Afrika Mitolojisi Sözlüğü adlı bu alfabetik sözlük çalışmamda Afrika tanrı ve tanrıçaları, Afrika dinlerinin esasları ve Afrika halklarının destan ve efsanelerini maddeleştirdim.
Ka Tyeleo Fildişi Sahili’nde yaşayan Senufo halkının en önemli tanrısının adı olup, hayvanları beşinci günde meyve ağaçlarını ise yedinci günde yaratmıştır.
Ka Tyeleo Fildişi Sahili halkının inanışında bir yaratıcı tanrının adıdır.
Kaang, Khu, Kho, Thora, Cagn Güney Afrika’da yaşayan Buşmen halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, karısı Koti’den Kogaz ile Gevi adlarında iki oğlu vardır.
Kaba Svahili halkının inanışında insanoğlu tarafından ilk inşa edilen köyün adıdır.
Kaba dye Bambara halkının inanışında ölü ruhların gideceği cennetin 7 katından birisinin adıdır.
Kaba Fii ] Bambara halkının inanışında ölü ruhların gideceği cennetin 7 katından birisinin adıdır.
Kaba Noro Bambara halkının inanışında ölü ruhların gideceği cennetin 7 katından birisinin adıdır.
Kagn Güney Afrika’da yaşayan Buşmen halkının inanışında ilk varlık olduğun ve insanlara hizmet etmeleri için hayvanları yarattığına inanılan en önemli tanrının adıdır.
Kaikara Banyoro halkının inanışında bir hasat tanrıçasının adıdır.
Kaivan Etiyopya halkının inanışında bir bereket ve yeryüzü tanrıçasının adıdır.
Kaizuki Gulu’nun oğlu, Valumbe ile Nambi’nin kardeşidir.
Kaka-Guie Fildişi Kıyısında yaşayan Baule halkının inanışında cenaze sırasında ruhlara öteki dünyaya ulaşana dek eşlik eden bir ruhun adı olup, bir bizon maskesiyle temsil edilmektedir.
Kalala İlunga Luba halkının inanışında Mbidi Kiluve’nin oğlu olan bir kültürel kahramanın adıdır.
Kaliloze Zambiya halkının inanışında büyücülerin kullandığı bir tüfeğin adı olup, mermileri görünmezdir.
Kalisia Pigme halkının inanışında avcıların koruyucusu olan bir yaratıcı tanrının adıdır.
Kalumba Zaire’de yaşayan Luba halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır
Kalunga Angola, Namibya, Zaire ve Zambiya’da yaşayan Lunda halkının her şeyi bilen ve gören, her zaman adil olan yaratıcı gök tanrısının adı olup, Mususi’nin babasıdır.
Kamba Murungu’nun oğlu ve Kamba halkına adını vermiş atası olan bir kahramanın adıdır.
Kamonu Barotse halkının inanışında tanrıları taklit ederken ölen bir kahramanın adıdır.
Kangalogba Uganda halkının inanışında Toro’nun annesi olan bir başlangıç yaratığının adı olup, kızböceği formunda tasavvur edilmektedir.
- Abas’ın ikinci oğlu ve Kanthus’un babasıdır.
Kanisimbo Svahili halkının inanışında cennetten yeryüzüne inen sekiz atadan birisinin adı olup, Simboumba’nın kardeşidir.
Kanyarundi Kihanga’nın oğlu, İnauçaba’nın kocası ve Mvezi’nin babası olan bir kralın adıdır. Amcası Maşira’dan aldığı İnkoto adlı kılıçla bir mağarada yaşayan yılanı öldrerek saklandığı hazineleri ele geçirmiştir.
Kanzi İlk insan Amangundu’nun oğlu, Nangombe’nın kardeşi ve Mşindi’nin babasıdır.
Kapiangu Zaire halkının inanışında hırsızların ölüne sebep olan bir tılsımın adıdır.
Kaplumbağa Nupe halkının inanışında ilk yaratılan canlının adıdır.
Karadigi Mali halkının inanışında 120 siyah köpeğiyle birlikte su aygırı avına çıkan bir avcının adıdır.
Karandala Etiyopya halkının inanışında kötü bir ruhun adıdır.
Katari Nyamuezi halkının inanışında bir su iblisinin adıdır.
Katarviri Gana’da yaşayan Aşanti ve Tşi halklarının inanışında geçmişte kendisine kadınların kurban edildiği kötü yürekli bir nehir tanrıçasının adı olup, nehir tanrısı Tando’nun karısıdır.
Katavi Tanzanya’da yaşayan Nyamvezi halkının inanışında su ruhlarının şefi olmasına rağmen kurak topraklarda ve çöllerde de dolaşan bir iblisin adıdır.
Katonda Baga halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.
Katva Pigme halkının inanışında ilk insan Kihanga’nın oğlunun adıdır.
KazikAmontu Banyarvanda halkının inanışında en önemli tanrı İmana’nın yarattığı ilk insanın adıdır.
