Aşağıdaki çalışmam A’dan Z’ye Online sunulan alfabetik Roma Mitolojisi Sözlüğü’nün E-G harflerini içermektedir.
Echeneis [Eski Roma, Deniz Folkloru] Latin denizcilerin korkulu rüyası olan bir deniz canavarının adıdır.
Edictum Üst düzey yöneticilerin yönetim ve yargı konusunda verdiği kararları içeren bildirilerin adıdır.
Edikula Zafer takı, hamam ve tapınakların ön cephe süslemesinde uygulanan üçgen formunda bir alınlık, iki sütunun taşıdığı küçük girintinin adı olup bazen içine bir heykel de yerleştirilmekte ve Latince aedicula ‘tapınakçık’ anlamına gelmekteydi.
Edusa Küçük çocukların yemek yemeyi öğrenmesine yardım eden bir tanrıçanın adıdır.
Egeria Aricia bölgesinde tapınılan ve tıpkı Diana gibi hamile kadınların koruyucusu olduğuna inanılan bir tanrıçanın adıdır. Geleneksel anlatıda kral Numa Pompilius’un karısı olduğu, ölümünün ardından (MÖ 673) Latium bölgesinde Aricia’da ormanlık alanda bir su kaynağına dönüştüğü kaydedilmiştir.
Egestes Yoksulluğun kişileştirilmiş hali olup Vergilius ondan yeraltında yaşayan bir iblis olarak söz etmiştir.
Empanda Açıklık ve cömertlik düşüncesinin kişileştirilmiş formu olan tanrıçanın adıdır.
Endovelicus İber Yarımadası’nın güneybatısında yer alan Lusitania bölgesinin yerel tanrısı olup, Roma İmparatorluğu döneminde sağlık ve refah tanrısı olarak (özellikle Portekiz ve İspanya’da) Roma kültürüne adapte olmuştur.
Entoria Tanrı Saturnus’u evinde ağırlayan İkarios adlı Romalının kızının adı olup, tanrıyla birleşmiş ve İanus, Hymnos, Faustus ile Felix adlarında dört çocukları olmuştur.
Eques Başlangıçta Roma ordusunda süvari olarak hizmet görenlerin adı iken zamanla servet ve politik güç kazanmış bir yönetici sınıfın adı olmuştur.
Equiria Savaş arabası yarışlarını içeren spor karşılaşmalarının adıdır.
Epidius Sarno nehrinin tanrısı olup kafasında boğa boynuzlarıyla tasvir edilmiştir.
Epulae Epulo adı verilen rahipler tarafından düzenlenen dini şenliklerin adıdır.
Erichtho Vergilius’in ölümünün hemen ardından ölüyü yeraltına ruhunu almaya gönderen bir büyücünün adıdır.
Erinona Hera’nın yardımıyla Adonis’in tecavüz ettiği Kıbrıslı bir genç kızın adıdır. Artemis tarafından önce tavus kuşuna dönüştürülmüşse de tekrar insan şekline sokulunca Adonis’le evlenmiş, Taleus adlı bir çocukları olmuştur.
Erycina Kendisine Sicilya’da bulunan Eryx dağında ibadet edildiğinden dolayı aşk tanrıçası Venüs’e takılan adlardan birisidir.
Erylus Euandros’un öldür-düğü tanrıça Feronia’nın üç gövdeli oğlunun adıdır.
Euandros Roma civarında bulunan Pallantium tepesine adını veren aynı isimli köyün kurucusunun adıdır. Bir söylenceye göre Hermes ile Telpousa’nın oğlu olan bir Arkadialıdır.
Ex Consensu Gentium Tüm halkların ortak düşüncesi anlamına gelen Latince deyim ‘herkes Tanrıya inanıyorsa Tanrı var olmalıdır’ formunda özetlenebilecek bir Aristotelesçi felsefî ürünü düşünce olmakla birlikte pagan Roma ve sonrasında Hıristiyan düşüncesinde de benimsenmiştir.
Evandros İtalya’da Pallation adlı kentin kurucusu olan Arkadialı kahramanın adı olup kente Peloponnessos’taki eski kentinin (Pallantium) adını vermiştir. Yunanca adı Euandros ‘İyi adam’dır.
