Ateş kuşu (Rusça: Жар-пти́ца, Zhar-ptitsa; Ukraynaca: Жар-пти́ця, Zhar-pttsia; Sırpça: Жар-птица veya Žar-ptica; : Жар-птица, Žar-ptica; Lehçe: Żar-ptak; Çek: Pták Ohnivák; Slovakça: Vták Ohnivák; Slovence: Rajska / zlata-ptica), Slav Mitolojisinde, kanatları gümüş ile altın, gözleri kristal gibi parıldayan, genellikle altın bir tünek üzerinde rastlanılan efsanevi bir kuşun adıdır.
Slav Mitolojisinde Ateş kuşu Söylencesi
Tavus kuşu büyüklüğünde, altın elmalar yiyerek beslenen, uçtuğu tarlalarda geceleri parlak ışılar saçan kuşun tek bir tüyünün bile bir odayı
aydınlatabilecek özellikte olduğuna inanılmaktadır. Ateş kuşu, Rus masallarında Çarın altın elmalarını yediği için yakalanması emredilen, kahramanların bulmak için uzun ve tehlikeli yolculuklara çıktığı değerli bir ödüldür. Bununla birlikte çoğu kahramanın eline geçen sadece parıldayan tek bir tüydür. “İvan Çarevich ile Gri Kurt” adlı masalda kahraman sihirli yardımcılarının da yardımıyla uzak bir diyarda kuşu yakalamayı ve sevgilisi Yelena ile birlikte ülkesine dönmeyi başarmıştır. Bununla birlikte İvan, kızın ağabeylerinden Dimitri tarafından öldürüldükten sonra Yelena’da ağabeyleri kızı kralın sarayına geri götürmüşlerdir. 30 gün ölü kalan İvan, Gri Kurt tarafından Ölü Suyu (mertvaya voda) ve Yaşam Suyu (Şivaya voda) kullanılarak hayata geri döndürülmüştür. İvan, dirildikten sonra saraya giderek hakkını istemiş ve Yelena ile evlenmiştir.
Ateş kuşu Balesi: L’Oiseau de feu
Ateş kuşu, Pyotr Yerşov’un 1834 tarihli “Küçük Kambur at” şiiri ile Igor Stravinsky’nin 1910 tarihli Ateş kuşu (L’Oiseau de feu) balesinin ilham kaynağı olmuştur. Pek çok masalda bilgece konuşan kuş, Rusya’ya komşu ülkelerde altın renginde tavus kuşu olarak tasvir edilmiş, Polonya’da Żar ptak, Çekçe Pták Ohnivák, Slovakça Vták Ohnivák adıyla tanınmıştır. Rus mitolojisindeki Sirin’in yanı sıra Grimm Kardeşlerin “Altın Kuş” ve sihirli kuşlarla dolu çok İran masalları da benzer motifler içermektedir. Ermeni masallarındaki Hazaran Bülbül ise altın renginde olmamakla birlikte şarkı söylediği bölgedeki çiçeklerin açmasına sebep olmaktadır.
Kuzey Amerika Yerlileri Mitolojisinde Ateş Kuşu
İrokua halkının inanışında gökyüzünün bekçisi olan şimşek ruhu olup, genellikle kartal formunda tasvir edilmekte ve istediğinde insan formuna bürünebilmektedir.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Ayrıca Oku: Ateş tanrıları (Mitoloji)
Ayrıca Oku: Küllerinden doğan mitolojik kuş Phoenix