GNOSTİSİZM Antik Yunan felsefesi ile Hıristiyanlığın görüşlerini kaynaştırmaya çalışan MS 1-6. Yüzyıllara damgasını vurmuş ezoterik dini akımlar için kullanılan genel terimdir.
Gnostizm ve Gnostik Dinler
Yeni Platonculuk, Hıristiyanlık ve Asya’ya özgü inançların sentezi olan gnostik dinler birbirinden farklı inançlara sahip olmakla birlikte Ortodoks Hıristiyanlığı reddetmiş, zamanla sapkın ilan edildikleri Kilise tarafından cezalandırılmışlardır. İnsanın doğuştan iyi olduğuna inanıp, insan doğasını çözümlemeye çalışan, dar bir tarikat yaşamı sürdürüp ve çoğunlukla çileciliği savunan Gnostik akımlar günümüzde Farmasonlar, Gülhaçlılar ve Kabalacılar gibi çeşitli ezoterik topluluklar tarafından yaşatılmaktadır. Gnostikler, insan benliği ile Tanrı’nın aynı özden oluştuğuna, kötü ruhlarla dolu dünyanın iyi bir Tanrı tarafından yaratılmadığına, İsa’nın Tanrı’nın oğlu olmadığına ve çarmıha gerilmediğine inanmaktadır. Gnostik akımların önemli bir kısmı Antik Çağ’ın en büyük kütüphanesine ev sahipliği yapan İskenderiye’den çıkmış olup, Thomas İncili, Yuhanna’nın Gizli Kitabı, Philip İncili ve Pistis Sophia önemli gnostik metinlerden bazılarıdır. Gnositikler için Mısır tanrısı Thoth ile özdeşleştirilen ve “kendini bilen her şeyi bilir” sözü atfedilen Hermes Trimegistos önemli bir figürdür.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016