Kenimbleni Kuşların dilini konuşmak, sonsuza dek yaşamak ve uçabilmek için sihirli bir tozu çalan bir kahramanın adıdır.
Ketua Zaire halkının inanışında bir talih tanrısının adıdır.
Kholomodumo Güney Afrika’da Lesotho bölgesinde yaşayan Sotho halkının inanışında efsanevi bir canavarın adıdır. Başlangıçta tüm bir yaşlı kadın dışında tüm insan ırkını parçalayıp yemişse de kadının doğurduğu ikiz çocuklar yaratığı öldürmüş ve insanlar tekrar yeryüzünü kaplamıştır.
Khonvoum Orta Afrika Pigme halkının mitolojisinde yaratıcı tanrının adı olup aynı zamanda iki yılandan yapılmış bir yay taşıyan av tanrısıdır.
Khudjana Transvaal halkının inanışında Ribimbi’nin oğlu olan bir yaratıcı tanrının adıdır.
Khuzvane Luvedu halkının inanışında bir yaratıcı tanrının adıdır.
Kianda Angola’da yaşayan Kimbundu halkının inanışında bir deniz tanrısının adı olup, evlenme teklif ettiği bir kız kurukafa görünümündeki yüzünden dolayı kendisini reddetmiştir.
Kibaba Savahili halkının hırsızlardan korunmak amacıyla kullandığı bir tılsımın adıdır.
Kibuka Baganda halkının inanışında Manema Mairva ile Nagadya veya Nambubu’nun oğlu, Mukasa’nın kardeşi olan bir savaş ve fırtına tanrısının adıdır.
Kibunvasi Zanzibar halkının inanışında hilebaz bir tanrının adıdır.
Kibvebanduka Tanzanya halkının inanışında halkını bugün yaşadıkları vatanlarına getiren bir kahramanın adıdır.
Kifvebe Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde yaşayan Songe halkının dini ayinlerinde kötü ruhları kaçırmak ve salgın hastalıkları önlemek amacıyla kullandığı ahşap hayvan maskelerinin (zebra, aslan, kirpi, timsah) adıdır.
Kigare Banyoro halkının inanışında sığır sürülerinin koruyucu tanrısının adıdır.
Kigva Ruanda halkının inanışında atalardan bir kahramanın adıdır.
Kihanga Burundi halkının inanışında Kanyarundi, Katva ve Kinyarvanda’nın babası olan ilk insanın adı olup, teni zebra gibi siyah ve beyaz renkleri içermekteydi.
Kiir Nuer halkının inanışında Nil nehrinin koruyucu tanrısının adıdır.
Kikiyaon Gambiya ormanlarında yaşadığına inanılan baykuş insan karışımı efsanevi bir yaratığın adıdır.
Kilembe Kahraman Sudika-mbambi’nin doğduğu gün ortaya çıkan sihirli bir ağacın adıdır.
Kilima İnsanın iradesini ele geçiren bir ruhun adı olup, gittiği yere hastalık getirmektedir.
Kilunge Tanzanya’da yaşayan Vapare halkının inanışında düşmanlarla yapılacak savaşlarda korumasına sığınmak için yalvarılıp adak adanan gökkubbenin adıdır.
Kimbugve Buganda halkın inanışında krallarını doğdukları andan itibaren koruyan bir ruhun adıdır.
Kimbuji Angola halkının inanışında bir yeraltı dünyası canavarının adı olup, dev bir balık ya da timsah formunda tasvir edilmektedir. Sudika-mbambi’yi yutmuşsa da kurbanının kardeşi Kabundungulu tarafından öldürülmüştür.
Kimera Baganda halkının inanışında Kintu’nun torunu olan efsanevi bir kralın adıdır.
Kimpasi Bakongo halkının gerçekleştirdiği cenaze töreninin adı olup, köydeki ailelerin en geç çocukları ellerinde ince sopalarla yere konulan ölüye vurmaktadır.
Kintu Buganda halkının inanışında Nambi’nin kocası olan ilk insanın adı olup, bir tanrı-kral kabul edilmektedir.
Kisimbi Bakongo halkının inanışında yapısı sudan olduğu için gözle görülmeyen, hastalık getiren ruhlara verilen isimdir.
Kisirani Svahili halkının inanışında kötü şans getiren bir ruhun adıdır
Kişi Kimbundu halkının inanışında biri insan diğeri sırtlan görünümünde iki yüzü olan kötü bir ruhun adıdır.
Kişi Angola halkının inanışında birisi kafasının önünde diğeri arkasında iki yüzü (bazı varyantlarda iki kafası) olduğuna inanılan, dağlarda yaşayan bir yaratığın adıdır. Önden görülen yüzü yakışklı bir erkeğe ait olup kadınları cezp ederek yanına çekmektedir. Arka yüzü ise bir sırtlana ait olup baştan çıkardığı kadınları bu yüzüyle yemektedir.
Kogaz Güney Afrika’da yaşayan Bushmen halkının inanışında yaratıcı tanrı Kaang’ın iki oğlundan birisinin adıdır.
