hastalık sırasında Delphoi kâhinlerine tanrıları nasıl memnun ederek salgını sona erdirebileceklerini danışmışlardı. Delphoi Kâhinleri de Apollon’un sunağının büyüklüğünün iki katına çıkarılmasını önermişti. Atinalılar küp formundaki sunağın her kenarının iki katı uzunluğunda bir sunak yapınca gerçekte küpün sekiz kat büyüğünü yapmış, hesap yanlış çıkınca tanrıların memnuniyetsizliği devam etmiş ve salgın sonlanmamıştı. Sorunu Deloslu kâhinler doğru geometrik formülü söyleyerek çözmüşlerdi.

Delphoine Yılan kuyruklu ejderha formunda bir dişi canavarın adı olup, Korykia mağarasının koruyucusudur.

Delphoinia Atina’da her yıl Mart ayında Apollon onuruna düzenlenen bir festivalin adıdır.

Delphoinios Tanrı Apollon’un lakabı olup, Delphoili anlamına gelmektedir.

Delphoi, Delfi [Eski Yunan] Parnassus dağının eteklerinde yer alan bir kentin adı olup antik Yunan’ın en önemli kehanet merkezi sayılan bir Apollon tapınağını barındırmaktaydı. Apollon, Pyton’un koruduğu tapınağı bu canavarı öldürerek ele geçirdikten sonra tapınağı Pythia adlı kâhin kadına teslim etmiştir. Ünü Yunanistan sınırları dışına taşan bu tapınak dönemin ilk yasalarının oluşması ve bir hukuk düzeninin kurulmasına yardımcı olmuştur.

Arkeolojik kalıntılar MÖ 8. yüzyılın son çeyreğine dek Dephoi kentinde Gaia’ya tapınıldığını göstermektedir.

Dephoili Sibyl Lamia ile Poseidon’un kehanet yeteneği ile ünlenmiş kızının adıdır. Hakkında birbirinden farklı efsaneler bulunmakta olup Truva Savaşı sırasında Troad’dan Delphoi’ye geldiği, Pausanias’a göre bir deniz canavarı ile su perisinin kızı iken (10.14.1) diğer yazarlar Apollon’un kızı ya da kız kardeşi olduğu iddia edilmiştir. Bkz. Sibyl

Delphos Apollon’un henüz yerleşmeden önce bölgede hüküm süren ve Delphoi kentine ismini veren bir kralın adı olup Poseidon’un oğludur.

Delphyne 1. Yarı kadın yarı yılan formunda bir ejderhanın adı olup, Typhon tarafından Kilikia’da bir mağaraya kapatılan Zeus’a gözcülük etmiştir.

2. Delphoi’deki Apollon Tapınağı’nın yanındaki pınarı koruyan bir ejderhanın adıdır.

Demeter Hesiodos’a göre Kronos ile Reia’nın ikinci tanrılar kuşağından sarı saçlı kızı, Persephone’nin annesi olup, hasat ve bereket tanrıçasıdır. Aynı zamanda ekili tarlaların ve evliliğin koruyucusu olarak saygı görmüştür. Heykellerinde omuzlarına dökülen sarı saçlarıyla, hafif baygın bakışlı güzel bir kadın olarak tasvir edilmekte, sağ elinde bir buğday başağı, sol elinde de yanan bir meşale tutmaktaydı. Roma mitolojisindeki eşdeğeri Ceres’tir.

