Hint Mitolojisi Sözlüğü adlı alfabetik sözlük çalışmamda Hint tanrıları, Hindu destanları ve efsanelerini maddeleştirmeye çalıştım.
Abarimon Ayakları geriye doğru dönük ve kimsenin yakalayamayacağı kadar hızlı koşabilen bir halkın adı olup, inanışa göre Himalaya dağlarında yaşamaktadırlar. İlk olarak yaşlı Pliny’nin Tabiat Bilgisi adlı kitabında (MS 1. yüzyıl) bahisleri geçmiştir.
Abhapisakha Rahu’nun adlarından birisi olup, ‘gökyüzündeki iblis’ anlamına gelmektedir.
Abhasvara Vedik dönemde yardımsever yarı tanrılar olan 64 Deva’nın oluşturduğu bir grubun adı olup, Sanskrit kelime anlamı ‘parlak, göz alıcı’dır.
Abhaya Hem Şiva hem de Buda’nın takma adı olup ‘korkusuzluk, tasasızlık, zihin sükûneti’ anlamına gelmektedir.
Abhijit, Abhijita 1. 27 takımyıldızdan (Nakşatras) bir tanesinin adı olup İndra’nın hizmetkârıdır.
- Daksa’nın kızı ve Kandra’nın karısı olan bir şans tanrıçasının adıdır.
Abhijnanasakuntala Şakuntala ile Duşyanta’nın öyküsünü anlatan Sanskrit metnin adıdır.
Abhimanin Brahma’nın en büyük oğlu Ateş Tanrısı Agni’nin adlarından birisidir. Karısı Svaha’dan, Pavaka, Pavamana, ve Suçi adlarında üç oğlu, oğullarından da 45 torunu olmuştur. Abhimanin, oğulları ve torunları ile Puranalardaki 49 farklı mistik ateşi sembolize etmektedir.
Abhimanyu Mahabbarata destanının kahramanı Arcuna ile Krişna’nın kızı Subhadra’nın yakışıklı oğlunun adı olup, Kurukşetra savaşının ikinci gününde Duryodhana’nın oğlu Lakshman’ı öldürmüş, on üçüncü gününde ise kendi ölmüştür.
< Sanskrit abhi ‘-e doğru’ + man ‘düşünmek’
Abhinna Bkz. Abhijna
Abhirati Pançika’nın eşi ve Priyamkara’nın annesi olan ana tanrıçanın adı olup, 500 çocuğu olduğu söylenmekte, nar meyvesi ile özdeşleştirilmekte, kendisine bir firavun faresi eşlike etmektedir.
Abhrayanti Yedi Krittika’dan birisi olup bulutlara hükmederek yağmur getirir.
Abhutarajas Puranalarda beşinci Manvatara’ya ait 14 tanrının dahil olduğu bir grubun adıdır.
< Sanskrit a ‘olumsuzluk eki’ + bhu ‘doğmak’ + -ta + rajas ‘tutku’
Açyuta Tanrı Krişna’nın adlarından birisi olup ‘sağlam’ anlamındadır.
Adda-Nari Sadakat ve inanç tanrıçasının adıdır.
Adhiratha Çeşitli söylencelerde farklı kişilerin adıdır:
- Anga kralının adı
- Dhritarashtra’nın arabacısı
- Karna’nın üvey babası
Adhvaryu Yacurveda metinlerini okuyabilen din adamının adıdır.
Adimurti Tanrı Vişnu’nun takma adlarından birisidir.
Aditi Dakşa’nın kızı, Kaşpaya’nın karısı, Adityaların ve tanrıların anası olan gökyüzü tanrıçasının adı olup Sanskrit kelime anlamı ‘sınırsız’dır.
Adityalar Aditi ve Kaşyapa’nın oğulları olan bir grup güneş tanrısının (Ansa, Ariman, Bhaga, Dakşa, Dhatri, İndra, Mitra, Ravi, Savitri, Surya, Varuna, Yama) adıdır.
Adrija Parvati’nin adlarından birisi olup, ‘dağda doğmuş’ anlamına gelmektedir.
