Makale: Özhan Öztürk
Agdistis (Yunanca Ἄγδιστις), Yunan Mitolojisinde Phrygialı bir hermafroditin adı olup, Attis ve Kybele kültüyle ilişkilidir. Pausanias’a göre Zeus’un rüyası sırasında saçtığı tohumlardan döllenen topraktan çıkan hem erkek hem kadın özellikleri taşıyan Agdistis adlı hermafrodit doğmuştur. Dionysos (Roma söylencelerinde Liber) tarafından sarhoş edilip ayağı cinsel organına güçlü bir iple bağlanan Agdistis uyandığında fark etmeden kendini hadım etmiştir.
Agdistis Efsanesi
Akan kan toprağa bereket katarken kesilen organının yerine bir badem ağacı çıkmıştır. Nehir tanrısı Sangarius’un kızı Nana bu ağacın meyvelerini (badem veya nar) toplayıp göğsüne koyunca Attis’e hamile kalmıştır. Bir başka söylenceye göre Zeus, Agdo adı verilen büyük bir kaya üzerinde uyuyan toprak ana Gaia’yı hamile bırakınca Agdistis doğmuş, Attis ise Nana aracılığıyla değil doğrudan badem ağacının verdiği bir badem tanesinden oluşmuştur. Annesi tarafından terk edilen bir teke tarafından büyütülmüştür. Erkeklik özelliğini kaybetmiş olan Agdistis büyüyüp çok yakışıklı bir genç olan Attis’e âşık olunca kral Pessinus kızıyla nişanlı olan gencin annesi ile uygunsuz ilişkisine kızarak delikanlıyı cezalandırmıştır. Düğün sırasında ortaya çıkan Agdistis davetlilerin çıldırmasını sağlamış Attis ile Pessinus kendilerini hadım ederken gelin de göğüslerini kesmiştir. Agdistis tövbe ederken Zeus’tan Attis’in bedeninin çürümeyeceği veya yok olmayacağı sözünü almıştır. Pausanias, Phrygia’da Agdistis adlı bir tepenin varlığını ve Attis’in de burada gömülü olabileceğini bildirmiştir. Hesykhius ve Strabon, Agdistis’in Kybele’ye özdeş olduğunu diğer yazarlar ise Kybele’nin lakaplarından birisi olduğunu iddia etmiştir. Agdistis kültü MÖ 250 civarında Anadolu’dan önce Mısır’a sonra Atina’ya, Midilli adası ile Pantikapeum’a sıçramıştır. Philadelphia’da (Alaşehir) MÖ 1. Yüzyıla ait bir tapınağı bulunan Agdistis kimi yazarlara göre aynı zamanda şifacı ve iyi karakterli olan çift cinsiyetli eski Anadolu tanrılarının devamıdır (Paus. vii. 17. 5, i. 4. 5)
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016