Zeus’tan doğan tek kızı Persephone, Zeus’un da yardımıyla Hades tarafından Sicilya’da ki Enna çayırı veya Mysia ovasına kaçırılmıştır. Tüm dünyayı baştan aşağı dolaşan tanrıça bir ara bir uçurumda gözden kaybolan kızının çığlığını duymuşsa da ona ulaşmayı başaramamıştır. Demeter üzüntüsünden Olympos dağından kaçmış ve ıssız bir yerde inzivaya çekilmiştir. Onun üzüntüsünden toprağın bereketi kalmayınca insanlar kıtlık tehlikesine armuz kalmıştır. Zeus, Hades ile Demeter’i barıştırmayı başaramayınca Persephone’nin yılın üçte ikisini yani çiçek açma ve meyve zamanını (ilkbahar, yaz ve sonbaharı), anası Demeter’in, geri kalan üçte birini, yani kış mevsimini da kocası Hades’in yanında geçirmesine karar vermiştir. Böylece tanrı Zeus, toprağa yeniden bereket gelmesini Persephone’nin her yeryüzüne çıktığında, Demeter’in yeryüzüne baharı getirmesi ile sağlamıştır.

Demeter, yeryüzü tanrıçaları Rhea, Gaia hatta Kybele ile sıkça karıştırılmıştır.

Demeter

Bir tarım toplumunda verimli toprak büyük önem taşır, bütün topluluk toprağa bağlıdır, toprak kökenlidir. Eski çiftçi halklar bitkilerin, hayvanların doğup, olgunlaşıp öldüklerini genellikle ertesi baharda onlara benzeyen başkalarının tekrar doğduğunu gözlemlemişlerdir. Bu gerçe, anaerkil dinin odağı olmuştur. Ölüm, onu tekrar doğum ya da yeni yaşam izlediğinden, yaşam çemberinin bir parçası olarak kabul edilmiştir. İnsanlar, toplumlarının devamını güvence altına alabilmek için topraklarının ve kendilerinin bereketini sağlayacak olan Ulu Tanrıça’ya tapınmışlardır.

 

Demeter’in lakapları:

• Akhaea: Herodot, v. 61
• Kidaria (Başı örtülü): Pausanias 8.13.3
• Khloe (Yeşil sürgün): Pausanias 1.22.3
• Khthonia (Toprakta): Pausanias 3.14.5.
• Lusia (banyo): Pausanias 8.25.8
• Malophoros (Elma toplayıcı): Pausanias 1.44.3
• Potnia (metres): Bir Miken yazıtındaki Homerik şiirden
• Thesmophoros (Gelenek veren): Idyll vii.157
• Thermasia (Sıcaklık): Pausanias 2.34.6

Demetria Atina’da Demeter onuruna düzenlenen bir festivalin adıdır.

Demiphon Trakya’da bulunan Elaious kentinin kralının adı olup ülkedeki bir kıtlığı sona erdirmek için her yıl kurayla bir genç kızı kurban etmekte ama bu kuraya kendi kızlarını dahil etmediği için kızlarının öldürülmesine sebep olmuştur.

Demodike Athamas’ın kardeşi, Kretheus’un karısı ve Phriksos’un üvey anasının adıdır. Damadı Phriksos’a aşık olmuş, aşkına karşılık bulamayınca genci kendine sarkıntılık etmekle suçlamıştır.

Demodokus Odysseus yolculuğunu tamamlayıp Yunanistan’a döndükten sonra kral Alkinous’un sarayında düzenlenen eğlencede şarkı söyleyen kör ozanın adıdır.

Demonassa 1. Amphiarus ile Eriphyle’nin kızı, Thersander’in karısı, Tisamenus’un annesinin adıdır.

2. Poeas’ın karısı ve Philoktetes’in annesidir.
3. Eurytion’un annesinin adıdır

Demonike Agenor ile Epikaste’nin kızı, Thestius’ın kardeşi, Evander’in annesidir.

Demophon 1. Eleusis kralı Keleos ile karısı Metanira’nın oğlu ve Triptolemos’un kardeşidir. Demeter, kaçırılan kızı Persephone’yi ararken Mataneira’nın yanında bakıcı olarak çalışmış ve Demophon’u ölümsüz kılabilmek için geceleri ateşe sokarken yakalanınca kazayla çocuğu ateşe düşürmüştür.