Adrika Satyavati’nin dadısı olan bir perinin adıdır.
Adrisyanta Kalmaşapada’nın eşi ve Paraşara’nın annesinin adıdır.
Agastya, Agasti Bir ermişin adı olup, Rigveda’nın pek çok ilahisini yazdığına inanılmaktadır.
Agastya Mithra (veya Surya) ile Varuna’nın oğulları, Lopamudra’nın kocasının adıdır.
Aghora Tanrı Şiva’nın görünümlerinden birinin adıdır.
Agnayi Ateş tanrısı Agni’nin eşidir.
Agneya Karttikeya’nın adlarından birisi olup ‘Agni’nin oğlu’ anlamına gelmektedir.
Agneyastra Aurva’nın Sagara’ya babası Saçi’Yi sürgüne gönderen düşmanlarını öldürmesi için verdiği ateş silahının adıdır.
Agni 1. Üç Vedik Tanrıdan birisi olan ateş tanrısının adıdır. Agni’nin yedi dili vardır ve Puracyotis bölgesinin koruyucusudur.
- [İskandinav Mitolojisi] Karısı Skialf tarafından öldürülen İsveç kralının adıdır.
Agni-Durga Durga’nın adlarından birisi olup, ‘sekiz kollu Durga’ anlamına gelmektedir.
Agnişvattas Güneş ataları ile ilişkili bir terim olup Kumaras ve Manasa putraslarla birlikte aynı varlığın üç farklı formundan birisidir.
< Sanskritçe agni ‘ateş’ + şvatta ‘tadına bakmak’
Agniveşa Agneya ile Agneyi’nin kardeşi ve Agni’nin oğlunun adı olup, Çaraka’ya şifacılık sanatını öğretmiştir.
Agvani Şitala’nın 6 kız kardeşinden birisi olan bir şifa tanrıçasıdır.
Ahalya Hem dindar bir bilgenin (ermiş Gautama) karısının adı hem de aynı isimle anılan bir efsanenin adıdır. Brahma’nın yarattığı ilk kadın olup, tanrı İndra’nın tecavüzüne uğrayınca kocası Gautama onu inziva yerinden kovmuştur. Ahalya, tanrı Rama tarafından eski durumuna getirilip kocasına geri verilmiştir. Ahalya efsanesi, ataerkil değerlere karşın anaerkil olanları öne çıkaran bir öyküdür.
Ahi Yılan tanrının görünümlerinden birisinin adıdır.
Ahi Budhnya Vişvedena ilahilerinde rastlanılan ve ‘derinliklerin yılanı’ anlamına gelen hava tanrılarının birisinin adıdır.
Aindri Kıskançlık tanrıçası İndrani’nin adlarından birisidir.
Airavata Tanrı İndra’nın binek olarak kullandığı filin adıdır.
Airi Ölü bir avcının ruhu olan bir dağ ruhunun adıdır.
Aiyanar Puranai’in eşi olan bir Tamil tanrısının adıdır.
Aja Parvati’nin adlarından birisi olup ‘dişi keçi’ olarak tasvir edilmektedir.
Aja Ekpada Şimşek tanrısının adıdır.
Ajagava Şiva’nın yayının adıdır.
Ajamila Narayama’nın babası olan bir Brahmin’in adıdır. Hayatını günah içinde geçirmesine karşın oğlunu ölümden kurtarınca Vişnu yaşamasına izin vermiştir.
Aka Ekapad Hava tanrılarına verilen isimdir.
Akaşa Beşinci temel element olan uzay ‘ether’in adıdır (Diğerleri: Hava, su, ateş, toprak)
Akaşa Kroniği Tarih boyunca meydana gelmiş tüm düşünce ve olayların uzayda ‘ether’de resim olarak kayıt edildiği kurgusal bir dünyanın adıdır.
Akattiyar Agastya’ya Tamil halkının verdiği isimdir.