Koki Nijerya’da Hausa ve Sierra Leone’de Temne halklarının peygamber devesi böceğine verdiği isim olup, efsanelerde örümceğin eşi olarak geçmektedir.
Komba Pigme (Baka) halknın inanışında orman tanrısının adıdır.
Ksamaba Güney Afrika’da yaşayan Heikum halkının cömert ve yaratıcı tanrısının adıdır.
Ksevioso Dahomey halkının inanışında şimşek/gök gürültüsü tanrısının adı olup, aynı zamanda Mahu ile Lisa’nın oğlu Gun’un ikiz kardeşi bereket tanrısı olarak da tapınılmaktadır. Koç başlı ve elinde şimşek baltası taşır formda tasvir edilmektedir.
Ksu Güney Afrika, Namibya Buşmen halkı mitolojisinde her şeye gücü yeten gök tanrının adıdır. Av ve uzun yolculuklar öncesinde korunması istenir, yağmur getirilmesi ve hastalıkları önlemesi için yakarılırdı.
Kuamta Güney Afrika’da yaşayan Kşosa halkının en önemli tanrısının adı olup, dua eden herkesin bir taş eklediği taş tepeciklere onun adına tapınılır.
Kuçi Nupe halkının inanışında ruhani güçlerin adıdır.
Kungva Nijerya’da yaşayan Kannuku halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.
Kunu Sierra Leone halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.
Kuru Sierra Lione’de yaşayan Temne halkının inanışında en önemli tanrı olan gök tanrının adıdır.
Kuti Nupe halkının ruhani güçlere verdiği isimdir.
Kuzimu Svahili halkının inanışında yer altı dünyasının adı olup, ruhların hareketlerinin depremlere sebep olmaktadır.
Kvaku Ananse Ghana’da yaşayan Aşanti halkının masallarında Anansesem adıyla da bilinen hilebaz (trickster) örümcek karakterinin adıdır.
Kvorrom Housa halkının inanışında evini ağaçların kökleri altına kurup yaşayan bir ruhun adıdır.
Kvoth Güney Sudan’da yaşayan Nuer halkının inanışında fakir ve mutsuzları koruyan iyi huylu bir tanrı olup, evren ve insanın yaratıcısıdır.
Kyala Ngonde halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.
Kyumbe Tanzanya’da yaşayan Zaramo halkının inanışında yaratıcı bir tanrının adıdır.
Lalibila Habeşistan’da yaşayan Hıristiyanların ve Kıptilerin kutsal kabul edip ziyaret ettiği kentin adıdır.
Lebe Serou Dogon halkının inanışında ata kabul edilen sekizinci tanrının adıdır.
Lemba Kongo halkının inanışında bir tanrı adı olup, kölelik vasıtasıyla Haiti ve Brezilya’da da taşınmıştır.
Leza, Lesa Merkez Afrika’da en önemli tanrının adı olup, gökyüzü ve dünyayı yaratmış, insanlara gelenekleri öğretmiştir.
Li Ngbandi halkının inanışında çocukları çalıp yiyen kötü bir ruhun adıdır.
Lianja Nkundo halkının inanışında İtonde ile Mbombe’nin oğlu, Ntsongo’nun ikiz kardeşi ve kocası, Likinda’nın babası olan bir tanrının adıdır.
Limi Mulungu’nun adlarından birisi olup, ‘güneş’ anlamına gelmektedir.
Lisa Dahomey halkının inanışında güneş ve gökyüzü tanrısının adı olup, yaratıcı tanrı Mawu’nun ikiz kardeşi, Nana Buluku ile Dan’ın oğludur.
Loko Dahomey halkının inanışında Ayaba’nın kardeşi olan bir ağaç tanrının adıdır.
Loma Sudan’da yaşayan Bongo halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.
Luanda Magere Kenya ve Tanzanya’da yaşayan Luo halkının inanışında olağanüstü güçlere sahip bir savaşçının adıdır. Birgün karısına tüm gücünü gölgesinden aldığını söyleme gafletinde bulunmuş söylenti dilden dile yayılınca düşmanları Luanda’nın gölgesine saldırarak kahramanı öldürmeyi başarmışlardır.
Lubaale Güney Uganda’da Viktorya gölünün kuzeybatısında yaşayıp Bantu dilini konuşan Ganda halkının inanışında tanrıların genel adı olup, her tanrı için ayrı rahip, medyum ve tapınak inşa edilmiştir.
Lufu Bir ölüm tanrısının adıdır.
Lumbu Bakongo halkının inanışında Nzambi tarafından yaratılan ilk insanın adıdır.
Ma Kiela Bakongo halkının inanışında tanrılaştırılan ölümlü bir kadının adıdır.
Madlebe Svazi halkının inanışında Madlisa’nın kardeşi olan kahraman bir kralın adıdır.
Mahrem Etiyopya kökenli savaş tanrısının adı olup Astar ve Beher’le birlikte en önemli üç tanrıdan birisinin adıdır.
Makardit Dinka halkının inanışında kötü şans tanrısının adıdır.
