Çin Mitolojisi Sözlüğü ve Çin Kültürü başlıklı bu çalışmada yer alan Çin mitolojisi, Çin tanrıları, Çin kültür ve adetleri konulu maddeler Folklor ve Mitoloji Sözlüğü adlı kitabımdan seçilmiş ve yer yer kısaltılarak aktarılmıştır.
Ma Vang Atların koruyucu ruhudur.
Ma-Mian, Ma-Mien Yeraltı dünyasının yöneticisi olup, Çince ‘At yüzlü’ anlamına gelmektedir.
Mavi Kaplan, Malta Kaplanı [Çin Folkloru] Çin’in Fujian eyaletinde bir kaç defa görüldüğü rapor edilen mavi kürkü üzerinde gri çizgiler barındıran bir kaplan (Panthera tigris melitensis) cinsidir.
Men-Şen Kamu binalarının kapılarını koruyan iki tanrının adı olup, Çince ‘Kapı girişi Tanrıları’ anlamına gelmektedir. Söylenceye göre bu tanrılar Tang hanedanının iki generali Kin Şu-bao ile Hu Jing-de’dır.
Mo-hi-hai Su tanrısının adıdır.
Mo ve Ju Noktaları [Eski Çin] Çin akupunkturunda kullanılan belirli noktaların adı olup, Mo noktaları karında Ju noktaları sırtta yer almaktadır.
Mu Gong Taoist efsanelerde doğunun efendisi olan ölümsüzlük tanrısının adıdır. Yang’ın somut hali olan Mu Gongile eşi Yin’in somut hali olan Hsi Vang-mu ile birlikte dünyayı, cenneti ve varolan tüm canlıları yaratmışlardır.
Mu-King Ateş tanrısının adıdır.
Nasturi Taşı, Hsi-An anıtı, 大秦景教流行中國碑 [Çin Kültürü] 7 Ocak 781 tarihinde
Asur kilisesinin (Nestorian) Çin’de Chang’an kentine (bugünkü Xi’an) diktiği 279 cm yüksekliğinde kireç taşından anıt olup, üzerinde Orta Krallığın ışığını Ta-Çin’e yaymanın hatırasına dikildiği yazılmaktadır. Yazıtta kilisenin adı Çince Dakin (Roma İmparatorluğu) olarak geçmektedir. Yazı Lü Xiuyan tarafından yazılmış olup 1756 Çince karakterin yanı sıra 70 Süryanice kelime de kayıtlıdır.
Nei Çia [Çin Kültürü] Çince ‘İç okul’ anlamına gelen terim olup yumuşak üslubu benimseyen Çin savaş sanatlarının genel adıdır (Karşıt sert stilleri barındıran Vai Çia ise ‘Dış okul’ anlamına gelmektedir)
Tai Çi Çüan, Baguazhang ve Hsing-i Çüan, Nei Çia grubuna dahil savaş sanatlarıdır.
Niu Vang Sığır sürülerinin koruyucu tanrısının adıdır.
Niu-You, Niu-Yu Yama krallarının koruyucu ruhlarının adıdır.
Nu Gua, Nu Kua, Nu Kwa, Nü Wa İnsanoğlunu sarı topraktan yaratan tanrıçanın adı olup, daha sonra dünya ile cenneti birbirinden ayırmıştır.
Pa Kuraklık tanrıçasının adı olup, Huang Ti’nin kızıdır.
Pa-Ça Çiftçileri çekirge sürülerinden koruyan tanrının adıdır.
Pa Kuan Çuan 19. yüzyılda geliştirilmiş tempolu bir şekilde belirli ve belirli bir sistem dahilinde yapılan komplike ayak hareketlerinden oluşan, Tai Çi Çuan benzeri bir savaş sanatının adıdır.
Pai Lung Dört ejderha kralın adıdır.