Akrura Kansa’nın habercisinin adı olup, Balarama ile Krişna’yı bir festivale davet etmişse de Kansa’nın kendilerini öldürmeyi planladığı konusunda kendilerini uyarmayı ihmal etmemiştir.
Akshayapatra Güneş tanrısı Surya’nın Yudhisthira’ya verdiği büyülü bir geminin adıdır.
Akşobhya 5 Dhyanibuddhala ve 5 Dhyanibodhisattva’dan birisinin adı olup, Locana veya Mamaki’nin eşi, Vajrapani’nin babasıdır.
Akupara Dünyayı sırtında taşıyan bir kaplumbağanın adıdır. Bkz Akkruva
Alaka Himalaya Dağları’nda yer alan efsanevi bir krallığın adı olup, Kubera tarafından yönetilmektedir.
Alakapuri Uttaradişa’nın efendisi Abode’nin ikametgâhıdır.
Alambusha Mahabharata’daki savaşta yenilen bir Rakşasa’nın adıdır.
Alara Buda’nın evrenle ilgili bazı soruların cevabını almak için bilgisine başvurulan bir bilginin adıdır.
Alayudha Mahabharata’daki savaşta Ghatotkaça’nın öldürdüğü bir Rakşasa’nın adıdır.
Alın Gözü Karısı Umaveda ile oynaşırken gözleri kapatılınca Tanrı Şiva’nın alnında beliren ve bir süre için Himalaya Dağları’nı bile aydınlatan üçüncü gözün adıdır.
Amaravati Vedik gelenekte Hindistan’ın şef tanrısı İndra’nın başkentinin adı olup aynı zamanda cennetteki (Svarga) tanrıları ifade eden bir kelimedir.
Ambalika Viçitravirya’nın karısı olmasına karşın Vyasa’dan Pandu’yu doğuran kadının adıdır.
Ambapali Mankiye adlı ağaçtan doğduğuna inanılan bir kızın adıdır.
Ambara Bkz. Amba
Ambarişa Naraka adı verilen cehennemin yedi bölgesinden birinin adıdır.
Ambika 1. Tanrı Şiva’nın karısı Parvati’nin inanılmaz güzelliğe sahip insan bedeninde tezahür formu olup, iblisleri baştan çıkararak ölmelerine sebep olmaktadır.
- Lakşmi’nin görünümlerinden birisi olan gıda tanrıçasının adıdır.
Ambu Devi Doğu Hindistan’da Şiva’nın annesi olmasının yanı sıra bazı anlatılarda Guriang Tunggal’ın karısı ve Guru Minda’nın annesidir.
Ambupati Bir su tanrısının adıdır.
Amma İndus Vadisi’nin ilk yerlileri olan Dravidianlar’ın koruyucu tanrısının adıdır.
Ammavaru Zamanın başlangıcından önce varolan bir tanrıçanın adı olup Brahma, Vişnu ve Şiva’yı yumurtlamıştır.
Amrita Tanrılara ölümsüzlük veren bir içeceğin adıdır. Vedalarda sıkça adı geçer ve özellikle Soma sıvısı için kullanılır. Nirkara ve Piyuşa adlarıyla da bilinen bu yaşam iksiri Yunanca ambroisa ‘tanrıların yiyeceği’ kelimesinin de kökeni olmalıdır.
Amsavatara Vişnu’nun önemsiz görünümlerinden birisidir.
Amşa Bölüm anlamına gelen Adityalardan birisinin adıdır.
Anala Hizmetkâr bir ateş tanrısının adı olup, tanrı İndra’nın hizmetindeki sekiz Vasu’dan birisidir.
Ananga Aşk tanrısı Kama’nın lakabı olup ‘bedensiz’ anlamına gelmektedir.
Ananta 1. [Hinduizm] Maddi dünyanın istek ve gerçeklerinin sonsuz mutluluk için kullanılan terimdir.
- Tanrı Vişnu’nun takma adlarından biri olup ‘sonsuz, sınırsız’ anlamına gelmektedir. Hindistan’da Temmuz-Ağustos aylarında kutlanan Naga Pançami bayramı bu tanrıya adanmış olup bu dönemde Uccain ve Varanasi’deki Şiva tapınaklarında yılanlar serbestçe dolaşırlar.