Geleneksel olarak Lupercalia festivalini başlattığına, yazı yazmak gibi medeniyete özgü pek çok bilgiyi bölgeye onun taşıdığına inanılmaktadır.
Eventus Bonus, Bonus Eventus Ticari başarı tanrısının adı olup aynı zamanda çiftçilerin iyi hasat yapmasına yardım eder. Roma’da Jüpiter Optimus Maximus tapınağının yakınlarında bir heykeli bulunmaktadır.
Fabula Palliata Eski Yunan tiyatrosundan uyarlanmış komedyaların adı olup ‘Yunan kıyafetiyle oynanan oyun’ anlamına gelmektedir.
Fabulinus Varro’nun bahsettiği önemsiz bir çocuk tanrısının adı olup adı Latince fabulari ‘konuşmak’ kelimesiyle alakalıdır. Çocukları ilk kelimelerini telaffuz ettiklerinde aileleri bu tanrıya ilk hediyelerini vermektedir.
Facunditas Bereketin kişileştirilmiş formunun adıdır.
Fama Herkesçe bilinen söylentilerin ve şöhretin kişileştirilmiş hali olan bir tanrıçanın adıdır. Yunan mitolojisindeki Pheme’nin karşılı olup çok sayıda gözü, dili ve kulağı olan korkunç bir yaratık olarak tasvir edilmiştir. Söylenceye göre yer gök ve denizin birleştiği sınırda tunçtan yapılma sarayından bütün dünyayı denetleyen Fama, Dedikodu, Saflık, Yanılgı, Yapmacıklık, Korku, Neşe ve İsyan ile birlikte yaşamaktadır (Vergilius, Aen. IV, 173)
Fames Açlığın kişileştirilmiş hali olup, Vergilius yeraltında, Ovid ise İskitya’da yaşadığını belirtmiştir (Vergilius, Aen. V, 703; Ovid, Met. VIII, 799)
Fasces Huş ağacı çubuklarının bir baltanın etrafına sarılmasıyla elde edilen bir çeşit bohça (Latince fascis ‘bohça’) olup güç ve yargılama hakkının sembolüdür.
Eski Roma’da fasces lictoriae/fascio littorio ‘yargıçlar topluluğu’ imparatorluğun gücünü sembolize etmekteydi.
- Napolyon dönemin Fransız pasaportlarının kapağında
- 1803 yılından ittibaren İsviçre St. Gallen Kantonunda (Fransa’nın uydusuydu)
- İspanyol paramiliter polisi Guardia Civil tarafından
- 1920’lerde Roma İmparatorluğu’nun göz kamaştırıcı geçmişinden esinlenen İtalyan Faşistleri tarafından (Faşist kelimesinin de kaynağı fascestir) kullanılmıştır.
Fascinius Bir bereket tanrısının adıdır.
Fasti Yasal işlerin görülebildiği kutsal takvimin adıdır.
Fatum Eski Roma’da tıpkı Eski Yunan’da olduğu gibi kader sadece insanların değil Tanrıların da boyun eğmek zorunda olduğu bir güç olarak görülmüşse de ayrı bir Tanrı olarak kişileştirilmemiş, Fatum (Yunancada fatis ‘söz’) kelimesi ile tanımlanmıştır.
Faun, Faunus 1. Yunan satirlerine denk ama daha sakin yaratılışlı, yüzü ve vücudu insan, bacak ve kulakları geyik şeklinde bir yaratığın adıdır. Kült merkezi Palatium kenti ve civarıdır.
Bkz. Satyr, Ljesçi
- Mars, Mercury veya Picus’un oğludur.
- Kimilerine göre Hermes’in oğlu olan bir İtalya kralının adıdır. Latinus’un kimine göreyse Acis’in babasıdır. Herakles tarafından 10. görevi sırasında öldürülmüştür.
Fauna, Marica Tanrı Faunus’un karısı, bereket ve yeryüzü tanrıçasının adı olup Bona Dea adıyla da bilinmektedir.
- Faunus’un kardeşi ve karısı, kimine göreyse Jüpiter veya Vulcan’ın karısıdır.