Paifang , Pailou [Çin Kültürü] Geleneksel Çin mimarisinde sıkça rastlanan kemerli geçitlerin
adıdır. Başlangıçta bir bina komplesinin ya da kasabanın giriş noktasını belirtmek amacıyla tasarlanmış, Song Hanedanı döneminden itibaren dekoratif bir obje olarak da kullanılmıştır. Uzun zamandır Çin dışındaki Chinatownların sembolü olarak algılanmaktadır. Paifong ve Pailou adlarıyla da bilinmektedir.
Pakua, Bagua [Çin Kültürü] Çin pusulasının sekiz ayrı bölümünün adı olup, geleneksel Çince de ‘şans’ anlamına gelmektedir.
Pan Jin Lian, P’an Çin Lien Zina ve fahişelik tanrıçasının adı olup, kocasının erkek kardeşi ile birlikte olan ve daha sonra aşığı tarafından öldürülen genç bir duldur. Ölümünden sonra tüm fahişelerin koruyucusu olmuştur.
Pan-Gu, Pan Ku Üst kısmı cennette (Yang) alt kısmı yeryüzünde (Yin) şekillenen kozmik bir yumurtadan doğmuş, başlangıçtan beri var olan bir devin (kimi yorumculara göre ilk insanın) adıdır. Yumurtadan bir cüce olarak doğan Pangu günde 3.5 m büyüyerek olağanüstü büyüklüğe ulaşmış 13.000 (bazı kaynaklara göre 18.000) yıl sonra patlayarak gözleri ay ve güneşi, kafası kutsal dağları, kanı deniz ve nehirleri, saçları at ve ağaçları, nefesi rüzgârı, teri yağmuru, sesi gök gürültüsünü oluşturmuş derisindeki pireler insanoğlunun ataları olmuştur.
Pao Çen Yeraltında bulunan Ölüler ülkesine gelen ölüleri yargılayan yer altı tanrısının adı olup, MÖ 9. Yüzyılda yaşamış gerçek bir yargıç olduğu sanılmaktadır.
Peng-Lai, P’eng-Lai Taoist gelenekte Doğu Çin’de yer alan ve ölümsüzlerin yaşadığına inanılan bir adanın adıdır.
Peng-Zi, P’eng-Tzu Uzun ömrü sembolize eden efsanevi bir karakterin adıdır.
Pi-Hsi Yarı ejderha-yarı kap-lumbağa formunda Çin mitolojisinde bir nehir tanrısının adıdır.
Pusa [Çin Kültürü] Buda anlamına gelen kelime tüm tanrılar için kullanılmaktadır.
Qi Gu-niang Bkz. Ch’i Kuniang
Ru Şou, Ju-Şou Gök tanrının habercisi olan bir tanrının adı olup, sonbahar, batı (yön) ve talihsizlikle ilişkilendirilmekte ve ejderha olarak tasvir edilmektedir.
Sampan [Çin Kültürü] Çin ve Uzakdoğu’da deniz kıyısı ve nehir içlerinde kullanılan
3,5-4,5 m boyunda ahşap düz dipli teknelerin adıdır. < Çince (Mandarin) san ‘üç’ + pan ‘ağaç’
San-Huang MÖ 2852-2696 veya 2592-2490 yılları arasında hüküm sürmüş Fu Hsi, Şen-Nung ve Yen-ti adlı üç efsanevi Çin imparatorunun adı olup kelime anlamı ‘üç soylu’dur.
San-Guan, San-Kuan Taoist gelenekte Tian-guan, Di-guan ve Şui-guan adlı üç tanrının adı olup insanların yaptıkları iyi ya da kötü işleri kaydetmekle görevlidirler.
San-King, San-Ç’ing Taoist gelenekte üç cennetin bu cennetlerde yaşayan üç tanrının adıdır. Bu cennet ve (tanrı isimleri):
- Yu-king (Yuan-şi tian-zong)
- Şang-king (Ling-bao tian-zong)
- Tai-king (Tao-de tian-zong)
San-Ksing, San-Hsing İyi şans getiren üç yıldız tanrısının adıdır. Bunlar:
- Fu-ksing (Şans yıldızı)
- Lu-ksing (Onur yıldızı)
- Şou-ksing (Uzun ömür yıldızı)
Shaolin Kung Fu, Şaolin Vuşu [Çin Folkloru] Çin’de Henan eyaletinde bulunan Çan
Budist Şaolin manastırı rahiplerinin nesilden nesle birbirlerine aktardığı geleneksel savaş sanatının adıdır. Bkz. Wushu, Kung fu
Si-Ming İnsanların ihmal, hata ve günahlarını kaydeden bir tanrının adı olup, Çince ‘Kaderin efendisi’ anlamına gelmektedir.