Ananta 1. Nagaların kralı, Kasyapa ile Kadru’nun oğlu ve kimine göre Manasa’nın kardeşi olan 1.000 (veya 7) kafalı yılanın adıdır. Mani-Mandapa sarayında yaşamakta olup Patala ülkesinin kralıdır. Bazı öykülerde Vasuki ile özdeşleştirilmişken diğerlerinden Vasuki’nin babasıdır.
- Devi ile Vişnu’nun lakabıdır.
Anantaşayana Vişnu’nun adlarından birisi olup, Ananta’da uyur anlamına gelmektedir.
Anantesa Sekiz Vidyesvara’dan bir tanesinin adıdır.
Anasuya Ermiş Atri’nin karısının adı olup ‘iyilik, merhamet’ anlamına gelmektedir.
Andhaka Bir iblisin adıdır.
Anga Efsanevi bir ülkenin adıdır.
Angada Ramayana destanında adı geçen maymun Vali’nin oğlu ve Sugriva’nın yeğeni olan maymun kahramanın adıdır.
Angiris, Angiras Kurban törenlerini yöneten bir ermişin adı olup, insanoğlunun atalarından birisi olduğuna inanılmakta, 7 Rişi’den birisi kabul edilmektedir. Bkz. Atharvan
Angiraslar Aydınlık ırk olarak bilinen ateş tanrıalrının adı olup, Agni’nin atalarıdır.
Anila Sekiz vasudan birisinin adıdır.
Anisa Adityalardan birisi olan önemsiz bir güneş tanrısının adıdır.
Anjana 1. Bkz. Anjanalar
- Apsaralardan birisi olup, maymun görünümündedir ve Vayu’nun eşidir.
- Varuna’nın Dikpalalardan birisi veya fil görünümündeki adıdır.
Ankas Durga’nın silahlarından birisi olan çoban sopasının adıdır.
Annamurti Tanrı Vişnu’nun girdiği formlardan birisinin adı olup, mutfak ile ilgilidir.
Annapurna Besin üretimini yöneten tanrı Durgha’nın vücut bulmuş hallerinden birisinin adıdır.
Ansa Adityas adı verilen bir grup güneş tanrısından birisinin adı olup, on iki ayın koruyucu tanrısıdır.
Anşumat Sagara’nın kaybolan atını bulan torununun adıdır.
Antaka Ölüm meleğine verilen isimdir.
Anu 1. Yayati ile Sarmishtha’nın oğlu, Puru ile Turvaso’nun kardeşi, Yadu’nun üvey kardeşinin adıdır.
Anumati Ay tanrıçasının adı olup, Hintçe ‘ilahi sevgi’ anlamına gelmektedir. Rigveda’da adı geçen tanrıçaya güneşe uzun süre bakabilmek için yalvarılmaktadır.
Anuradha Talih tanrıçasının adı olup, Vedik kültür öncesi tanrılardan Dakşa’nın kızı ve ay tanrısı Çandra’nın karısıdır.
Anuşaniya Tanrı Sri’nin eski adıdır.
Apa Vedik dönemde İndra’nın daha geç dönemlerde Vişnu’nun sekiz yardımcısından (Vasu) birisinin adıdır.
Apah Rigveda’da dört ilahide adı geçen hava tanrılarından birisinin adıdır.
Apaharavarman Zenginden çalıp fakirlere dağıtan ve ayrılan aşıklara yardım eden bir kahramanın adıdır.
Apala Tanrı İndra’nın seviştiği bir akdının adıdır. İndra kadının 3 dileğini yerine getirmiştir:
- Babasının gücünü geri vermiştir
- Tarlalarını verimli yapmıştır
- Kadının cilt hastalığını tedavi etmiştir
Apalala Kuzey Pakistan’da bulunan Svat nehrinin kaynağında yaşayan ve Subhavastu nehrinin koruyucusu olan kanatsız, iki bacaklı bir su ejderhasının adıdır. Kendisine adanan kurbanlar karşılığında köyleri kötü ejderhalardan korurdu. Buda tarafından Budizme kazandırılması, Budist sanatın favori temalarından birisi olmuştur.
