Papua Yeni Gine, güneybatı Pasifik Okyanusu’nda bağımsız bir ada ülkesi olup, dünyanın ikinci büyük adası olan Yeni Gine adasının doğu kısmını ve Melanezya’daki açık deniz adalarının bir kısmını (Bismarck Takımadaları [Yeni Britanya, Yeni İrlanda, Admiralty Adaları ve diğerleri], Bougainville ve Buka [Solomon Adaları zincirinin bir parçası] ile küçük açık deniz adaları ve atolleri) kapsamaktadır. Başkent Port Moresby, Yeni Gine’nin güneydoğusunda ki Mercan Denizi kıyısında yer almaktadır. Yeni Gine Adası’nın batı yarısı ise Endonezya’nın Papua ve Batı Papua eyaletlerini oluşturmaktadır. Papua Yeni Gine’yi oluşturan adalara 40.000 yıllık bir süre boyunca yerleşen halklar Melanezyalı olarak adlandırılmaktaysa da 1975’te bağımsızlığa kavuştuğundan beri, asırlardır izole yaşamış birbirinden farklı kabilelerden bir ulus yaratmakta zorlanılmaktadır. Papua Yeni Gine ve Endonezya arasındaki sınır, 1974 yılında, Avustralya ile deniz sınırları ise 1978’de bir antlaşma ile teyit edilmiştir.
Papua Yeni Gine Coğrafya
Papua Yeni Gine, Ekvator’un hemen güneyinden, Cape York Yarımadası’ndan güneyine, Avustralya’nın en kuzeydeki uzantısı olan Torres Boğazı’na kadar
uzanmakta olup, tüm adalar dâhil olmak üzere, 0 ° ve 12 ° S enlemleri ile boylam 140 ° ve 160 ° E arasında yer almaktadır. Papua Yeni Gine anakarası, batı sınırında Endonezya Papuası ile birlikte yaklaşık 820 km’lik maksimum kuzey-güney genişliğine ulaşmakta olup, 141° E boylam çizgisi boyunca neredeyse düz inen bir sınır çizgisi ile Endonezya ile Papua Yeni Gine birbirinden ayrılmaktadır. Adanın ortasında bir omurga gibi batıdan doğuya Kuş Kuyruğu olarak anılan Papua Yarımadası’na dek uzanan Yeni Gine Dağları (New Guinea Highlands, Central Range veya Central Cordillera) tropik yağmur ormanları ile kaplı bir yüksek bölge oluşmasını sağlamıştır. Sepik ve Fly nehirleri etrafında büyük sulak alanların yanı sıra kıyı ve ovalık alanlar bol yağış alan yağmur ormanlarıyla kaplı olup arazi yapısı sebebiyle ülkenin pek çok yerine araçla ulaşmak mümkün değildir. Papua Yeni Gine anakarasının en yüksek noktası 4,509 m yüksekliğindeki Wilhelm Dağı olup adanın ilginç bir özelliği ekvator ekvatora yakın olmasına karşın kar yağışı gerçekleşen birkaç bölgeden birisi olmasıdır.
Ekoloji
Papua Yeni Gine, Avustralya, Yeni Zelanda, Doğu Endonezya ve Solomon Adaları ve Vanuatu da dahil birçok Pasifik adası grubunu içeren Avustralasya Ekoloji Kuşağı‘nın bir parçasıdır. Deniz seviyelerinin günümüzdekinden daha düşük olduğu Buzul Çağı’nda Torres Boğazı boyunca sığ bir kıta sahanlığı ile Avustralya
segmentine bağlı olması yüzünden Yeni Gine’de bulunan birçok kuş ve memelinin türünün Avustralya’da bulunan türler ile yakın genetik bağlara sahip olduğu görülmektedir. Adada 400’ü adaya özgü 762 kuş türü, dünyanın en büyük orkide türü ve 400’den fazla kelebek türü ve daha nicesi yaşamaktadır. Başka yerde bulunmayan bazı kanguru ve maymun türlerinin varlığı Avustralya ve Yeni Gine’de tespit edilmişse de New Britain, New Ireland, Bougainville, Admiralty Adaları, Trobriand Adaları ve Louisiade Takımadaları dâhil olmak üzere Papua Yeni Gine’ye ait adalar geçmişte benzer bir kara köprüsüne sahip olmadığından Yeni Gine ve Avustralya’da yaygın olan kara memelileri ve uçamayan kuşların çoğundan yoksundurlar. Yeni Gine’nin en büyük ekoloji sorunu hızla ormansızlaşması olup, yağmur ormanlarının yaklaşık dörtte biri 1972 ve 2002 yılları arasında tahrip olmuş veya yok olmuştur.