Song Di, Sung Ti Üçüncü cehennemin adı olup, burada anne ve babalarına evlatlık görevini yerine getirmeyenler, vefasız sadakatsiz insanlar cezalandırılmaktaydı.
Song-zi Niang-niang, Sung-tzu Niang-niang Efsanelerde bazen Zhang Hsian’e eşlik ederken gösterilen bir karakterin adı olup Çince ‘Çocuk ihsan eden hanımefendi’ anlamına gelmektedir.
Ssu Ling Dört ana yönü temsil eden dört ayrı yaratıktan oluşan grubun adıdır. Bunlar:
- Ç’i-lin (Batı) Geyiğin gövdesi, öküzün kuyruğu, atın toynaklarına sahip tek boynuzlu bir yaratık olarak tasvir edilir.
- Feng-huang (Güney) Işık saçan Phoenix kuşudur.
- Gui Hsian (Kuzey) Uzun hayatın sembolü olan kaplumbağa
- Long (Doğu) Çin ejderhasının adıdır.
Stres topları, Ki Gong [Çin Kültürü] Ta Ming hanedanı döneninden bu yana şifa
amaçlı kullanıldığı bilinen içi boş iki metal kürenin adıdır. Küreler avuç içinde hareket ettirilerek hem zihnin deşarj olması hem de el kaslarının çalışması sağlanır.
Sun Hou-zi, Sun Hou-tzu, Sun Vu-kong Rüzgârdan döllenen bir yumurtadan çıkan büyü yeteneği olan ve tanrıları aldatabilen tanrısal bir maymunun adıdır.
Sun Vukong’un Sopası Maymun kralın söylendiği zaman büyüyüp küçülebilen değneğinin adıdır.
Sun-pi Ayakkabı tamircilerinin tanrısının adıdır.
Şaçihoko Zehirli dikenlerle kaplı bir balığın gövdesi ile kaplanın kafasına sahip bir deniz canavarının adıdır. Karaya çıkınca kaplana dönüşen bu yaratık ortaçağ Japon folkloruna da girmiştir.
Şang Ti Tien’in emrindeki tanrılardan birisidir.
Şan Hay King Çince ‘Dağ ve denizlerin kutsal kitabı’ anlamına gelmekte olup, MÖ 4. yüzyılda Yu tarafından yazıya döküldüğü sanılan pek çok efsaneyi içermektedir.
Şe-di, Şe-ti Büyük coğrafi alanlar ve üzerinde yaşayanların koruyucu tanrılarına verilen isimdir.
Şen Yi, Şen İ Güneş tanrısının adı olup, elinde güneş tutar formda tasvir edilmektedir.
Şen-Nung Sabanı keşfetmiş, insanoğluna tarımı ve ormanlardan faydalanmayı öğretmiş bir tanrının adıdır. Şen Nung rüzgâr tanrısı olarak kabul edilip ve öküz başlı bir insan olarak tasvir edilmektedir.
Şi-Vang-Mo Ölümsüzlük iksirini Himalaya Dağlarının doruğunda sakladığına inanılan iyilik tanrıçasının adıdır.
Şou-Lao, Şou-Hsing Taoist gelenekte uzun yaşam ve şans tanrıçasının adı olup, uzun bir değnek ve su kabağından bir kap taşıyan koca kel kafalı bir yaratık olarak tasvir edilir.
Şui-guan, Şui-kuan Taoist gelenekte üç önemli tanrı olan Sanguanlardan birisinin adı olup insanların zorlukları aşmasına yardım eden suların efendisidir.