Faustitas Hayvan sürülerini koruyan tanrıçanın adıdır.
Faustulus Palentinus tepesinde dişi bir kurt tarafından büyütülen Remus ve Romulus’u bulan çobanın adıdır. Remus ve Romulus’u eve götürerek büyütmesi için karısı Acca Larentia’ya vermiştir.
Favonius Batı rüzgârı tanrısının adı ve baharın habercisi olup, Yunan Zephyrus’un karşılığıdır.
Febris Ateşlenmeye karşı insanı koruyan tanrıçanın adı olup, Roma şehrinde üç adet tapınağı bulunmaktaydı.
Felicitas Başarı ve iyi talihin kişileştirilmiş hali olup tapınakları bizzat imparatorla doğrudan ilgili görülürdü.
Feliks Venüs’ün adlarından birisi olup, iyi talih getirdiğine inanılmaktadır.
Feralia Her yıl 13- 21 Şubat tarihleri arasında kutlanılan ölüler bayramının adıdır.
Ferentina Latium bölgesinde yer alan Ferentinum kentinin dağ tanrıçasının adı olup, Latin devletinin koruyucusudur.
Feria İş yapmanın yasak olduğu tanrıya adanan festival günlerinin adıdır.
Fessonia İhtiyaç sahiplerine yardım eden bir tanrıçanın adıdır.
Festus Merkür onuruna her yıl Mayıs’ın 15. Düzenlenen festivalin adıdır.
Ficus Bereket ve tabiat tanrısı Faunus’un babası olan bir orman cininin adıdır.
Fides İnanç ve sadakat tanrıçasının adı olup, beyaz saçlı yaşlı bir kadın olarak kabul edilir.
Fiducia Bir malın bir anlaşmazlık çözülene dek geçici olarak üçüncü bir şahsa devrinin adıdır.
Flamen Eski Roma tanrılarına hizmet eden tapınak rahiplerinin adıdır. Flamenler tanrıçalara hizmet eden rahibeler (Flaminica) ile evlenmekte, boşanmaları yasak olan bu çiftten birinin ölümü diğerinin görevini bırakmasına sebep olmaktaydı.
Flamen Dialis Jüpiter’in rahiplerinin adıdır.
Flamen Martialis Savaş tanrısı Mars’ın rahiplerinin adıdır.
Flamen Quirinalis Quirinus’un rahiplerinin adıdır.
Flamines Maiores Mars Jüpiter ve Quirinus gibi büyük tanrıların rahiplerinin adıdır.
Flamines Minores İkincil derecede öneme sahip 12 tanrının tapınaklarında görevli rahiplerin adı olup Flamenlerden daha düşük statüdedirler.
Flaminica Bkz. Flamen
Flaminica Dialis Tanrıça Juno’nun rahibelerine verilen isimdir.
Flora Baharın gelişini sembolize eden çiçeklenme tanrıçasının adı olup Quirinalis’te bir tapınağı bulunmaktaydı. Başlangıçta Oskan ve Sabin halklarının tanrıçası olmakla birlikte Yunan mitolojisindeki Khloris’in karşılığıdır MS 4. yüzyıla kadar 28 Nisan-1 Mayıs arasında her yıl adına festival düzenlenmiştir. Fahişe anlamına gelen ‘meretriks’ adıyla da bilinen tanrıçaya bu isim bereket ve doğurganlık ile ilişkisinden dolayı yakıştırılmış olmalıdır.
Fontus, Fons Su kaynaklarının tanrısı olup Janus ve Juturna’nın oğlu olup her yıl 13 Ekim’de adına festival düzenlenmekteydi.
Fornaks Latince ‘fırın’ anlamına gelen kelime, ekmek pişirmenin kişileştirilmiş formu olan bir tanrıçanın da adıdır.
Fors Talihin kişileştirilmiş formu olup Fortuna’nın dişil karşılığıdır.
Fortuna Talihin kişileştirilmiş formu olup, daha çok anneler tarafından tapınılmış ve bereketle özdeşleştirilmiş bir tanrıçadır.
Annonaria, Muliebris, Primigenia, Respiciens ve Virilis isimleriyle de tanınmakta olup Yunan mitolojisindeki karşılığı Tyche’dir.