2. Thesus ile Phaidra’nın oğlu, Akamas’ın kardeşi olup Truva Savaşına katılmış, tahta atın içinde kente girenlerden birisi olmuştur. Truva’dan dönüşünde Amphipolis kralının kızı Phyllis ile birlikte olmuş hatta kızın babası tahtı Demophon’a bırakacağına söz vermişse de geri döneceğine dair söz vererek ayrılmış, geri dönmeyince Phyllis adam beddua ederek intihar etmiş, Demophon’da atından kılıcı üzerine düşerek ölmüştür.

Dendrites Ağaçların sahibi anlamına gelen terim bereket tanrısı Dionysos’un takma adlarından birisidir.

Deo Bazen Rhea ile özdeşleştirilen, zamanla yeri Demeter tarafından alınan bir tahıl tanrıçasının adı olup at başlı olarak tasvir edilmekteydi.

Derkynus Geryon’un sığırlarını çalmak isterken Herakes tarafından öldürülen Poseidon’un oğlunun adıdır.

Derodydimus İki başlı bir canavarın adıdır.

Despina, Despoina Tarım tanrısı Demeter ile deniz tanrısı Poseidon’un kızı olan Persephone’nin diğer adıdır (Pausanias 8.42.1).

Despontes Karısı Arne Poseidonla aşk yaşayıp Aeolus ile Boeotus adlı ikizleri doğurunca karısını kör edip bodruma hapsetmiş, ikizleri de  bir dağa götürüp terk eden bir kraldır.

Deukalion 1. Prometheus ile Klymene’nin oğlunun adıdır. Zeus insanların saygısızlığından dolayı sel tufanına sebep olmuşsa da Deukalion babasının öğüdünü dinleyerek bir gemi inşa etmiş ve sel tufanından sonra karısı Pyrrha ile karaya çıkarak tanrıya hürmetinin sayesinde kurtulmayı başarmıştır. Deukalion miti Sümer efsanesi Gılgamış’ta bahsi geçen Utnapiştim ve Eski Ahit’teki Nuh peygamber anlatıları ile benzerlik göstermektedir.

Deukalion’un karaya çıktığı yer için üç anlatı bulunmaktadır:

1. Sicilya’da Parnassus (Pindar, Olympian Odes, 9.43; Ovid, Metamorphoses, I.313-347) veya Etna (Hyginus, Fabulae 153) Dağı
2. Halkidis’de Athos dağı (Vergilius, Eclogues, 6:41)
3. Teselya’da Othris dağı (Lesboslu/Midillili Hellanikus)

2. Minos ile Pasiphae’nin oğlu, İdomenus ile Molus’un babası olan bir Girit kralıdır

Dev 1. Gaia (Yeryüzü) ile Uranos’un (Gök) oğulları olan Gigantlar insan gövdeli yılan bacaklı devler olarak tasvir edilmekteydi. Ayrıca Bkz. Titanlar

2. Yunan Mitolojisi] Alınlarının üzerinde tek bir gözle tasvir edilen Kykloplar da devdirler. Bkz. Kykloplar

Dias Bir söylencede Pelops ile Hippodameia’nın oğlu, Kleola’nın babasıdır.

Diasia Tanrı Zeus adına Atina’da düzenlenen en büyük ve en eski festivalin adıdır. Bu festivalde tanrı Zeus daha önce bir yer altı iblisine ait olması muhtemel Meilichios adıyla anılmaktaydı (Harrison, J.E.1903:12-18)

Dictynna Britomartis’in lakabıdır ve diktya ‘av amaçlı kullanılan ağ’ ile ilişkili olması muhtemeldir.

Didaeon Kimilerine göre Eurytus’un oğludur.

Didymeia Didymaion kentinde düzenlenen yıllık festivallerin adıdır.