Şun Vu-di adıyla bilinen 5 efsanevi Çin imparatorundan birisinin adıdır.
T’ai Chi Ch’uan, Tai Çi Çuan, Taijikuani, 太极, 太極 [Çin Kültürü] Konsantrasyon gerektirip, zihni
rahatlatan, saldırı ve savunma eksersizlerini içerip, Yin-Yang uyumunun insan bedeni ve hareketlerinde gerçekleştirdiği geleneksel savaş sanatının adıdır. Hareket halinde meditasyon sanatı olarak da tanımlanabilir.
T’ai Chi Ch’uan Üç faydaya yönelik gerçekleştirilir:
- Sağlık
- Meditasyon
- Savaş sanatı
Tai Su Ksing Zaman ve gezegenlerin tanrıçasının adı olup Çince ‘Büyük Yılın Yıldızı’ anlamına gelmektedir.
Tai Yi, Da-Yi Han hanedanı döneminde büyük saygı gösterilen ve San-Yi üçlemesinin bir parçası olarak görülen tanrının adı ‘en büyük olan’ anlamına gelmekte ve insan kaderine hükmettiğine inanılmaktaydı.
Tai Yue En önemli dağ tanrısının adı olup, kutsal Tai-şan dağının efendisidir.
Tang İnsanoğlunu büyük bir kuraklıktan kurtaran bir Mesih’in adı olup, kendi bedenini feda ederek yağmur yağdırmıştır.
Tao-de Tian-zong, Tao-te Tien-tsun Üçüncü cennet Tai-king’in efendisi olan tanrının adıdır.
Tao Te King [Çin Kültürü] Lao-tzu (Eski efendi) tarafından MÖ 6. yüzyılda yazılmış Çin dini ve felsefesinin en önemli kitaplarından birisi olup ‘Düzen ve Erdem Kitabı’ anlamına gelmektedir.
- dao: gidilen yol
- de: ahlak, doğruluk, dürüstlük
- jing: Öğreti
Kitap, 5.000 civarında Çince karakterin kullanıldığı Tao (1-37. bölümler) ve Te (38-81. bölümler) adlı iki bölümden oluşur.
Taoizm [Çin Kültürü] MÖ 6. yüzyılda Lao-Tzu tarafından kurulan felsefe sitemi ve
dinin adı olup, Çin kültürü, felsefesi, sanatı, edebiyatı, şifacılığı hatta mutfağı üzerinde derin ve kalıcı izler bırakmıştır. Taoism, Lao-tzu (Tao-te King adlı kitabın yazarı), Çuang-tzu ve Lieh-tzu’nun (MÖ 450-375) öğretilerinden oluşmakta ve geleneğe dayanmaktadır.
İnsanın evrenle ahenk içinde yaşayabilmesi için uyması gerekli belirli kuralları düzenleyen Konfüçyüs’ten farklı olarak Lao-Tzu insanları maddi dünyadan kaçmaya ve bireysel özgürlüğü aramaya çağırmaktaydı. Taoist anlayışta duyu ve zekâmızla kavradığımız dünya gerçek değildir; uzlaşmaya dayanan bu dünyayı aşıp gerçeğe ulaşmak için mistik sezginin kullanılması gerekmektedir. Bir başka deyişle bir eylemi gerçekleştirmeden önce düşünmek zorunda kalıyorsak yaptığımız işi yeterince bilmiyoruz demektir.
Lao-Tzu’ya göre insan öğrenme sonucunda kendini mevcut olmayan bir dünyayı görmeye zorlamaktadır:
“İnsan evinden çıkmadan insanları tanıyabilir,
Bakmadan bakışla nüfuz edebilir
Çok şey gören pek az şey bilir
Aynı zamanda bilge yürümeden ulaşır,
Gözlemcilik yapmadan bilir
İstemeden tamamlar”
Karşıtlık prensibi Taoist düşüncenin en önemli argümanlarından birisi olup, karşıtların birbirini yarattığını, siyah olmadan beyazın, büyük olmadan küçüğün olamayacağını iddia etmektedir:
“Çömlekler kil ile yapılır,
Ama çömleğin varlığını teşkil eden şey kili çevreleyen boşluktur.