Fraus İhanetin kişileştirilmiş formudur.
Frigidarium Sıcak banyodan sonra girilen soğuk su havuzunun adıdır.
Fulgora Şimşek tanrıçasının adıdır.
Fulgur Jüpiter’in yıldırımlarının adıdır.
Furialar İntikam tanrıçalarının adı olup Yunan mitolojisindeki Erinyelerin karşılığıdırlar. Gaia ve Uranos’un çocuğu olan üç kız kardeş (Alecto, Tisiphone, Magaera) olarak tanımlanırlar.
Furina Hırsızların tanrıçasının adı olup Furrina ile ilişkili olabilir.
Furrina Karanlığın ruhu olarak tanımlanan bir tanrıçanın adı olup, her yıl 25 Temmuz tarihinde onuruna Furrinalia adlı bir festival düzenlenmekteydi. Başlangıçta bir orman tanrıçası iken zamanla iblise dönüştürülerek tapımından vazgeçilmiştir.
Furtum Hırsızlığı tanımlayan terim olmakla birlikte haksız yere gasp ve başkasının malını kötüye kullanma anlamında da kullanılmıştır.
Galaesus Truvalılar ile Latiumluların arasını yapmaya çalışan bir Latin’in adı olup başarısız olmuştur.
Garanus Bir söylencede Herkül yerine Kakus’u öldüren çobanın adıdır.
Geminus Kapı eşiklerinin koruyucu tanrısı Janus için iki yüzü olduğundan dolayı kullanılan bir takma ad olup ‘çift’ anlamındadır.
Genius, Genii, Juno Yeraltında yaşayan atalardan birine ait bir ruhun adı olup zamanla koruyucu ruh olarak kabul edilmeye başlanmıştır.
Erkeklerinin Genius’una karşın kadınların koruyucu ruhunun adı (evlilik ve doğum) adı Juno’dur. Bakirelerin koruyucusu Virginalis, evli kadınların koruyucusu Matronalis, gelinlerin koruyucusu Pronuba, evliliğin koruyucusu İugalis gibi pek çok Juno varyantı vardı.
Giano Kapılardan girip çıkanları kontrol eden iki farklı yüze sahip bir tanrının adıdır.
Gladius MÖ 3. yüzyıldan itibaren Roma ordusunda kullanılmaya başlanan ve Yunanlarınkine benzeyen iki yüzü keskin kısa kılıcın adıdır. Ortalama 64-81 cm uzunluğunda 4-8 cm genişliğinde ve 1.2-1.6 kg ağırlığındadır.
Roma ordusunda dört tip gladius kullanılmıştır:
- Gladius Hispaniensis: MÖ 200-20 yılları arasında kullanılan 64-69 cm uzunluğunda 5 cm kalınlığındaki kılıç olup İspanya’nın fethi sırasında kullanıldığından bu adı almıştır.
- Mainz: Moguntiacum’daki geçici kampta keşfedilmiş olup 66-70 cm uzunluğundadır.
- Fulham: Fulham civarında yaratılmış, Britanya’nın istilası sırasında kullanılmış olup 70 cm uzunluğunda 6 cm kalınlığındadır.
- Pompei: Adını volkanik bir patlama sonucu yok olan kentten alan kılıcın MS 79 yılına ait örnekleri 68 cm-71 cm uzunluğunda iken MS 100 tarihinden sonrası 83 cm uzunluğundadır.
Gladyatör Kökeni, kaybeden dövüşçünün, ölüye, öteki dünyada silahıyla hizmet etmesi amacıyla düzenlenen Etrüsk cenazelerine dek uzanan, özel inşa edilmiş bir arenada gösteri amaçlı ölümüne dövüştürülen esir ve mahkûmların adıdır.
Gradivus Savaşta Roma askerlerinin lideri olmasına atfen savaş tanrısı Mars’a verilen isimlerden birisidir.
Gratiae Gracelerin Roma’da kullanılan Latince karşılığıdır.
Gyptis Segobir kralı Nann’ın kızı olan prensesin adı olup bir şölende dolu şarap kadehini verdiği Euxenus ile evlenmiş birlikte Marsilya kentini kurmuşlardır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009