Didymaion Didim kentinde bulunan İon tapınağının adı olup, kehanet amaçlı kullanılan bir Apollon mabedini de içermekteydi. Yunancaya ‘ikiz’ olarak geçen Didyma kelimesinin Karya kökenli olduğu bildirilmiştir. (Joseph Eddy Fontenrose, Zeus Didymaeus, Transactions and Proceedings of the American Philological Association 63 [1932, ss. 245-255] s. 251)

Diipoleia,  Dipolia Her yıl Atina akropolünde Zeus onuruna düzenlenen bir festivalin adıdır (Paus. I.14 § 4; Antiphon, 120.10).

Dike Adalet tanrıçası olup Zeus ile Themis’in kızı olup üç Horae’den birisidir.

Diktaeus Dikte dağında bir mağarada büyümesine atfem Zeus’a verilen isimlerden birisidir.

Dikte 1. Zeus ile Karme’nin kızı olan Giritli su perisi Britomartis’in diğer adıdır.

2. Aynı zamanda Lassithiotika Ori adıyla da bilinen Girit adasında bulunan bir dağın adıdır. Zeus bu dağda Dicteo Andro adlı bir mağarada büyümüştür.

Diktynna Balık tanrıça olarak tasvir edilen Artemis’e verilen isimdir.

Diktys Seriphos adasında yaşayan bir balıkçı olup aynı zamanda adanın kralı Polydektes’in kardeşidir. Bir sandık içinde adaya gelen Perseus ve annesi Danae’yi bulmuş ve koruyuculuklarını üstlenmiştir.

Dimetor Dionysos’un adlarından birisi olup ‘iki analı’ anlamına gelmektedir.

Dimoites Troizen’in kardeşi olup yeğeni Euopis ile evlenmiştir. Karısı intihar ederken Dimioites’i lanetleyince, adam kıyıda dalgaların karaya vurduğu bir kadın cesedi ile birleşmiş, ceset çürüyünce umutsuzluktan intihar etmiştir.

Dinos Diomedes’in atının adıdır.

Diomede 1. Deion’un karısı, Aktor, Aenetus, Asteropeia, Kephalus ve Phylakus’un annesidir.

2. Kimilerine göre Hyakinthus’un annesi ve Amyklas’ın eşidir.

Diomedes 1. Ares ile Kyrene’nin oğlu, Biston halkına hükmeden bir Trakya kralının adıdır. Herakles, ülkesine gelen yabancıları etobur atlarına parçalatmasıyla ünlenmiş olan kralın kısraklarını çalmış, kendisini de öldürmüştür.

2. Tydeus ile Deipyle’nin oğlu ve Aegialeia ile Euippe’nin kocası olan Argos prensidir. Truva Savaşı’na seksen geminin komutanı olarak katılmış, tahta atın içinde yer almış, tanrıça Athena’nın ahşap (palladion) heykelini kaçırmıştır.
3. Aeson ile Alkimede’nin oğlu olup sonradan İason olarak adlandırılmıştır.

Diomos Herakles’in aşık olduğu genç ve yakışıklı Attikeli bir genç olup Kollytos’un oğludur.

Dion Tanrı Apollon’u konuk eden bir Lakonia kralının adı olup, Apollon gördüğü konukseverliğe karşılık kralın Orphe, Lyko ve Karya adlı kızlarına kehanet yeteneği bahşetmiştir. Kızlardan ilk ikisi çıldırmış üçüncüsü ise ceviz ağacına dönüşmüştür.

Dione Titanların kraliçesi, Zeus’un eşi ve Aphrodite’nin annesi olup Okeanos ile Tethys veya Atlas’ın kızlarından birisidir.

Dionysia Her yıl Mayıs ayında Dionysos onuruna düzenlenen festivalin adıdır.

Dionysos Zeus ile Semele’nin oğlu ve ikinci kuşak Olymposlulardan birisi olan şarap ve bereket tanrısının adıdır.

Altı aylık hamile olan Semele, Zeus’un şimşekleri tarafından yanlışlıkla öldürülünce tanrı oğlunu kadının rahminden çıkararak kendi kalçasına dikmiş ve süresi dolana kadar orada saklamıştır. Hermes’e emanet edilen çocuk, büyütmeleri için Orkhemenos kralı Athamas ile İno’ya teslim edilmiştir.

