UPANİŞADLAR Hint Mitolojisinde Vedaların felsefî yorumlarını içeren ve büyük bölümü MS 6. yüzyıldan kalma yaklaşık 150 civarında eserden oluşan kutsal metinlerin adı olup, Vedaların tamamlayıcısı ve sonu (Vedanta) olarak kabul edilmektedirler.
Sanskritçe upa “ek” ve nişad “bir öğretmenin ayağı dibinde oturmak” anlamına gelmektedir. MS 6. Yüzyılda derlenen Upanişadlar, Ortodoks Hindularca nihai gerçekliğin doğasına (Brahman) ilişkin vahyedilmiş gerçekleri (Sruti) ve insan kurtuluşunun (Mokşa) niteliklerini içeren, “Varlığın birliği ve tekliği” düşüncesini anlatmak isteyen şiirsel üslupla yazılmış metinlerdir. Evrenin kökeninden, tanrıların ve ruhun doğasına, zihin ve madde ilişkisine dek pek çok konuyu irdeleyen en az 150 Upanişad bulunmaktadır. Hindu ermişlerinin (Rişi) öğrencilerine verdiği gizli bilgiler olan çok sayıda Upanişad olmakla birlikte bunların ancak ilk 10 tanesi önemli ve temel (Mukhya) Upanişad olarak kabul edilmektedir. Mukhya Uapanişadlar Bhagavad Gita ve Brahmasutra ile birlikte pek çok Hindu felsefe okulunun kurulmasını sağlamıştır. 9. Yüzyılda Şankara tarafından yorumlanıp, Daşopanişadlar olarak da bilinen Mukhya Upanişadlar şunlardır:
- İşa, (Beyaz Yacurveda) “Ruhsal yönetici”
- Kena (Samaveda) “Dünyayı kim hareket ettiriyor?”
- Katha (Siyah Yacurveda) “Öğretmen gibi ölüm”
- Praşna, (Atharvaveda) “Yaşam Nefesi”
- Mundaka (Atharvaveda) “Bilmenin 2 yöntemi”
- Māndūkya (Atharvaveda) “Bilinç ve aşamaları”
- Taittiriya (Siyah Yacurveda) “Yemekten neşeye”
- Aitareya, (Rigveda) “İnsanın evreni”
- Chāndogya (Samaveda) “Şarkı ve kurban”
- Brhadaranyaka (Siyah Yacurveda)
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016