Yazı: Özhan Öztürk
Domovoi (Rusça домово́й), Rus köy evlerinde yaşadığına inanılan erkek ev ruhları olup, ‘Efendi’, ‘Büyükbaba’ (Deduşka) ve Arkadaş (Çelovek) adlarıyla da bilinmekteydi. Domovoi, yüzü beyaz sakallarla kaplı, yaşlı ve küçük bir adam görünümünde olup, bazı anlatılarda tüm vücudu kıllarla kaplı olarak tasvir edilen bir çeşit brownie (tomte veya ev iyesi) varyantıdır.
Kötü huylu olmayan Domovoiler kapı eşiği ya da soba altında yaşamakta, evin bereketinin artması ve koruyuculuğu karşılığında ev sahipleri tarafından (geceleri) beslenilmekteydi. Herhangi bir sebepten dolayı mutsuz olan Domovoilerin ev sahiplerine eşek şakaları yaparak rahatsızlık verdiğine inanılmaktaydı. Büyükbaba domovoinin görevi ahırdaki atları tımar etmek olup, ahıra yeni eklenen atlar kendisine takdim edilmezse atın yeminin sürekli eksileceğine ve yelesinin hep dağınık kalacağına inanılmaktaydı. Paskalyadan önceki hafta veya Paskalya pazarı günü ev sahipleri eğer 7 inekten sağılmış sütten yapılan tereyağını başlarına sürüp, yeni kıyafet ve ayakkabılarıyla gittiği kilisede ayin sırasında kendi etrafında dönerse eve döndüklerinde Domovoi onlara görünürdü. Bir aile yeni eve taşınırken eski evdeki domovoi de beraberinde götürmek isterse eski evin ocağından aldığı bir kömür parçasını yeni evin ocağında yakmalı dahası yeni evin yolu üzerine Domovoi’ye saygı için bir miktar tuz ve ekmek bırakmalıdır.
Domovoi inanışı aynı zamanda kehanet amaçlı kullanılmakta olup, ev sahipleri uyanmak üzereyken kendilerine yumuşak bir elin dokunduğunu hissederse talihlerinin açık, soğuk ve kaba bir dokunuş hissederlerse ise durumu kötü günlerin yakın olduğuna yormaktaydı. Söylenceye göre Svarog yeryüzü ve gökyüzünü yarattığı zaman kendisine isyan eden bazı ruhları cennetten kovmuş onlar da yeryüzüne ormanlara ve su kenarlarına yerleşenler kötü varlıklara dönüşürken çatı veya evlerin avlularına düşenler ise Domovoiler gibi insanlarla iyi ilişkiler kurmuşlardır.
Domovoiler Rusya dışındaki Slav ülkelerinde de farklı isimlerle anılmakta ve bazı yerel özellikler taşımaktaydı. Bu ev ruhunun çeşitli varyantları Ukrayna’da Domoik, Slovenya’da Domovoj, Sırbistan’da Domaci, Polonya’da Domowoj, Çeklerce Dedek ve Djadek, Bulgaristan’da Stopan, Galiçya’da İskrzyçi, Karadağ’da Syenovik, Beyaz Rusya’da Tsmok adıyla bilinmekteydi.
DOMOVİKHA
Rus halkının inanışında evin koruyucu ruhu olan Domovoi’nin karısı olup birlikte evin kilerinde yaşamaktaydılar. Domovikha’nın gönlü hoş tutulmazsa geceleri uyuyan çocukları uyandırıp ağlatarak evde huzursuzluk çıkarmaktaydı.
Ev Ruhları
Domovoi gibi ev ruhları farklı ülke ve kültürlerde değişik isimlerde bilinmektedir. Bunlardan bazıları şöyledir:
Aitvaras (Litvanya)
Brownie (İskoçya ve İngiltere)
Dimstipatis (Litvanya)
Ev iyesi (Türkiye)
Hob (İngiltere)
Kikimora, aka Shishimora (Rusya / Slavca)
Kobold (Almanya)
Olys ‘(Rusya)
Lares (Antik Roma)
Pūkis (Letonya), Litvanya’da Pukys
Trasgu (Keltik İspanya)
Tomte (İskandinavya)
Zashiki-warashi (Japonya)
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016