Tabiatın yaratıcı gücünün sembolü olan Dionysos’un Roma’daki karşılığı Bakkhos’tur. Yakın zamana dek Anadolu veya Trakya kökenli olduğu sanılan tanrının adının Girit adasında Miken uygarlığına ait Linear B tabletlerde DI-WO-NI-SO-JO formunda bulunması (Kerényi 1976) bu teoriyi tartışılır kılmıştır.

Delphoi kâhinlerince tanrı Apollon’un emrine uygun olarak gerçekleştirilen Dionysos’a gizci tapım törenleri zamanla başlı başına bir dine dönüşmüştür. Boğa, yılan ve sarmaşık bu tanrının kültüne ait semboller olurken satirler, kentaurlar ve silenler de Dionysos ile özdeşleştirilmiştir. Dionysos, genellikle bir panterin sırtına binerken, panter spotu giyerken ya da panterlerin çektiği bir savaş arabası kullanırken tasvir edilmiştir. Bu tanrıya tapanlar onun vahşi hayvan formlarında ortaya çıktığına inanmaktaydı. Dionysos tapımı sırasında şarap içerek kendinden geçen insanlar, çılgınca dans ederek kırlık alanlara gider, tanrıyla özdeşleşmek adına buralarda karşılarına çıkan hayvanları canlı canlı parçalayıp yerlerdi. Atina’da ‘Dionysia’ ve ‘Lenaia’ festivalleri bu tanrıya adanmıştı. Dionysos dini ve ayinleri Orfik gizemciliğin ve Gnostik inançların öncülü kabul edilmektedir.

 

Dionysos, Arkadia’da Akratophorus, Sikyon’da Akroreites, Boeotia’da Adoneus, ‘kanun koyucu’ ve Aegobolus ‘keçi katili’, Akhaea’da Aesymnetes ‘efendi’ adlarıyla tanınmakta, Bromios ‘gök gürültücü’, Dendrites ‘ağaçların efendisi’, Eleutherios ‘kurtarıcı’ gibi lakapları da bulunmaktaydı.

Diores 1. Akhilleus’un arabacısı Automedon’un babasının adıdır.

2. Amarynceus’un oğlu Ve Automedon’un babasıdır.

Dioskouroi, Dioskurlar Leda ile Zeus’un, Kastor ve Polydeukes adlı iki oğlu olup, Helen ve Klytaimnestra’nın kardeşidirler. Leda, Zeus’tan hamile kaldığı gece insan kocasıyla da birleştiğinden ikizlerden Polydeukes ile Helen Zeus’un, Kastor ile Klytaimnestra ise Tyndareos’un soyundan geldiğine inanılmaktadır.

Diotima Mantinice Atina’da bir salgın hastalığın yayılmasını önleyen kadın kâhinin adıdır.

Diphthera Zeus’un insanoğlunun kaderini kaydettiği Amalthea adlı keçinin derisinin adıdır.

Dirke Thebai kralı Lykos’un karısının adı olup Antiope’ye karşı kötü davrandığı için cezalandırılmıştır. Öldüğü yerden bir kaynak suyu fışkırmıştır.

Dithyrambos Dionysos için sıkça kullanılan ve ‘iki kez doğmuş’ anlamına gelen bir takma isim olup zamanla bu tanrıya adanan tüm şarkı ve şiirlerin, hatta bu şiirlere özgü ölçünün de adı olmuştur.

Aristoteles’e göre Dithyrambos şarkıları eski Yunan tiyatrosunun temelidir. Dithyrambos şarkıları el ele tutuşarak bir çember oluşturan elli erkek tarafından dans eşliğinde söylenmektedir. İlk oyuncuların satir kılığına büründüğüne dair bir tanıklık olmamakla birlikte akla gelen bir ihtimaldir.