Apam Napat Apah’ın çocuğunun adı olup Rigveda’da bir ilahide adı geçmektedir.
Apam Napat Tatlı ve içilebilir suların tanrısının adıdır.
Apara Brahman Sattva ‘bilinç’, rajas ‘etkinlik’ ve tamas ‘hareketsizlik’ adlarıyla bilinen 3 gunas (vasıf) ile donatılmış alt Brahman’ın adıdır.
Apastambha Vedik okullardan birisinin kurucusu olduğuna ve satura adlı ibadet kanunlarını yazdığına inanılan bir ermişin adıdır.
Apsaralar, Vrikşakalar Hava, orman ve dağ ruhları olan Gandharvasların eşlerinin adlarıdır. Tümü çok güzel dişiler olarak tasvir edilmektedir. Aşk için ilham veren Asparalar bazen Brahmanları ayartmaya da çalışırlar. Sanksritçe ap ‘su’ ve sar ‘akmak’ anlamlarına gelen kelimelerinin birleşiminden oluşmuş olup ‘akan sular’ anlamına gelmektedir.
Aramati Sanskrit ‘dindarlık’ anlamında bir kelime olup Rigveda’da geçmektedir.
Aranyaka Hindu kutsal yazını olan Brahmanlara ek olarak yazılmış metinlerin adıdır.
Aranyani Orman tanrıçasının adıdır.
Aranyakas Vedalarda orman keşişleri için çeşitli meditasyonlar içeren bölümlerin adı olup Sanskritçe ‘Orman Kitapları’ anlamına gelmektedir.
Arati Rigveda’da adı geçen bir kötü ruh grubunun adıdır.
Arbuda Rigveda’da adı adı geçen, İndra’nın düşmanı kötü ruhlardan birisinin adıdır.
Arcuna Bkz. Arjuna
Ardhanari Şiva’nın yarı erkek yarı kadın formunun adıdır.
Ardhanarisvara Yarı kadın yarı erkek olan bir tanrı adı olup Sanskrit ‘yarı kadın efendi’ anlamındadır. Hindu tanrısı Şiva ve eşi Parvati’nin karıştırılmış figürü olarak tasvir edilmektedir.
Ardra Şansızlık tanrıçasının adıdır.
Arı Tanrı Krişna bazen Vişnu’nun başı üzerinde uçan bir arı olarak tasvir edilmektedir.
Âriler Tarih öncesi dönemde kuzey Hindistan ve İran’da yaşamış bir halkın adı olup, Sanskrit arya ‘soylu’ kelimesi ile alakalıdır.
- yüzyılda sonradan Nazilere ilham verecek ırkçı kuramların yaratıcısı Joseph Arthur Gobineau ile Stewart Chamberlain, Âri ırkın uygarlığın yaratıcısı olan en üstün ırk olduğunu savunmuşlarsa da antropologlar tarafından tüm tezleri çürütülmüştür.
Arişta Kansa’nın Krişna’yı öldürmesi için gönderdiği boğa şeklindeki bir iblisin adı olup, Krişna hem iblisi hem de Kansa’yı öldürmüştür.
Arjuna İndra ile prenses Kunti’nin çocukları olan Panava kardeşlerden birisi olup (beş kardeşten üçüncüsü) Mahabharata’nın (Bharata hanedanının büyük destanı) Bhagavad Gita bölümünde adı geçen savaşçı prensin adıdır. Krişna ona varoluşun sebebini ve insanların tanrılar hakkında bilmesi gerekenleri anlatmıştır.