Makişi Angola halkının insan eti yiyen canavarlara verdiği isimdir.
Mamlambo Zulu halkının inanışında nehir tanrıçasının adıdır.
Massassi Zimbabve’de yaşayan Makoni halkının inanışında Mvuetsi için yaratılan bakirenin adı olup, kocasına otlar, ağaçlar, çalılıklar doğurmuştur.
Massim-Biambe Kong’oda yaşayan Mundang halkının yaratıcı tanrısının adıdır
Mavu Batı Afrika’da yaşayan Fon halkının inanışında güneş tanrısı Lisa’nın karısı, Sakbata ile Sogbo’nun anası Yüce Tanrıça’nın adı olup, birlikte evreni yaratmışlardır.
Mbaba Mvana Varesa Güney Afrika’da yaşayan Zulu halkının inanışında yağmur, hasat, tarım ve gökkuşağı tanrısının adıdır.
Mbere Güney Afrika’da yaşayan Fen (Bantu) halkının inanışında insanı kilden yaratan tanrının adıdır. Mbele önce kilden bir kertenkele yaratıp denize bırakmış sekizinci gün denizden çıkan kertenkele insana dönüşmüştür.
Mbomba, Mbombi Kuzey Zaire’de yaşayan Mongo halkının yaratıcı tanrısının adı olup, yaşam ve ölümün efendisi, ay, güneş ve insanoğlunun babasıdır.
Mbotumbo Fildişi Sahili’nde yaşayan Baule halkının inanışında halkın koruyucusu olan maymun tanrının adıdır.
Medr Etiyopya kökenli yeryüzü ruhunun/tanrısının adıdır.
Moea Sotha halkının inanışında ruh anlamına gelen teim olup, insanın yüreğinde yaşayan bir varlık olduğuna inanılmaktaydı.
Mokele Mbembe Afrika’ya giden Avrupalı kâşiflerin seyahatnamelerinde bahsettikleri fil büyüklüğünde, uzun boyunlu, tek boynuzlu, uzun yılan kuyruklu bir hayvanın adıdır. Vejetaryen olan bu hayvan küçük kayıkları batırabilmektedir. Görüldüğü gibi su aygırı ile gergedan birbirine karıştırılarak anlatılmıştır.
Moneiba Kanarya Adaları’ndan Hierro adası halkının inanışında bir kayada yaşadığına inanılan kadınların koruyucu tanrıçasının adıdır. Erkeklerin koruyucu tanrısının adı ise Eranoranhan’dır.
Moşanyana Güney Afrika’da yaşayan Sotho halkının inanışında insan ve hayvanları kaçırıp yutan Kholumolumo adlı canavarı öldüren kahramanın adıdır. Canavardan kaçan hamile bir kadın bir mağaraya sığınıp çocuğunu doğurmuş, Moshanyana adlı çocuk büyüdüğünde canavarı öldürerek o ana kadar yuttuğu tüm insan ve hayvanları serbest bırakmıştır. Bazı köyler kahramanı kıskanıp öldürme teşebbüsünde bulunmuşlarsa da ilk üçünde büyü yaparak ellerinden kurtulmuş, dördüncüsünde ölmüştür.
Mugaşa Bazabi halkının su tanrısının adı olup, Vamara’nın oğludur.
Mukuru Namibya’da yaşayan Bushmen halkının cömert ve yardımsever yaratıcı tanrısının adı olup, yağmur yağdırıp, hastalıkları iyileştirmektedir. Kabile şeflerinin Mukurunun vücut bulmuş hali olduğuna inanılmaktadır.
Mulungu, Mlungu, Mungu, Murungu Kuzeyde Kenya’da yaşayan Kamba halkından güneyde Tanzanya’lı Nyamwezi halkını da kapsayan geniş bir bölgede pek çok kabile tarafından yaratıcı gök tanrıya verilen isimdir.
Musisi Güneybatı Afrika’da yaşayan Ovambo halkının inanışında insanlarla babası olan yaratıcı tanrı arasında arabuluculuk yapan bir tanrının adıdır.
Musso Koroni Nijer’de yaşayan Bambara halkının inanışında yaratılan ilk kadının adı olup, aynı zamanda kargaşa tanrıçası ve Pemba’nın karısıdır.
Mvindo Yoruba halkının Nyanga efsanesinde Yeraltı Dünyası’na yolculuk eden bir kahramanın adıdır.
Na Ngutu Bakongo halkının inanışına ölüler tanrısının adıdır.
Nabende Uganda halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.
Nai Gan halkının inanışında Aşiakle’nin babası olan bir okyanus tanrısının adıdır.
Naiterokop, Neiterogob Masai halkının efsanevi kahramanlarından birisidir.
Naka Tanzanya’da yaşayan Sonjo halkının yaratıcı tanrısı olup, sadece insanoğlu ve hayvanları değil sonradan kıskanıp başka bir dünyaya kaçmasına sebep olacağı kız kardeşi Nebele’yi de yaratmıştır.
Nakvube Kenya halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.