İlk Dithyrambos şarkıları MÖ 7. yüzyıl civarında Atina’da ortaya çıkmış olup muhtemelen Yunancadan daha eski bir dilden miras kalmışlardı.

Dius Elis kralının adıdır. Oksylus, Elis’i istila ettiğinde iki tarafı temsil eden savaşçılar seçilmiş ve teke tek dövüşmüştür. Yay kullanan Elisli Degmenus’u sapan kullanan Pyraechmes yenenince Oksylus, Dius’un yerine Elis kralı olmuştur.

Dodona, Dodoni Kuzeybatı Yunanistan’da Efir bölgesinde bulunan bir tapınağın adı olup Zeus ile yörede Dione olarak bilinen bir ana tanrıçaya (Rhea veya Gaia olabilir) adanmıştır. Homeros, İlyada’da yapı olmayan bölgede rahiplerin ayaklarını kirleterek yerde yatarak ayin gerçekleştirdiğini belirtmiştir (XIV, 234). Euripides’in Melanippe adlı yapıtında bahsettiği tapınak için MÖ 5. Yüzyıl tarihçisi Herodot yörenin pre-Helenik dönemde de kutsallığını vurgulamaktadır. Kutsal bir meşe korusunu barındıran Dodona’nın rahip ve rahibeleri meşe ağaçalrının hışırtısını yorumlayarak kehanette bulunurlardı. Rhodes’li Apollonius’un Argonaut efsanesinde Argo gemisinin kerestesinin Dodona’dan getirilen kutsal meşe ağaçlarından inşa edildiği belirtilmiştir.

Doliones, Dolion Halkı Argonautların seyahati sırasında çıkan bir gece çıkan fırtınada Argo gemisi kıyıya vurduğunda karanlıktan yolcuları tanımadan üzerlerine saldıran halkın adı olup kralları Kyzikos çıkan arbee sırasında ölmüştür.

Dolius Odysseus’un babası Laertes’in sadık ve yaşlı bahçıvanının adı olup İkarios tarafından esir edilip Penelope’ye hediye edilmiştir.

Dolon Eumedes’in oğlu olan Truvalı bir gencin adıdır. Çok hızlı koştuğu için savaş sırasında casus olarak Yunanların gemilerine girmişse de Odysseus ile Diomedes tarafından yakalanıp tarafından öldürülmüştür. Dolon’un öyküsü Homeros’un İlyada destanının onuncu bölümü olan Dolonie’de anlatılmaktadır.

Dolops Lampos’un oğlu olup, Truva’da savaşırken öldürülmüştür.

Dorippa Anius’un karısı ve Oenotropoe’nin annesidir.

Doris Bir deniz tanrıçasının adı olup, Okeanos ile deniz tanrıçası Tethys’in kız kardeşi, Nereus’un karısıdır. Yunanca adı ‘cömert’ anlamına gelen aynı zamanda 50 Nereid’in de anasıdır.

Dorulos Theseus tarafından öldürülen bir kentaurun adıdır.

Dorus Helenlerin efsanevi annesi olan Helen ile Orseis’in oğlu (Pseudo-Apollodorus, Bibliotheke I.7.3) ve Dorların atasıdır. Farklı bir söylenceye göre ise Apollon ile Phthia’nın oğlu olup kardeşleriyle birlikte Aitolos tarafından öldürülmüştür.

Dor halkının ilk olarak Argolis, Sparta ve Mora Yarımadası’nda (Peloponnisos) Korinth’de yerleştiği bilinmektedir.

Drahmi 6 oboli değerinde gümüş sikkenin adıdır. Eski Yunanistan’da temel para birimi olmasının yanı sıra 1828 yılında Yunanistan’ın bağımsızlığının ardından 1833-2001 yılları arasında tekrar kullanılmıştır.

Drako Aktaion’un köpeklerinden birisinin adıdır. Artemis kendisini yıkanırken çıplak gören Akteonu geyiğe dönüştürünce Drako dahil sahibini tanımayan köpekleri adamı parçalamışlardır.