Aindri adıyla da bilinen Mahabharata destanının en güçlü, en yakışıklı, en cesur kahramanı savaş sanatını Drona’dan öğrenmiştir. Bir yarışma sırasında Draupadi adlı kadını kazanmış ve bu kadın beş kardeşin ortak karısı olmuştur. Kardeşlerden birisi kadınla birlikte olurken diğerlerinin onları rahat bırakması geleneğini istemeden bozar ve on iki yıllığına sürgüne gider. Sürgünde Dvaraka kentine Krişna’nın yanına gider ve onun kızı Subhadra ile evlenir. Daha sonra Himayalaya dağlarına gider ve tanrılardan bazı hediyeler alır. Şiva’dan paşupata adlı silahı aldıktan sonra İndra onu cenneti Amaravati’ye götürür ve orada bir kaç yıl kalır. Sürgünün on üçüncü yılında dört kardeşi ile birlikte kral Virata’nın hizmetine girer ve bu sırada Trigartalar ve Kauravalarla savaşır. Krişna, savaşta ona arabacı olarak hizmet eder ve Bhagavadgida’yı (ilahi şarkı) okur. Arjuna, savaşta büyük kahramanlık göstererek düşmanlarını yenilgiye uğratmıştır.
Aslan Vişnu’nun dördüncü avatarı Naraşina bir aslandır.
Arundhati Yıldız tanrıçasının adıdır.
Aruşa 1. Doğan güneş tanrısının adıdır.
- Güneş tanrının kırmızı kısrağının adıdır.
Aryaman Yamanlardan birisinin adı olup, öncesinde güneş tanrı olarak tasvir edilmiştir. Aynı zamanda Adityalardan biri ve Mitra ile Varuna’nın kardeşidir.
Ariman Aditi ile Kaşyapa’nın çocukları olup Adityalar adı verilen bir grup güneş tanrısından birisinin adıdır. Ayların koruyucu tanrısı olup Rigveda’da adı çokça geçmekte ve ‘dost’ anlamına gelmektedir.
Asani Agni’nin 8 formundan birisinin adıdır.
Asapurna Bir yeryüzü tanrıçasının adıdır.
Asat Sanskritçe ‘var olmayan’ anlamına gelen kelime gözle görülebilen evreni tanımlamak için kullanılır ve Sat’ın (Öteki Dünya) tam tersidir.
Asiani Orta Asya’da yaşayan efsanevi bir soyun adıdır.
Asipatra Yamapura’ya ait bir kuşun adı olup, bıçak gibi keskin pençelere ve kılıç gibi kanatlara sahiptir.
Asipatravana Cehhennemde sapkınlara ayrılan bölümün adıdır.
Asiralar Başları olmayan efsanevi bir ırkın adıdır.
Bkz. Daruma Bebekler, Akefali, Dund, Yamyam
Aslan Tanrı Vişnu’nun dokuz avatarından birisidir.
Aslesa, Aslesas Talihsizlik tanrıçasının adı olup, Daksa’nın kızı, Kandra’nın karısıdır.
Aspare Su perilerine verilen isimdir.
Astabhuja-Kurukulla Sadhana yazıtlarında tek kafalı olmasına karşın sekiz kolu olan bir tanrıça olup, Budist tanrıçası Kurukulla’nın özel bir formudur.
Astamatara Hindu kutsal yazını olan Puranalarda ana tanrıçaları kapsayan genel bir terimdir. Bu tanrıçalardan sekiz tanesi kötü niyetli tanrıça Kamonda’nın çeşitleridir.
Astomi İnanışa göre bir zamanlar Hindistan’da yaşayan bir halkın adı olup diğer insanlar gibi yiyip içmektense çiçekleri koklayarak beslenirlermiş.
Asuralar Devler, iblisler, şeytanlar gibi tanrıların ve insanoğlunun düşmanı olan varlıkları içeren grubun adıdır. Vedik gelenekte (Hindu dininin kutsal yazmalarında) tanrılar iki gruba ayrılmakta, 33 tane Deva (Sanskrit ‘tanrı, ilah’) cennet, gökyüzü ve yeryüzünü yönetir, insanoğluna cömertçe yardım etmektedir. Evrensel döngünün denge ve kaosunda Devalar, şeytani Asuralarla sürekli mücadele halinde bulunmaktadır.