Nambalisita Ambo halkının inanışında bir yumurtadan doğan ilk insanın adı olup, büyüyünce büyük bir savaşçı olmuştur.
Nambi Uganda halkının inanışında Gulu’nun kızı, Kaizuku ile Valumbe’nin kız kardeşi ve Kintu’nun karısı olan ilk kadının adıdır.
Nana Yoruba halkının inanışında Obaluvaye’nin karısı ve Omulu’nun annesi olan bir yeryüzü tanrıçasının adıdır.
Nana Buluku Benin’de yaşayan Fon halkının en önemli tanrısının adı olup, Lisa ve Mahu adlı ikizlerin babasıdır.
Ndjambi Herero halkının inanışında bir gökyüzü tanrısının adıdır.
Ndriananahary Malagasi halkının inanışında en önemli tanrının adı olup, Ataokoloinona’nın babasıdır.
Ndvanga Mukasa’nın karısı olan bir piton kadının adıdır.
Nebele Tanzanya’da yaşayan Sonjo halkının yaratıcı tanrıçasının adı olup, ağabeyi Naka tarafından yaratılmış ardından kıskanç ağabeyinden kurtulmak için başka bir dünyaya kaçmıştır.
Negoogunogumbar Pigme halkının inanışında çocukları kaçırıp yiyen bir devin adıdır.
Ngai Kenya ve Tanzanya’da yaşayan Masai halkının yaratıcı tanrısının adı olup kelime anlamı ‘yağmur’dur. Ngai’nin öfkeliyken kırmızı keyfi yerindeyken siyah bulut olarak göründüğüne inanılır.
Nha-San Yoruba halkının inanışında rüzgâr ve fırtına tanrıçasının adıdır.
Ninki Nanka Gambiya halkının inanışında insanları bir lokmada yutabilecek denli büyük, at suratlı efsanevi bir ejderhanın adı olup, bir bataklıkta yaşamaktadır. Hakkında pek çok öykü olmasına karşın görgü tanığı olmayan yaratık muhtemelen kriptozoolojinin konusu olmakla birlikte 2006 yılında bir grup bilim adamı tarafından varlığı araştırılmış ve 14 Temmuz 2006 tarihinde BBC’de J. T. Downes Memorial Gambia Expedition 2006 (J.T. Downes Gambiya Keşif Hatıraları 2006) adıyla yayınlanmıştır.
Nkosi Yamakosi Zimbabve’de yaşayan Ndebele halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.
Nomkubulvana Zulu halkının gök tanrıçasının adı olup, kendine iman edenlere beyazlar giymiş bir bakire kılığında görünerek, geleceğe dair öğütler verip, kehanetlerde bulunurdu.
Nommo Mali, Sudan ve Yukarı Volta’da yaşayan Dagon halkının inanışında dev bir yumurta biçiminde hayal edilen evrenin bütünlüğünü simgeleyen yarı insan yarı yılan formunda, ilk demirci olduğuna da inanılan kültürel bir kahramanın adıdır. İkiz kardeşi düzenbaz Yurugu’dur.
Ntoa Akan halkının inanışında Venüs gezegeniyle özdeşleştirilen bereket tanrıçasının adıdır.
Nuba Sudan halkının inanışında gökyüzü tanrısıdır.
Nyalitç Güney Sudan’da yaşayan Dinka halkının inanışında en önemli tanrısı olan gök ve yağmur tanrısının adıdır.
Nyame, Nyankopon Togo ve Fildişi Sahili’nde yaşayan Aşanti halkının inanışında her şeyi bilen ve her şeye gücü yeten bir tanrının adıdır.
Nyanga Yoruba halkının kahramanlık destanlarından birisinin adı olup, Mvindo’nun Yeraltı Dünyası’na yolculuğunu konu almaktadır.
Nymo Kru halkının inaışında bir hilebazın adıdır.
Nzapa Ngbandi halkının inanışında bir yaratıcı tanrının adıdır.
Nzambi Bakongo halkının inanışında yaratıcı güneş tanrısının adıdır.
Nzame Kongo’da yaşayan Fan halkının en önemli tanrısının adıdır.
Nze Ngbandi halkının inanışında Ketua ile Lomo’nun oğlu olan bir ay tanrısının adıdır.
Nzeanzo Sudan halklarının inanışında yağmur, şifa, tahıl, bereket ve demircilik tanrısının adıdır.
Nzuadia Mbundu halkının inanışında gökyüzü tanrısının kızı ile evlenen ve Kabundungulu ile Sudika-Mbambe adlı ikizlerin babası olan bir kahramanın adıdır.
Oba Do Osun’un annesinin adıdır.
Oba Jumu Osun’un babasının adıdır.
Obaluvaye, Şakpono Yoruba halkının inanışında adı ‘Evrenin sahibi’ anlamına gelen bir tanrının adı olup, Nana’nın kocası ve Omolu’nun babasıdır.
Obassi Nijer deltasında yaşayan Ekoi ve İbibio halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.