İklim
Ekvatorun yaklaşık 10° altında yer alan, Papua Yeni Gine, tropik iklim etkisi olsa da bölgelere göre bazı değişiklikler göstermektedir. Ocak-Nisan aylarında kuzeybatı rüzgârları aşırı sıcaklıkları ve şiddetli yağışları beraberinde getirirken, Mayıs Aralık arasında şiddetli güneydoğu rüzgârları bölgeye yağmur ve nispeten serin bir ortam getirmektedir. Ocak ayında 28 °C civarında olan ortalama sıcaklık haziran ayında 25 °C’ye
düşmekte olup, ortalama yıllık yağış miktarı ise 2540 mm’dir.
Ekonomi
Ülkenin çok sayıda adadan oluşan dağınık yapısı ve anakaranın engebeli coğrafyası kaynakların etkin ve verimli kullanılmasını engellemektedir. Papua Yeni Gine’nin başta altın ve bakır olmak üzere çeşitli madenler ile petrol ve doğalgaz ürünlerinin genel ihracat içindeki payı % 60 civarında olup ayrıca palm yağı, kopra, kakao ve kereste de ihraç etmektedir. Papua Yeni Gine’nin doğalgaz rezervinin 227 milyar metreküp, kanıtlanmış petrol rezervinin ise 170 milyon varil olduğu tahmin edilmektedir. Ülkenin en önemli ticaret ortakları Avustralya, Çin ve Japonya’dır. Tarım ürünleri nüfusun % 85’inin geçinmesini sağlarken, gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) ancak % 30’unu sağlamaktadır. Ülke, ekonomik durgunluk, yolsuzluk, hukuk ve düzen sorunlarının yanı sıra Bougainville adasında çıkıp 9 yıl süren ayrılıkçı bir isyanın yaralarını sarmaya çalışmaktadır.
Papua Yeni Gine Nüfus, Etnisite ve Dil
Papua Yeni Gine’nin sosyal bileşimi son derece karmaşık olmakla birlikte, Yeni Gine’ye bağlı dış adaların ve atolleri yaşayan Mikronezya ve Polinezya toplumlarının
çok küçük azınlıkları dışında halkı Melanezyalı olarak sınıflandırılmaktadır. 462,840 km2’Likmalanda, 8,084,999 (2016) kişinin yaşadığı ülkede ezici çoğunluğu oluşturan Melanezyalılar dışında az miktarda Avustralyalı, Çinli, Filipinli, Endonezyalı, Polinezyalı ve Mikronezyalılar da yaşamaktadır. Papua Yeni Gine’de 820’den fazla yerli dili konuşulmakta olup, bunların çoğunun 1.000’den az kişi tarafından konuşulması bir yana koyulacak olursa dünyada konuşulan dillerin % 12’sinin bu ülkede konuşulduğu ortaya çıkmaktadır ki bu bir dünya rekorudur. En çok konuşulan yerli dil 200 bin kişinin konuştuğu Enga olup, sonrasında Melpa ve Huli gelmektedir. Ülkede dört resmi dil bulunmaktadır: İngilizce, İşaret dili, Tok Pisin ve Hiri Motu. İngilizce hükümetin ve eğitim sisteminin dili olmakla birlikte yaygın olarak konuşulduğunu söylemek güçtür. Ülkede lingua franca olarak konuşulan, Parlamento’daki tartışmaların çoğunun yürütüldüğü, pek çok bilgilendirme kampanyasının ve reklamın sunulduğu hatta yakın zamana kadar ulusal bir gazetenin de yayınlandığı Tok Pisin dili olup, İngilizce Melanezya Pidgin veya Yeni Gine Pidgin olarak anılmaktadır.