Fars mitolojisine geçen (Zerdüştlük) semboller ters dönmüştür: Asura, Ahura adıyla iyi tanrı Ahura Mazda’ya, Devalar ise kötü Angra Mainyu’ya dönüşmüştür.
Asurakumara [Caynacılık] MÖ 6. yüzyılda Vardhamana’nın Hinduizm’e alternatif olarak kurduğu Caynacılık dininde ‘iblis prens’ olarak yağmur ve yıldırımla ilşkilendirilen bir grup tanrının adıdır.
Asvamedha [Hinduizm] Prajipati’ye at kurban etme geleneğinin adı olup, ölü hayvanın hız ve gücünün krala geçeceğine inanılmaktaydı.
Asvattha Dallarının görünen evreni köklerinin görünmeyen ruhlar dünyasını temsil ettiğine inanılan mistik ağacın adıdır. Bkz. Yaşam Ağacı
Asvatthaman Mahabbharata’da bahsi geçen Drona’nın oğlunun adıdır.
Asvayujau Adı Puranalar’da da geçen şans tanrıçasının adıdır.
Asvana [Hint Kültürü] Hint takviminde yedinci ayın adıdır.
Asvin Güneş tanrısı Surya’nın yardımsever ikiz oğullarının adı olup tıpkı babaları gibi gökle ilgili olaylarla ilişkilendirilirler. Uşa’nın (şafağın) habercileri olup, her sabah kuşların çektiği baltın bir at arabasıyla şafağın önünden gelirler.
Aşoka Maurya hanedanının son kralının adı olup, hanedanı boyunca (MÖ 265-238 veya 273-232) devlet dini olarak ilan ettiği Budizm’in yayılması için çaba göstermiş-tir.
Aşrama [Hinduizm] 1. Dini önder ve müritlerinin inzivaya çekildiği yerin adı olup, Sanskrit aşrama ‘ev’ kelimesiyle ilişkilidir.
- Üst üç varnadan (sınıf) gelen Hinduların geçmesi gereken dört yaşam evresinin adıdır. Bunlar sırasıyla:
- Brahmaçarya (öğrenci)
- Grihastha (aile reisi)
- Vanaprastha (münzevi)
- Sannyasa (evsiz dilenci)
Aşta-Dikpalas Dünyanın sekiz köşesini yöneten tanrıların adı. Bunlar: İndra (Doğu), Agni (Güneydoğu), Yama (Gü-ney), Nirrith (Güneybatı), Varuna (Batı), Kubera (Kuzey) ve Eesana’dır (Kuzeydoğu)
Aştamangala [Caynacılık] Ayinlerde kullanılıp ve uğur getirdiklerine inanılan sekiz sembolün adıdır. Bunlar:
- Ayna (darpana)
- Taht (bhadrasana)
- Pudra vazosu (vardhamanaka)
- İçi su dolu kap (kalaşa)
- Bir çift balık (matsyayugma)
- Şrivatsa sembolü
- Değiştirilmiş bir gamalı haç (nandyavarta)
- Gamalı haç
Aşvamedha Rigveda’da da iki ilahide adı geçen ‘at kurbanı töreni’nin adı olup Sanskrit aşva ‘at’ kelimesiyle alakalıdır. Kralların güç, başarı, toprak kazanmak amacıyla yaptırdığı bir törendir. Bir at kurban edilmek üzere seçilir temizlenip süslendikten sonra serbest bırakılırdı. Bir yıl boyunca özgürce dolaşan bu arada çeşitli tehlikelerden askerler tarafından korunan hayvan kurban edilir, parçalanıp kızartılır, sonunda eti tanrı Prakapati’ye sunulurdu.
Aşvara Bkz. Vata
Aşvatthaman Drona ve Kripa’nın oğlu ve Kuru ordusunun komutanlarından birisidir.
Aşvin Güneş ve göğün ikiz oğulları olarak anılan iki Vedik tanrının adıdır.
