Seth, Sutekh veya Set (Mısır Mitolojisi)
SETH , Mısır Mitolojisinde Osiris, İsis ve Nephthys’in kardeşi olan kaos, savaş, çöl, fırtına ve yabancı topraklar tanrısının adıdır. Yunanlılarca Typhon olarak adlandırılan tanrı, kaos güçleri ile düşmanlığın kişileştirilmiş formu kabul edilmekteydi. En eski yazıtlarda iyilik ile özdeşleştirilen şahin başlı Horus ile Mısır tahtı için mücadele eden düşman kardeşi olarak bahsi geçmektedir.
Seth ile Horus’un Amansız Mücadelesi
Seth tüm uğraşına karşın Osiris ve Horus’u yok edemeyince iyi kötüye karşı zafer kazanmış kabul edilmekteyse de çatışma sırasında kendisi de yok olmamıştır. Aşağı (kuzey) Mısır firavunu kabul edilen tanrı eşek benzeri dik ve büyük kulaklı, uzun burunlu tanımlanamayan hayali bir yaratık olarak tasvir edilmiştir. Nil vadisinin ardında kalan çöl topraklarına hükmettiği için 19. hanedan döneminde, çöl güçlerine hükmeden kervanların koruyucusu olarak saygı görmüştür. Tanrı kum fırtınaları yaratarak bereket tanrısı Osiris ile çatışmayı da ihmal etmemiştir.
Osiris’in boğulması
Söylenceye göre Seth kardeşi Osiris’i öldürmek için bir plan yapmış, Osiris’in ölçülerine uyan bir tabut yaptırdıktan sonra bir şölen düzenleyerek tabutun içine sığan kişiye tabutu hediye edeceğini numarasıyla tabuta giren Osiris’i tabutun kapağını kapattıktan sonra Nil nehrine atarak boğulmasını sağlamıştır. Osiris’ten sonra yeğeni Horus’u da öldürmeye teşebbüs etmişse de ancak gözünü çıkarmayı başarmış ama karşılığında kendi testislerinden olmuştur. Tanrıların çoğu Horus’un Mısır tahtına çıkmasını isterken Ra onun genç olduğunu düşünerek karşı çıkmışsa da Horus’un annesi İsis’in kendini çok güzel bir genç kadına çevirdikten sonra Seth’in yanına giderek sanki başkasının başından geçmiş gibi kötü bir adamın kocasını öldürdükten sonra aile mülkünü de ele geçirmeye çalıştığını anlatarak ağlayınca durumun farkında olmayan tanrı adamı yok ederek aile mülklerinin genç kadının oğluna geçmesi için ısrar ederek bilmeden kendini ayıplayınca Mısır’ı genç rakibine kaptırmıştır. Böylece Mısır’ı Horus ile Seth arasında iki eşit parçaya bölen Geb sonradan fikir değiştirerek Seth’in payını geri almıştır.
Seth kimdir?
Seth gökyüzü tanrıçası Nut’un oğlu olarak gösterilmekte bazı yazıtlarda su aygırı
tanrıça Nephthys ile hamilelik ve doğum tanrıçası Theouris’in eşi olduğu yazmaktadır. Seth, Heliopolis dokuzlusunun (Ennead) üyesi kabul edilmekte ve “sınırların düşmanı” lakabıyla tanınmaktadır. Ra gökyüzündeki yolculuğu sırasında Seth’in saldırgan karakterinden faydalanıp üstelik kendisine yıldırım gücünü de vererek Apep ile kavga etmesini böylece güneşi korumasını sağlamıştır. Az sayıda olsa da Horus ile Seth’in uzlaştığı düşüncesiyle oluşturulan birleşik bir Horus-Seth tanrısı hatta tapınakları da bulunmaktadır. Bununla birlikte MÖ 6. Yüzyılda Mısır’ın Asurlular tarafından işgali sonrasında tanrıdan çok iblis olarak görülmeye başlanmıştır. Sutekh ve Set olarak da bilinen kimi zaman boynuzlu olarak da tasvir edilen tanrı aynı zamanda Ortadoğu düşüncesindeki şeytan düşüncesinin ilk örneklerinden birisidir.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016