Tarih
Papua Yeni Gine’de 35 bin yıl kadar öncesinde insan yerleşimine dair kanıtlar bulunmuş olup, New Ireland bölgesinde Namatanai’nin hemen güneyinde, Matenkupkum’daki bir arkeolojik sitede yapılan kazılarda ayrıca 20 bin yıl öncesine ait araçları ve besin kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Papua Yeni Gine (‘PNG’ olarak da bilinmektedir), dünyanın ikinci büyük adası olup, 1884’te Büyük Britanya (Britanya Papuası) ve Almanya (Alman Yeni Ginesi) arasında ikiye bölünmüşken Hollanda, Papua’nın Endonezya toprakları olan Batı Papua’ya sahipti. 1914’te 1. Dünya Savaşı sırasında Müttefiklerle birlikte hareket eden Avustralyalılar Alman Yeni Gine’nin kontrolünü ele geçirmekle kalmamış onu Milletler Cemiyeti ve (daha sonra) Birleşmiş Milletler altında bir Güven Bölgesi olarak yönetmeye devam etmişlerdir. Adaya gelen Avrupalı sömürgeciler özellikle Bulolo ve Wau bölgesindeki altın kaynaklarını
hızla sömürmüştür. II. Dünya Savaşı sırasında Yeni Gine, Japonya ve Müttefik güçleri arasında karada (Buin ve Kokoda’da) ve denizde (Mercan Denizi Muharebesi’nde) şiddetli çatışmaların yaşandığı bir bölgeydi. Savaştan sonra, Yeni Gine ve Papua, Papua’nın güney kıyısındaki Port Moresby hükümet merkezinden idare edilmişse de ancak 1975 yılında Avustralya’dan bağımsızlığını kazanabilmiştir.
Şehirler
Port Moresby
Papua Yeni Gine’nin başkenti. İlginç hayvanat bahçeleri, Parlamento binası, müze ve genel Melanezya atmosferini tanımak için gezilebilir.
Alotau
Milne Körfezi eyaletinin geri kalmış başkenti ve bazı büyüleyici ama uzak adalara buradan gidilebilir.
Goroka
Ülkenin kahve endüstrisinin merkezi olup, Goroka Festivaline ev sahipliği yapan iklimi güzel bir yüksek yayla yerleşimi.
Lae
Papua’nın ikinci büyük şehri, ana ticaret merkezi ve dağlara açılan kapı.
Mt. Hagen
Yeni Gine Dağları (Highlands) üzerinde yer alan sınır kasabası bundan sonrası yaban hayatı
Madang
Scuba sevenlerin seveceği dalış için ideal yerleşim, geceleri sokaklar uçan yarasalarla dolu egzotik bir yer
Rabaul
1994 yılında volkan patlamasının ardından tahliye edilen, ağır hasara yol açmış aktif bir yanardağın dibindeki şehir.
Vanimo
Endonezya ile Papua arasındaki sınır kasabası olup, sörf sevenler için cennet.
Wewak
Sepik vadisi kültürünü, Sepik nehrinin kendisini ve bölgenin tipik ayrıntılarını keşfedebileceğiniz kasaba
Papua Yeni Gine Gezi ve Turizm
Papua Yeni Gine 2009 yılında 125.000 ziyaretçi almış olup bunlarında sadece % 20’si kendilerini turist olarak tanımladığı düşünülürse ülkenin turizm açısından henüz gelişmek olduğunu ve gerçek potansiyelini yakalamadığını söyleyebiliriz. Scuba meraklılarının rüyası el değmemiş mercan resifleri, muhteşem kumsallar, egzotik kabileler, keşfedilmeyi bekleyen uçsuz bucaksız tropikal ormanlar turizm alt yapısının olmadığı göz önüne getirildiğinde ancak kelle koltukta macera seyahati olarak tanımlanabilir. Papua Yeni Gine’nin merkezi dağlık bölgelerinin 1930’lara kadar haritalanmamış olduğu, hala ‘Taş Devrinde’ yaşayan insanları bulabileceğiniz bir yer olduğu gerçeği, hem fauna hem flora hem de antropoloji açısından bir çeşit canlı müze olması Papua Yeni Gine’yi sıra dışı bir turizm destinasyonu haline getirmektedir.