Pencereleriyle, kapılarıyla duvarlar evi ortaya getirirler,
Ama bu duvarların arasındaki boşluk evin ta kendisidir”
Tavşan Tavşan (t’u) uzun yaşamın sembolüdür.
Tet [Çin Kültürü] Çin takviminin ilk gününün adı olup, atalara yiyecek sunulan bir bayram olarak kutlanmaktadır.
Tian Hou, T’ien Hou, Tin Hau Özellikle sahil şehirlerinde çok sayıda tapınağı olan balıkçıların koruyucusu olan gök tanrıçanın adıdır.
Tian-di, T’ien-ti Evren anlamında kullanılan geleneksel terim olup, Çince ‘Cennet ve Yeryüzü’ anlamına gelmektedir.
Tian-guan, T’ien-kuan Sanguan adı verilen üç öenmli tanrıdan birisinin adı olup cennetin efendisidir.
Tian-long, Tien Lung Taoist edebiyat ve yazı tanrısı Wen Çang’ın hizmetkârlarından birisidir.
Tian-mu, T’ien-mu Şimşek tanrıçasının adı olup kelime anlamı ‘Şimşeğin Anası’dır.
Tian-vang, T’ien-vang Meru Dağı’nda yaşayan ve dünyayı koruyan iblis görünümünde tanrıların adıdır.
Tian-zong, T’ien-tsun Taoizmde en önemli tanrılara verilen isim olup kelime anlamı ‘Göğün Uluları’dır.
Tu-di, T’u-ti Kamu binaları, cadde ve mahalleler gibi küçük alanların koruyucusu olan tanrıların adı olup, her bölgenin kendi Tudi’si bulunmaktadır. Kırsal alanlarda bereketli hasatlardan Tudiler sorumlu tutulmaktadır.
Vak Vak Ağacı Meyveleri insan gibi bağırarak ‘vak vak’ sesi çıkaran bir ağacın adı olup, Arap denizciler tarafından bir adada bulunmuştur.
Vang Hu İlk füzenin mucidi olduğuna inanılan efsanevi kişinin adıdır.
Vang Mu niang-niang Ölümsüzlük tanrıçasının adı olup kocası Yuhuang’dan dokuz kızı olmuştur. Kun-lun dağlarında ikamet etmekte ve Batı Cenneti’nin kraliçesi adıyla da tanınmaktadır.
Ve-Duo, Ve-To Güney yarımkürenin ilahi efendisinin adı olup, zırh kuşanmış ve görkemli silahlarıyla genç bir erkek olarak tasvir edilmektedir. Ruhların cennete taşınmasına refakat etekte ve öğretinin koruyucusu olarak saygı görmektedir.
Vei Çeng, Vei Ç’eng Kamu binalarının arka kapısını koruyan bir tanrının adı olup, imparator Tang Tai-zong’un eski bakanlarından birisinin adıdır.
Bkz. Men-Şen
Vei-Tuo Guan-Yin’e eşlik eden bir tanrının adı olup öğretimin koruyucusudur.
Ven-Çang Taoist edebiyat ve yazı tanrısının adı olup eğitimli kişiler tarafından tapınılır, adının yazdığı levhalar evlerin duvarlarına asılırdı.
Ven-Şu Dört bodhisattvadan birisinin adı olup, Şakyamini Buda tarafından öğretisini Çin’de yayması için seçilmiştir.
Vok, Wok [Çin Kültürü] Çapı 30 cm ile 1 m arasında değişen tas şeklinde, ince çeperli geleneksel kızartma tavasının adıdır. Terminoloji: Endonezya vadjang, Malaysiya kuali, Filipinler kava (büyük vok)
Vu Guan Kan gölü adıyla da bilinen dördüncü cehennemin kralının adı olup burada hilebazlar cezalandırılırdı.