Drakonit Ejderhaların başında bulunduğuna inanılan taşın adıdır.

Drepane Demeter’in tırpanının adıdır.

Dresaeus Polypoetes tarafından Truva Savaşı’nda öldürülen Lidyalı bir savaşçının adı olup, Theiodamas ile su perisi Neaera’nın oğludur.

Drimakos Khios adasına çalışmak için getirilen kölelerden bazıları kaçarak dağlara yerleşmiş ve Drimakos liderliğinde soygun yaparak geçinmeye başlamışlardır. Başına ödül konan Drimakos sevdiği bir adamın kendisini öldürüp ödülü almasına izin vermiştir.

Dromas Aktaion’un köpeklerinden birisinin adıdır.

Dryas 1. Trakya kralı Lykurgos’un oğlu olan Edoni kralının adıdır. Dionysos tarafından delirtilince babasını öldürmüştür (Homer, İlyada vi.130-40).

2. Ares ile İapetos’un oğlu olup Kalydon avına katılmış, Lapitherle birlikjte Kentaurlar’a karşı savaşmıştır. Kardeşi Tereus, ağabeyinin oğlunu öldüreceğini sanarak Dryas’ı öldürmüştür (Hyginus, Fabulae, 159, 173).
3. Truva Savaşı sırasında Deiphobus tarafından öldürülen bir Yunan savaşçının adıdır (Quintus Smyrnaeus, Truva’nın düşüşü, 11.90).
4. Thebai’ye yürüyen Yediler’e karşı kenti savunan komutanlardan birisi olup savaş sırasında ölmüştür. 5. Pallane’nin taliplerinden birisi olup, Pallane ile evlenmeye giderken Klitus tarafından öldürülmüştür.
5. Municus’un babası olan bir kâhinin adıdır.
6. Aegyptus ile Polyxo’nun oğullarından birisinin adı olup, Danaos’un kızlarından Hekabe veya Eurydike ile evlenmiştir.
7. Amphilokhus’un babasının adıdır.

Dryope 1. Dryops veya Eurytus’un kızı (Ovid IX, 329) Apollon’un aşık olduğu bir su perisi, Andraimon’un karısı ve (Apollon’dan) Amphissus’un annesidir.

2. Anius’un karısı ve Oenotropoe’nin annesidir.

Dryops Nehir tanrısı Sperkheios ile Polydora’nın veya Apollon ile Lykaon’un oğlu olarak kabul edilen bir kahraman olup, Dorlar tarafından yurtlarından kovulan Dryop halkının atasıdır.

Dymas 1. Aegimius’un oğlu, Pamphylus ile Hyllus’un kardeşi olup, üç kardeşin herbiri bir Dor kabilesinin atası olmuştur.

2. Truva kralı Priamos’un dedesi ve Hekuba’nın babası olan bir Frigyalının adıdır (Hom. Il. xvi. 719).

Dyrrhakhius Poseidon ile Melissa’nın oğlu olup, öncesinde Epidamnus olarak bilinen Dyrrakhium kentine adını vermiştir (Paus. vi. 10).

Dysaules Triptolemus ile Eubuleus’un babası ve Keleus’un ağabeyidir. Eleusis’en kovulup Phlius’a gelmiş, burada Eleusis gizemciliğini yaymıştır (Paus. i. 14. § 2)

Dysis 12 mevsim tanrıçası (Horae) birisinin adıdır.

Dysnomia Kavga tanrıçası Eris’in düzensizlik ve kanunsuzluğun sembolü olan kızının adıdır.

Dysponteus, Duspontius Pausanias’a göre (vi. 22. § 6) Oenomaus’un Byzantiumlu Stephanus’a göre Pelops’un oğlu olup, Pisatis’de Dyspontium kentinin kurucusudur.

Dyssebia Dinsizliğin kişileştirilmiş formu olup, Korus’un (Kibir) kız kardeşi, Hybris’in (Aşırı gurur) annesidir.

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009