Nasıl Gidilir?
Port Moresby’deki Jacksons Uluslararası Havaalanı, ülkenin ana uluslararası havalimanıdır. Papua Yeni Gine’nin ulusal havayolu şirketi Air Niugini olup, Bali, Brisbane, Cairns, Hong Kong, Honiara, Manila, Nadi, Port-Vila, Singapur, Sydney ve Tokyo-Narita’ya uçmaktadır. Ayrıca Filipin Havayolları (Philippine Airlines) Port Moresby’den Manila’ya, Qantas her gün Brisbane’e, Virgin Australia ise hafta 4 gün Brisbane’e uçmaktadır.
Neler Yapılır?
Highlands Sing-Sing Festivalleri
Güney Yaylaları’ndaki pitoresk bir vadi olan Tari Havzasında, delinmiş burunlarına yaban domuzu dişleri sokan, parlak ana renklerle yüzlerini boyayan, insan saçı ve Tari’de yaşayn egzotik kuşların yarı saydam tüylerden yapılmış süslü peruklar giyen Huli halkını bulabilirsiniz. Tari’deki kuş cennetinde 2.150 m yükseklikteki Ambua Lodge’da kalarak cennet kuşlarını arayacağınız günlük gezilere çıkabilirsiniz. Huli halkının şarkı söyleme festivali sırasında davullar gök gürültüsü şiddetinde çalarken, yüz ve vücutlarını özenle boyamış yüzlerce Huli’nin şarkılarını dinleyip, danslarını izleyebilirsiniz. Bu festivale katılmak için serin ve yağışsız Nisan- Ekim ayları arasında tercihen bir tur şirketi ile birlikte başkent Port Moresby’nin 514 km kuzeybatısında yer alan Mt. Hagen’e gitmelisiniz. Tumbuna Sing-Sing festivali için Mayıs; Hagen Sing-Sing Dağı festivali için Ağustos ayı tercih edilmelidir. ABD merkezli Asya Transpacific Journeys (Tel 800-642-2742 veya 303-443-6789; www.asia transpacific.com. 14 günlük turun maliyeti 8.500 USD civarında). Ambua Lodge (Tel 675/542-1438; www.pngtours.com)
Sepik Nehri
Tropikal yağmur ormanları arasında bulunan 1.126 km uzunluğundaki Sepik nehri, Papua Yeni Gine’nin en uzun nehir olup adanın doğusunda doğan nehir Endonezya’nın Papua bölgesinden de geçmektedir. Sepik Nehri, yakın zamana dek zamanlar antropologların, doğa bilimcilerinin ve macera arayanların alanı olmakla birlikte artık dünyanın en son bozulmamış doğa, kültür ve özellikle de kabile sanatı örneklerini keşfetmek isteyen turistlerin de ilgisini çekmektedir. Sepik Nehri Vadisi’nde yaşayan bazı kabileler dış dünya ile tecritten yeni çıkmış olup, onların gelenek ve el sanatları birçok koleksiyoncu tarafından dünyanın en iyi ilkel sanat kaynaklarından biri olarak nitelendirilmektedir. Ahşap oymacılığıyla tanınan yerli halkların karmaşık yazılarla ve taşlarla süslenmiş Tambaran ruh evleri, geçmişlerinin yaşayan müzeleridir. Sepik nehrinin kollarından Karawari Nehri üzerinde yer alan Karawari Lodge, ülkenin en bozulmamış bölgelerinden biri olan Arambak ülkesinin ortasında yer almakta olup, bölge doğası ve kültürünü keşfederken güvenle konaklayabileceğiniz nadir mekânlardan birisidir. İsterseniz oyma kanolar isterseniz motorlu teknelerle nehir üzerinde Karabatak, kakadu papağanı, boynuzgaga, yalıçapkını, diğer papağan ve kuş çeşitlerini görebileceğiniz kuş gözlemi seferine çıkabilirsiniz. Port Moresby’nin 715 km kuzeybatısında bulunan Timbunke kasabasına ABD merkezli Asya Transpacific Journeys adlı seyahat firmasının turları ile gelebilirsiniz (Asia Transpacific Journeys Tel 800-642-2742 veya 303-443-6789; www.asiatranspacific.com) Karawari Lodge (Tel 675 / 542-1438; www.pngtours.com)