Vu Long Bkz. Ejderha Dansı
Vu Yo Çin’in merkezi, kuzeyi, güneyi, batısı ve doğusunda yer alan 5 kutsal dağın adı olup bunların en ünlüsü Şantung’da yer alan Tai Şan dağıdır.
Vu-di, Vu-ti San-huang’ın ardılı olan 5 efsanevi imparatorun adı olup, Çin’i MÖ 2697-2205 veya MÖ 2674-2184 yılları arasında yönetmişlerdir.
Bunlar: Huang-di ‘Sarı İmparator’, Juan Ksu, Gu, Yao, Şun.
Vu-Şing Beş temel elementin (ahşap, ateş, toprak, metal, su) adıdır.
Vuşu, Wushu Savaş sanatı anlamına gelmesine karşın yanlışlıkla Kung-fu olarak bilinip yaygınlaşmıştır. Vu Şu’nun varlığına dair en eski kayıt Zhou hanedanına (MÖ 1111-255) dönemine dek inmektedir. Şaolin efsaneleri, Bodhidarma (Çince: Pu Tai Ta Mo; Japonca: Daruma Daişi) adlı bir Budist rahibin Orta veya Güney Asya üzerinden geldiği ve Şaolin rahiplerine sonradan Kung-fu’nun temelini oluşturacak bazı meditasyon egzersizlerini öğrettiğinden bahsetmektedir (MS 6. yüzyıl).
< Çince vu ‘savaş’ + şu ‘sanat, beceri’
Çinde birbirinden farklı stilleri öğreten yüzlerce Vuşu okulu olmakla birlikte stiller coğrafi olarak Kuzey Şaolin ve Güney Şaolin olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Kuzey sitili akıcı ve hızlı hareketler, tekmeler ve sıçrama tekniklerini içermekteyken (Çangkuan gibi) güney güçlü kollar ve el teknikleriyle yerinde sabit ve sağlam durmayla özdeşleşmiştir (Örneğin: Nankuan, Houkuan, Ving Çun)
Geleneksel Vuşu stilleri:
- Ksingyikuan
- Baguazhang
- Bajikuan
- Fanzikuan
- Çuojiao
- Tongbeikuan
- Piguakuan
- Çakuan
- Huakuan
- Paoçui
- Houkuan
- Tanglangkuan
- Tang Long Hu Şi
- Ditangkuan
- Zuijiukuan
- Yingzhaokuan
- Şekuan
Geleneksel Vuşu silahları:
- Çangsuijian-Uzun püsküllü kılıç
- Şuangşoujian-İki elle tutulan kılıç
- Jiujiebian-Dokuz parçalı kamçı
- Sanjiegun-Üç parçalı sopa
- Şengbiao-Kement ok
- Dadao-Büyük kılıç
- Pudao-Pu kılıcı
- Emeiki-Emei kamaları
- Şuangdao-İki taraflı pala
- Şuangjian-İki taraflı kılıç
- Şuangbian-Çift dokuz parçalı kamçı
- Şuanggou-İki taraflı çengel kılıç
Yan-lo, Yan Vang, Yen-lo-Vang Beşinci cehennemin efendisi ve yargıcı olan ölüm tanrısının adı olup Hint tanrısı Yama’nın bir varyasyonudur.
Yang 1. Evrenin pozitif, erkek prensibinin adı olup dişil Yin’in karşıtıdır. Bkz. Yin ve Yang
- [Kore Mitolojisi] Ko ve Pu’yla birlikte dünyaya gelip, avcılık sayesinde hayatta kalabilen kahraman atalardan birisinin adıdır.
Yang Ç’eng Kimine göre Fu Hsing’in gerçek adıdır.
Yang Çien Yeşim imparatorunun yeğeninin adı olup, kutsal köpek T’ien Kou ile birlikte kötü ruhları kovmakla görevliyken, domuz tanrı Ling-Çu tarafından yutulmuştur.
Yang Jing Dağlık bölgelerde yaşayan köylülerin tapındığı keçi tanrısının adıdır.
Yang Vu Bir güneş kargasının adı olup, Japon karşılığı Yatagarasu’dur.