Obatala, Obtala Batı Afrika’da yaşayan Yoruba halkının en önemli tanrılarından birisi olup, babası Olorun insanın ruhunu yaratırken Obtala ise insanın bedenini yaratmıştır.
Obrigabibikva Pigme halkının inanışında yılan şekline dönüşebilen bir cücenin adıdır.
Bkz. Ogiri
Oçun, Karida Yoruba halkının inanışında aşk tanrıçasının adıdır. Oçun’un çocuklarını doyurabilmek için fahişelik yaptığını duyan diğer tanrılar (Orişalar) çocuklarını elinden alınca tanrıça delirmiştir.
Oda Edo halkının inanışında bir tanrının adıdır.
Odudua, Oduduva, Odudu Yoruba halkının inanışında yeryüzü tanrısının adıdır.
Oguvu Edo halkının inanışında ölüm tanrısının adıdır.
Ohe Nijerya’da yaşayan Egede halkının inanışına en önemli tanrının adıdır.
Oko Yoruba halkının inanışında bir tarım tanrısının adı olup, Aganju ile Yemoja’nın oğludur.
Oksoke Yoruba halkının Orişa adını verdiği iyi tanrılar grubundan av tanrısının adıdır.
Oloddumare Yoruba halkının inanışında ‘yaratıcı güç’ anlamında kullanılan ve tanrıyı niteleyen bir terimdir.
Olokun Yoruba halkının inanışında deniz tanrısının adı olup, ‘Okyanusun Efendisi’ anlamındadır.
< olo ‘sahip’ + okun ‘okyanus’
Bazı anlatılarda dişi olarak tasvir edilen Olokub, okyanus’un dibinde bir yeraltı sarayında insan ve balık hizmetkârlarıyla birlikte yaşamaktadır.
Olorun, Yansan, Ogus Yoruba halkının inanışında Obatala ‘cennet’ ve Odudua ‘yeryüzü’ tanrılarının babası kabul edilen barış, ahenk ve gök tanrısının adıdır. Obatala ve Oduduva’nın babası ve Olokun’un kardeşidir.
Ombviri, Ombuiri Orta Afrika’da Gabon ve civarında yaşayan kabilelerin koruyucu ruhlara verdiği isim olup, aynı zamanda kendi atalarının ruhları olarak da kabul edilmektedirler.
Orahan Kanarya Adaları halkının inanışında, Hirquan adlı, vücudu kıllarla kaplı iblisin amansız düşmanı olan, savaşçı tanrının adıdır.
Orişa Yoruba halkının inanışında Olodumare adı verilen Tanrı’nın görünümlerinden birisidir.
Orungan Nijerya’da yaşayan Yoruba halkının inanışında Aganju ile Yemaja’nın oğlu olan bir hava tanrısının adıdır.
Orunmila Yoruba halkının inanışında kehanet tanrısının adı olup, Obatala’nın en büyük oğlunun adıdır.
Osava Kamerun ve Güneydoğu Nijerya’da yaşayan Ekoi halkının inanışında gökyüzü tanrısının adıdır.
Oşun Yoruba halkının inanışında aşk, keyif ve güzellik tanrıçasının adı olup, insanoğluna karşı hayli cömerttir.
Oşunmare Yoruba halkının inanışında dev bir yılanın adı olup, Benin’de Aidohvedo olarak adlandırılmaktadır.
Oya Yoruba halkının inanışında ateş, rüzgâr ve savaş tanrıçası olan dişi savaşçının adı olup, kızgın olduğunda insanların üzerine fırtına ve kasırgalar gönderir.
Örümcek Nijerya ve civarında yaşayan halkların masal ve efsanelerinde adı geçen düzenbaz bir karakterin adıdır.
Bkz. Anansi
Pamba, Pemba Namibya’da yaşayan Ovambo halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.
Raluvimbha, Raluvumbha Güney Afrika’da yaşayan Bavenda halkının inanışında yağmur tanrısının adı olup, depremler, sel baskınları, şimşek çakması ve salgın hastalıklar onunla ilişkilendirilmektedir.
Rasoalao Madagaskar halkının inanışında av ve vahşi hayvanların tanrıçasının adı olup, Ravola’nın kız kardeşidir.
Ravola Madagaskar halkının inanışında av ve vahşi hayvanların tanrıçası Rasolao’nun kız kardeşi olup, sığır sürüleri ve evcil hayvanların koruyucusu ve Vazimba grubu tanrılardan birisidir.
Razana Madagaskar halkının inanışında aynı zamanda tanrı olan atalara verilen isimdir.
Razana-Janahari Madagaskar panteonunda Andriamanitra’nın oğlu olan gök tanrının adıdır.
Rock-Sene Gambia’da yaşayan Sere halkının en önemli tanrısının adıdır.
Ryangombe Baziba halkının inanışında tanrı Wamara’nın oğlu olup, sığır sürülerini koruyan tanrının adıdır.
Sakpata Dahomey halkının inanışında çiçek hastalığı tanrısının adıdır.