Alışveriş ve Güvenlik
Resmi para birimi 100 toea’ya bölünebililen kina‘dır (PGK). Büyük şehirlerde birkaç alışveriş merkezi ve süpermarket bulunmaktaysa da diğer bölgelerde alışverişlerin çoğu küçük pazarlardan yapılmaktadır. Port Moresby’de Ela Plajı’nın karşısında ayda bir kez el sanatları pazarı düzenlenmektedir. Ülkenin her yerinden el sanatları satın almak mümkün olup, kesinlikle satıcı ile pazarlık etmemeniz tavsiye edilir. Melanezya Ortadoğu değil ve pazarlık konusunda ısrarlı tutum satıcıyı kesinlikle kızdıracaktır. Bölge mutfağında baharat kullanılmamakta olup, karou (tatlı patates) gibi etlerin ve sebzeler bir yeraltı fırını olan bir Mumu’da pişirilip yenilmektedir. Turistlerin kaldığı tesislerde genellikle bu tip yerel yemekler ile Batı yemeklerini karıştıran bir menü sunulmaktadır. Port Moresby ve Lae’de suç çeteleri yaygın olarak bulunmakta olup, ayrıca dağlık bölgede yolcuları hele ki turistleri zevkle soymayı bekleyen silahlı çeteler olduğunu unutmayın. Haydutların tüm paranızı alıp, kadınlara tecavüz etmesi olağan durumlardandır. Dağlık Highlands bölgesinde zaman zaman kabile savaşları olmakta olup, böyle zamanlarda ortalıkta dolanmamak akıllıca olacaktır. Port Moresby’deki çoğu otel genellikle polis devriyesinin bulunduğu güvenli alan içinde olmakla birlikte karanlıkta dışarı çıkmamanız mecbur kalırsanız ise çok dikkatli hareket etmeniz güvenliğiniz için faydalı olacaktır. Ada üzerinde özellikle dağlık arazi yüzünden küçük uçaklarda uçmak çok riskli olup her yıl dağa çarpan en az bir uçak kazası yaşanmaktadır. Adada boyu 6-7 metreyi bulan tuzlu su krokodili (Crocodylus porosus) yaşamakta ve insanlara saldırıp yiyebilmektedir ki tatlı su göllerinde ve nehirlerde olduğu gibi deniz kıyısında da aynı oranda bulunduklarından yüzmek otel havuzu ve çok yüksek dağlarda yer alan tatlı su kaynakları dışında pek tavsiye edilmemektedir. Köpekbalıklarını besleyen dalgıçlar hakkında güzel ama yanıltıcı videoları unutun okyanus suları çeşitli köpekbalığı türleriyle doludur ve bunların çoğu insanlar için ölümcül derecede zararlıdır. Ada halkının bazı bölgelerde suya girmekten kaçındığını görürseniz, boşa değildir emin olun, siz de girmeyin! Papua Yeni Gine pek çok aktif volkanlara ev sahipliği yaptığından volkan gezisi yapacaksanız Smithsonian Institute’un Volkanik Faaliyet Raporu’nun düzenli olarak kontrol edildikten sonra gerçekleştirilmesi tavsiye edilir.