Yao, T’ ang Ti Yao Efsanevi Çin imparatorunun adı olup, efsanevi okçu Şen Yi ile birlikte ele avuca sığmayan rüzgârları yenmiştir. MÖ 2333-2234 veya 2356-2255 yılları arasında yaşamış, Konfüçyüs tarafından yüceltilmiş, erdem, doğruluk ve sadakatin sembolü kabul edilmiştir.
Yao Çi Tung Vang’ın yirmi üçüncü kızı olup, imparator Yü’ye ruhları çağırabilen sihirli bir iksir hazırlamıştır.
Yao-Şhi, Yao-Şih Yaraları ve hastalıkları iyileştiren şifa Budasının adı olup tam adı Yao-Şi-Fo ‘Doktor Buda’dır.
Yasak Kent Pekin’in İç Kent bölgesinde bir mevki adı olup, yüksekliği 11 m uzunluğu
4 km olan bir duvarla çevrilmiştir. Çin İmparatorlarının 1421-1911 yılları arasında yaşadığı sarayı barındıran Yasak Kent 1949 yılında müze olarak halka açılmıştır.
Tibet’in 19. yüzyılda yabancıların girişine kapalı olan başkenti Lhasa’da yasak kent konumundaydı.
Yen-di, Yen-ti Üç efsanevi Çin imparatorundan (San-huang) birisinin adı olup yemek
pişirmenin mucididir.
Yeren, Yiren, Yeh Ren, Yaban Adamı Çince yeren ‘yaban adamı’ anlamına gelmekte olup, Yen Hsiung ‘Ayı adam’ adıyla da bilinir. Çin’in dağlık Hubei bölgesinde yaşadığına inanılan vücudunun tamamı kızıl kahverengi kıllarla kaplı, insanımsı bir yaratıktır. 1920 tarihinden önce yaratığın yüzlerce defa görüldüğü rapor edilmiştir.
Bkz. Yeti, Karakoncolos, Kukeri, Sasquatch
Yi Konfüçyüsçülüğün prensiplerinden birinin adı olup, insana yakışan davranışlar sergilemek anlamındadır.
Yi-Ti Şarap tanrısının adıdır.
Yidam [Tibet Budizm] Lama’nın meditasyon yaparak ve keşiş yaşantısı sürdürerek özel bir kült geliştirdiği koruyucu tanrısının adıdır.
Yin ve Yang Çin felsefesinde evrenin birbirine karşıt ama birbirini bütünleyen
prensiplerinin var ettiği dengenin adıdır.
Yin Yang
Ay Güneş
Gece Gündüz
Karanlık Aydınlık
Dinlenmek Çalışmak
Soğuk Sıcak
Kadın Erkek
Kuzey Güney
Sağ Sol
Kış Yaz
Dünya Cennet
İçe dönük Dışadönük
Çift Tek
6 9
8 7
Prensipler (Yin ve Yang):
- Birbirine karşıttır
- Diğeri olmadan varolamaz
- Birbirini tüketir ve desteklerler
- Birbirlerine dönüşebilirler
- İçlerinde diğerinden bir parça barındırırlar
Yinglong Sarı İmparator Huang Di’nin güçlü hizmetkârı olan kanatlı bir ejderhanın adıdır. Tüm doğu ejderhalarının en eskisi olan Yinglong bir efsaneye göre Yu adındaki bir adama yardım etmiş ve kuyruğuyla toprağı kazarak Sarı nehrin taşmasını engellemiştir.
Yu [Çin Mitolojis] Yeryüzünü insanların yaşaması için uygun hale getiren çift cinsiyetli tanrının adı olup, sembolü bir çift yılandır.
Yu-huang, Yü-huang, Yu-di Cennet ve yeryüzünde gerçekleşen tüm olayların kaynağı olup, Taoizm’in en önemli tanrılarından birisidir ve ‘Yeşim taşı İmparatoru’ adıyla da bilinir.
Yu-huang Shang-di Song Hanedanı döneminde en önemli Taoist tanrının adı olup, Yu-di ile ilişkilidir.