Aşvamedha Rigveda’da da iki ilahide adı geçen ‘at kurbanı töreni’nin adı olup Sanskrit aşva ‘at’ kelimesiyle alakalıdır. Kralların güç, başarı, toprak kazanmak amacıyla yaptırdığı bir törendir. Bir at kurban edilmek üzere seçilir temizlenip süslendikten sonra serbest bırakılırdı. Bir yıl boyunca özgürce dolaşan bu arada çeşitli tehlikelerden askerler tarafından korunan hayvan kurban edilir, parçalanıp kızartılır, sonunda eti tanrı Prakapati’ye sunulurdu.
Aşvara Bkz. Vata
Aşvatthaman Drona ve Kripa’nın oğlu ve Kuru ordusunun komutanlarından birisidir.
Aşvin Güneş ve göğün ikiz oğulları olarak anılan iki Vedik tanrının adıdır.
Atikandika Purana kutsal yazılarında Durgha adlı tanrıçanın girdiği şekillerden birisinin adıdır.
Aurva Urva’nın oğlu, Bhrigu’nun torunu olan bir ermişin adıdır.
Avatar, Avatara Tanrıların dünyada vücut bulması; bir ölümsüzün insan bedenine bürünmesine verilen isimdir.
Avatar, özellikle tanrı Vişnu’nun kullandığı bir özellik olup, bu tanrının on avatarı vardır. İnanışa göre Vişnu dünyada kaos yaşanan dönemlerde insanları kurtarmak amacıyla dünyaya her seferinde farklı bir görünüm (avatar) ile gelmiştir. Her seferinde daha mükemmel bir varlık olarak gelen Vişnu bugüne dek dokuz kez yeryüzüne gelmiştir. Onuncu ve son gelişinde (Kalkin) kusursuzluk kazanacağına inanılmaktadır.
Maha Avatarları:
- Matsya (Balık)
- Kurma (Kaplumbağa)
- Varaha (Domuz)
- Narasimha (Aslan-İnsan)
- Vamana (Cüce)
- Paraşurama (Baltalı Rama)
- Rama
- Krişna
- Buda, Balarama
- Kalkin
Vişnu Puranalarda 25 avatarı olduğu yani dünyaya 25 kez indiğine inanılmaktadır. Bunlar:
- Kurma (Kaplumbağa)
- Narada
- Varaha
- Matsya
- Yajna
- Nara-Narayana
- Kapila
- Dattatrey
- Hayasirsa
- Hamsa
- Prsnigarbha
- Rsabha
- Prithu
- Narasimha
- Kurma
- Dhanvantari
- Mohini
- Vamana
- Parasurama
- Raghavendra
- Vyasa
- Balarama
- Krişna
- Buda
- Kalki
Avatar doktrini Bhagavadgita’da Arjuna’ya eğitmeni Krişna tarafından şu sözlerle açıklanmaktadır:
‘Dürüstlüğün azalması ve günahkârlığın artışında ben kendimi yaratırım’
Avatar ‘inmek’; Sanskritçe ava ‘aşağı’ + tri ‘geçiş’
Yahudi ve Hıristiyanların Mesih, Müslümanların Mehdi inanışı ile Hinduların Vişu’nun Kalkin avatarı inanışındaki benzerlikler ortadadır.
Avritra Kıtlık getirdiğine inanılan efsanevi bir yılanın adıdır.
Ay tutulması Ay, Rahu adlı cin tarafından yutulduğu için tutulmaktadır.
Ayiyanayaka, Ayiyan Hindistan’ın en eski halkı olan Dravidianlar ve Seylanlılar tarafından saygı gösterilen orman ve kırların iyi niyetli koruyucu tanrısının adıdır. Bir efsaneye göre Vişnu’nun elinde altın bir heykel olarak doğmuştur.
Ayyappan Hint yarımadasının güneybatısında bulunan Kerala bölgesinde büyük saygı gören, Şiva ve Vişnu’nun oğlu olduğuna inanılan bir Hindu tanrısının adı olup Mohini (dişil) görünümdedir.
Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009