Se Batı Afrika’da yaşayan Fon halkının en önemli tanrısının adıdır.
Sno-Nysoa Liberya halkının inanışında dört oğlunu yeryüzüne gönderen yaratıcı tanrının adıdır.
Sunyata, Sundiata 13. yüzyılda Mali İmparatorluğu’nu kuran Sundiata Ketia’nın kahramanlıklarını Mandinka dilinde anlatan ve kuşakta kuşağa sözlü olarak aktarılan manzum destanın adıdır. Bufalo kadın Sogolon Kedju ile Keita reisi Nare Maghan’ın oğlu, Kolonkan’ın kardeşi olup, Mandingo halkının lideri ve Mali kralıdır. Mali’nin yanı sıra, Senegal, Gana, Fildişi Kıyısı, Yukarı Volta ve Gine’de de anlatılmakta, tarihsel arkaplan MS 13. yüzyılda geçmekle birlikte kahramanın MS 8. yüzyılda yaşamış olduğu sanılmaktadır.
Şakpana, Sopono Nijerya’da yaşayan Yoruba halkının inanışında ana tanrıça Yemaja’nın öfkeli mizaçlı oğlunun adı olup, insanlara çiçek hastalığı bulaştırmakta veya delirmelerine sebep olmaktadır.
Şango Yoruba halkının inanışında Yoruba halkının atası olan gökyüzü ve şimşek tanrısının adı olup, Orişalardan birisidir. Haiti’de Voodoo dininde şimşek ve iklim tanrısı olarak bilinmektedir.
Tando Gana’da yaşayan Aşanti ve Tşi halklarının inanışında bir nehir tanrısının adı olup, kötü yürekli nehir tanrıçası Katarviri’nin kocasıdır.
Tçue Güney Afrika’da yaşayan Buşmen halkının inanışında ateş yakmayı öğreten efsanevi atasının adı olup, kuş, fil, kertenkele formlarında tasvir edilmektedir.
Tenye Te’en Nijerya halklarının inanışında evlilikte sadakatin koruyucu olan bir tanrıçanın adıdır.
Tere Sudan halkının inanışında insanoğluna hayvan ve bitki sağlayan tanrının adı olup, Ngakola’nın erkek kardeşidir.
Thamuatz Cezayir’de yaşayan Kabil halkının inanışında ilk canlı varlıklar olan iki buffalodan erkek olanın adıdır (diğeri: İtherther). Çiftin oğulları Açim’i evcilleşerek insanoğluna hizmet etmiştir.
Tikdoşe Zulu halkının inanışında insanlarla dövüşmekten büyük keyif alan kötü ruhlu bir cücenin adıdır.
Tore Zaire’de yaşayan Pigme halkının inanışında orman tanrısının adı olup, kendisini bazen fırtına bazen de gökkuşağı olarak gösteren tüm hayvanların koruyucusudur.
Tsetse Zaire ve Kongo’da yaşayan Buşongo halkının inanışında şimşek tanrıçasının adı olup, yangınların sorumlusu olarak görülmektedir.
Tsoede Nijerya’da yaşayan Nupe halkının inanışında bir kahramanın adıdır.
Tsui, Tsui’goab Güney Afrika ve Namibya’da yaşayan Khoikhoi halkının inanışında yağmur ve gök gürültüsü tanrısının adı olup aynı zamanda güçlü bir büyücüdür.
Tusip Hottentot halkının inanışında yağmur tanrısının adıdır.
Uhlakanyana Zulu inanışında kötü yürekli bir cücenin adıdır.
Ukgili Zulu halkının inanışında en önemli tanrısının adı olup, kelime anlamı ‘Bilge olan’dır.
Umvelinqangi Zulu halkının inanışında deprem ve gök gürültüsü formlarında varlığını hissettiren yaratıcı tanrının adıdır.
Unkulunkulu, Nkulunkulu Zulu halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, Uthlanga adlı efsanevi bataklıkta bir kamış olarak büyümüştür. Zulu dilinde kelime anlamı ‘ata’dır.
Unumbotte Togo’da yaşayan Basari halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.
Unvelingange Kaffir halkının inanışında başlangıçtan beri varolan yaratıcı tanrının adıdır.
Unvaba Zulu halkının inanışında insanoğluna sonsuz hayatı anlatabilmesi amacıyla gök tanrı tarafından gönderilen bir bukalemunun adıdır.
Usiququmadevu Zulu halkının inanışında çocukları parçalayan sakallı ve kambur bir canavarın adıdır.
Uthlanga, Uhlanga Zulu halkının inanışında kuzeyde yer alan büyük bir bataklığın adı olup, hayat burada başlamıştır.
Uvardav Nijerya’da yaşayan Maguzava (Hausa) halkının inanışında tüm orman ruhlarının anası olduğuna inanılan varlığın adı olup, felç olmuş kişilerin iyileşmesi için Uavrdav’a dişi keçi kurban edilmektedir.
Vak Etiyopya halkının inanışında en önemli tanrının adı olup, bulutların üzerinde yeryüzünden uzak bir cennette yaşar.