Yu-Qiang, Yü-Ç’iang Deniz ve okyanus rüzgârları tanrısının adı olup, iki ejderhanın sırtına binmiş, yarı balık yarı insan formunda tasvir edilir.
Yu-Ren, Yü-Jen Çok eski çağlarda yaşadığına inanılan, vücudu kuş tüyleriyle kaplı, uçma yeteneğine sahip ve ölümsüz bir ırkın adıdır.
Yuan-Şi, Tian-Zong En önemli Taoist tanrılardan birisinin adı olup, yeryüzü ve cenneti yaratan cennetin efendisidir.
Yuba [Çin Kültürü] Tofu derisi adı da verilen soya fasulyesinden yapılan bir besin ürününün adı olup, tofu üretimi sırasında soya kremasının (okara) üzerinde oluşan sarımsı kalın tabakanın da adıdır.
Yuekuin, La Kin, Ay Gitarı, Çin Lavtası [Çin Folkloru] Orta ve doğu Asya’da kullanılan iki ipek telli (C-do ve G-sol akortlu) yuvarlak gövdeli bir lavta çeşididir.
Zao-Jun, Tsao-Çun Kalp ve mutfak tanrısının adı olup, aynı zamanda ailenin koruyucusu kabul edilmektedir. Kalbinin üzerinde bir boşlukla tasvir edilmekte olup, lutfunu kazanmak için kendisine ballı kekler sunulmaktadır.
Zas Geldiği altın bir horoz tarafından müjdelenen bir güneş tanrının adıdır.
Zhang Fei, Çang Fei Kasapların tanrısının adıdır.
Zhang Guo-lao, Çang Kuo-lao Taoist gelenekte sekiz ölümsüz tanrıdan (Ba Hian) birisinin adı olup, Tang hanedanı döneminde yaşamıştır. Başlangıçta bir yarasa iken insana dönüştüğüne ve beyaz bir eşeğe binerek dolaştığına inanılmakta, iki sopalı bir bambu davulla özdeşleştirilmektedir.
Zhang Ksian, Çang Hsien [Çin Mitolojisi, Folklor] Erkek çocuk getiren ruhun adı olup elinde erkek bir çocuk taşıyan yaşlı adam formunda tasvir edilip kelime anlamı ‘Ölümsüz Çang’dır.
Zhen jiu Bkz. Akupunktur
Zhi Song-zi, Çih Sung-tzu Yağmur tanrısının adıdır.
Zhi-ni, Çih-Ni Yün eğirenlerin tanrıçasının adıdır.
Zhong-kui, Çung-K’uei Kötü ruh ve iblislere karşı insanları koruyan edebiyat tanrısının adı olup, Gui Ksian’lardan birisidir. Akrep ve zehirli yılanlara karşı savaştığına inanıldığından bir kılıçla sembolize edilir. Zhong-kui’nin Japon mitolojisindeki karşılığı Şoki’dir.
Zhong Li-Kuan, Çung Li-Ç’üan Taoist gelenekte sekiz ölümsüz tanrıdan (Ba Hian) birisinin adı olup Han hanedanı döneminde yaşadığı sanılmaktadır.
Zhu Rong, Çu-jung Güney yarımkürenin efendisi olan ateş tanrısının adı olup, yeryüzü ile cennetin birbirinden ayrılmasına yardım etmiştir. Bir kaplanın sırtında tasvir edilir.
Zhu-yi, Çu-I Ven-Çang’in arkadaşı olan bir tanrının adı olup, Çince ‘kırmızı elbiseli’ anlamına gelmektedir.
Zhu Dian Hindistan kökenli Budist tanrıların Çin’de aldığı isimdir.
Zi-yu, Çih-yu Savaş ve silahları icat eden tanrının adı olup öküz başlı olarak tasvir edilir.
Zun [Çin Kültürü] MÖ 18-12. yüzyılda muhtemelen şarap koymak için kullanılan, dışı çeşitli motiflerle süslü genişçe tunç kapların adıdır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Ankara, 2009