Triskelion (τρισκελης) veya triskele Neolitik dönem ve sonrasında kutsal kabul edilen ve merkezden yayılan sarmal şekilde devam eden üç kol şeklindeki sembolün adı olup, Yunanca “üç bacaklı” anlamına gelmektedir.
İlk örneklerine Malta’da (MÖ 4400-3600), İrlanda’da Newgrande
megalitinde (MÖ 3200), Miken gemilerinde, Likya sikkelerinde, Pamphylia’da (MÖ 370-333) ve Psidia gümüş sikkelerinde yine Siraküza’da bulunan Yunan sikkelerinde (Agathokles, MÖ 317-289) rastlanmıştır.
Triskelion sembolü özellikle Kelt sanatında süreklilik arz edecek şekilde kullanılmışsa da günümüzde Sicilya, Bretagne (Kuzeybatı Fransa) ve Man Adasının sembolüdür. Pliny, triskelionun
orijinini Sicilya adasının üçgen formunda olmasına bağlamıştır. Antik Trinacria, Pelorus, Pachynus ve Lilybæum adlı üç referans noktasından oluşmaktaydı. 19. yüzyıl sonlarında druid dairleri adıyla Avrupa’da yeniden popüler olan triskelion figürü 1914’de Britanya ve Fransa’da milliyetçi yayınlarda sıkça kullanılır olmuştur. 1940’da Breton Milliyetçi Partisi tarafından rozet olarak taşınan figür hala Mann adası bayrağını süslemeye devam etmektedir. Naziler, Kelt kültürüne de girmiş bu sembolü 2. Dünya savaşı sırasında Kelt kökenli Belçikalı
gönüllüler için kullanmışlardır.
Triskelion’n anlamı
Dönen kavisli şekil dinamizm, hareket ve coşkunun bir görüşe göre hayatın sembolü olarak görülmektedir. Aynı şekilde zamanı yani geçmiş, bugün ve geleceği temsil etmesi de muhtemeldir. Bu
yorumu genişleten bazı yazarlar uyanıklık, uyku ve rüya hallerini de sembolün anlamlarına dahil etmiştir. Yine bazı yazarlar yaşadığımız dünya, ölüler dünyası ve ruhlar dünyası; üç madde (toprak, su ateş veya maddenin üç hali (katı, sıvı, gaz) şeklinde yorumlanmıştır.
Bretonlar ‘üç ışık’ adını vermektedir. Kelt sembolizminde triskelion güneşin üç evresini (gündoğumu, güneşin tepede olması ve günbatımı) sembolize etmektedir. Bir başka görüşe göre bu sembol Kelt mitolojisindeki üç katlı panteonu (Lugh, Daghda, Ogme) temsil etmektedir.
Tüm bu yorumlara karşın gözden kaçırılmaması gereken triskelionun tüm kadim kültürlerde kutsal kabul edilen ‘3’ sayısının figürizasyonlarından birisi olduğudur.
Sembolik olarak Üç rakamı ve Üçlemeler
Eski Yunan ve Roma dönemlerinden beri kaydedilen pek çok masal, öykü ve efsanede üç sayısının önemli bir yer tutuğu, üç kardeş, üç dilek, üç sihirli obje, üç gün, üç görev gibi sayısız örneğin sıkça tekrarlandığı görülmektedir. 3, pek çok kültürde kutsal kabul edilen bir rakam olup, Hinduizm (Triumurji: Brahma, Vişnu, Şiva tanrı), Hristiyanlık (baba, oğul, kutsal ruh), Eski Mısır (Osiris, İsis, Horus), Eski Yunan (Artemis, Selena, Hekate) ve Eski Roma (Jüpiter, Juno, Minerva) inançlarında tanrılarla ilgili kutsal üçlemelerin sayısıdır. Anadolu’da 3, 5, 7, 9 gibi tek sayılar uğurlu sayılmakta ve gerek folklorik gelenekte gerekse tasavvufta sembolik olarak kullanılmaktadır (Üçler, yediler, Üç sünnet, tahtaya üç kez vurmak, duaları üçer kez okumak, üç kutsal ay [Recep, Şâban, Ramazan] gibi…
Üç Bilge Maymun
Japon Mitolojisinde resimli özdeyiş olarak figür ve tasvirlerine sıkça rastlanılan birisi kulaklarını, diğeri gözlerini sonuncusu ise ağzını elleriyle kapatmış formda üç maymunun adıdır. Kötülüğü duymama, görmeme, söylememe halini tanımlayan heykel de maymunlardan Mizaru gözlerini, Kikazaru kulaklarını, İwazaru ağzını kapatmakta, üçü de uzun burunlu Şinto tanrısı Saruta Hito no Mikoto’nun hizmetinde çalışmaktadır.
ÜÇ MÜSTÜ BAY ONI
Altay Türklerinin inanışında yeni doğmuş çocukları kötü ruhlardan koruyan bir tanrıça olup, Bay Onı’nın Umay Ana ile eşanlamlı kullanılması dikkate alındığında adı ‘Üç Boynuzlu Umay Ana’ anlamına gelmekteydi.
ÜÇ OK
[Türk Mitolojisinde Oğuz’un, Yer Kızından doğan üç oğlunun (Gök Han, Dağ Han, Deniz Han) her birinin dörder oğlu olmuş ve bu çocuklardan gelen nesiller Üçok olarak adlandırılmıştır. Bunlar:
- Gök Han’ın oğulları: Bayandur, Beçene (Peçenek), Çavuldur, Çepni
- Dağ Han’ın oğulları: Salur, Eymur, Alayurtlu, Üregür
- Deniz Han’ın oğulları: İkdır, Begdüz, Yıva, Kınık
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016