Vakoo Oromo halkının iyi huylu yağmur tanrısının adıdır.
Vantu-Su Sudan’ın en önemli tanrısının adıdır.
Vele Kenya’da yaşayan Bantu Kavirondo halkının en önemli tanrısının adı olup, önce güneş, ay ve yıldızları ardından insanoğlunu yaratmıştır.
Vennam, Vinnam, Vinde, Naba Zidivinde Yukarı Volta’da yaşayan Mossi halkının en önemli tanrısının adı olup güneşle özdeşleştirilmiştir.
Vodu Benin halkının ‘Tanrı’ anlamında kullandığı terim olup bu bölgeden Amerika’ya köle nakliyesi sonrasında Haiti’de gelişen Vodoo dininin adının da kaynağıdır.
Vokaka Madagaskar halkının dini, törenlerde kendilerinden geçmek amacıyla içtikleri bir içeceğin adıdır.
Voto, Oto Şongo halkının inanışında ateş tanrısının adıdır.
Vulbari Kraçi halkının en önemli tanrısının adıdır.
Vututu Fon halkının efsanelerinde tanrı Sogbo’nun habercisi olan bir kuşun adı olup, yeryüzüne yağmur getirdiğine inanılmakta, öldürülmemesi gereken kutsal bir varlık olarak kabul edilmektedir. Bkz. Yağmur kuşu
Yakomba Törelerin koruyucu olan bir tanrının adıdır.
Yangombi Bir yaratıcı tanrının adıdır.
Yanmena Güney Afrika Gran Çako bölgesinde yaşayan Lengua halkının kızların ergenliğe geçmesi suretiyle yapılan törenlerin adıdır.
Yansan Yoruba halkının halkının inanışında bir rüzgâr tanrısının adıdır.
Yaro Etiyopya halklarının inanışında yaratıcı bir tanrının adıdır.
Yaruba Tangale halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.
Yasigi Dogon halkının inanışında kardeşi Ogo ile birlikte Amma’nın yarattığı başlangıç yumurtasından doğan ilk insanın adı olup, kardeşiyle birlikte insan soyunu başlatan ilk çift olmuşlardır.
Yayu Ngbandi halkının inanışında bir gökyüzü tanrısının adıdır.
Yegbogba Dahomey halkının inanışında yılanlardan koruyan büyülü bir tılsımın adıdır.
Yegve Zogbanu Otuz boynuzu olup, ormanlarda yaşayan bir canavarın adıdır.
Yemaja, Yemanja, Yemayah Nijerya’da yaşayan Yoruba halkının inanışında ana tanrıçanın adı olup, doğumun ve tüm kadınların koruyucusudur.
Yemekonji Zaire halklarının inanışında bir yaratıcı tanrının adıdır.
Yemoja Yoruba halkının inanışında bir su tanrıçasının adı olup, Oduduva’nın kızı, Aganju’nun kız kardeşi ve eşi, kimine göre Oranyan’ın kimine göreyse Ogun, Oko, Olokun, Orunjan, Şango ve Şankpana annesidir.
Yılan Yılanın ağzı bereketin sembolü olarak kabul edilmektedir.
Yo Bamara halkının inanışında -alışılanın tersine hayvan formunda olmayan- bir düzenbaz karakterin (trickster) adıdır. Yo, hem erkek (ateş, hava) hem de dişil (su, toprak) elementlerden meydana gelen bir yeryüzü ruhudur.
Yurugu Dudan ve Mali’de yaşayan Dagon halkının inanışında düzenbaz bir karakterin adı olup Nommo’nun zıt karakterli ikizidir.
Zamba Yuande halkının inanışında en önemli tanrının adı olup,m Ngi, Nkokn, Otkut ve VO’nun babasıdır.
Zambi Kongo halkının tanrılarından birisidir.
Zanahary, Zanaharibe Madagaskar halkının inanışında dişi ve erkek özellikleri birlikte taşıyan yaratıcı tanrının adıdır. İnsanı çamur veya tahtadan yaratıp, onun nefes almasını sağlamıştır. Tanrıça Andriamanitra’nın kocasıdır.
Zar Bilinen en eski Etiyopya gökyüzü tanrısının adıdır.
Zat-badar Etiyopya’da 100-800 yılları arasında varlığını sürdüren Hıristiyanlık öncesi Kıpti Aksum uygarlığının çok tanrıcı inancında güneş tanrıçasının adıdır.
Zinsi Dahomey halkının inanışında ikiz kardeşi Zinsu gibi büyücü olan bir kahramanın adıdır
Zoa Songhay halkının atası olduğuna inandığı bile kahramanın adıdır.
Zombi 1. Ruhu ele geçirilip esir edilmiş, yaşam ile ölüm arasında kalmış kişilere verilen isimdir.
- [Haiti Mitolojisi] Afrika kökenli bir inanış olup, farklı olarak zombilerin hayvana dönüşerek çiğ et yediklerine inanılmaktadır.
- Bir yılan tanrının adıdır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009