1. Dünya Savaşı sırasında Karadeniz Alman denizaltılarının operasyon alanı olmuş, 29 Kasım 1915’de UC 13 (U 25) pusula hatası sebebiyle karaya oturmuş, 16 Eylül 1916’da UB 7 Khernessos’da Rus uçakları tarafından bombalanarak, 7 Aralık 1916’da UB 46 (U 46) mayına çarparak batmıştır. UB 46’nın enkazı 1993 yılında Akpınar köyü yakınlarında tespit edilip, çıkarılarak İstanbul’da bulunan Deniz Müzesi’nde sergilenmeye başlanmıştır.
2. Dünya Savaşı’nda Kuzey Denizi’nde düzinelerce müttefik gemisini batıran 6
denizaltılık 30. U-boat filonun parçası olan U-19, U-20, U-23 denizaltıları Alman genelkurmayınca Karadeniz’de Ruslar’a kullanılması amacıyla 1942 ilkbaharında Tuna nehri yoluyla Romanya’nın Köstence limanına gönderilmiştir. Hamburg’dan Dresden’e Kayzer Wilhelm Kanalı ve Elbe nehri üzerinden getirilmiş, Dresden, İngostadt, Galatz ve Köstence’ye geçirilerek Karadeniz’e indirilen U-boat filotellası Karadeniz’de 27 Ekim 1942-25 Ağustos 1944 tarihleri arasında 57 askeri operasyon gerçekleştirerek brüt 45 bin 426 grostonluk Sovyet kargosu batırmayı başarmıştır. U-20, 16 Ocak 1944’de Vaillant Couture tankerini, 19 Temmuz 1944’de Pestek kuru yük gemisini, U-23, 23 Ekim 1943’de Tanais adlı iki direkli yelkenliyi, 29 Mayıs 1944’de Smely adlı römorkörü, U-24 ise 30 Temmuz 1943’de Emba adlı tankeri batırmıştır.
Almanların Odessa ve Sivastopol’u ele geçirmesinden sonra Poti’ye sığınan 1 savaş
gemisi, 6 destroyer, 29 denizaltı, 13 denizaltı avcısı gemi, 3 sahil koruma, 27 mayın gemisi, 47 torpido, 27 zırhlı gemi, 44 küçük mayın gemisi, 113 küçük denizaltı avcısı gemisi ve çok sayıda tankerden oluşan Rus Karadeniz filosu sayıca üstünlüğüne karşın 1941-44 arasında Karadeniz’e 20 bin mayın döşeyen Almanlar’a karşı varlık gösteremeden savaşın sonunu beklemiştir. Almanlar ayrıca 1941-1944 yılları arasında bombardıman uçakları ve mayınlar sayesinde Bulgaristan sahillerinde 6 Rus denizaltısını batırmışlardır. 27 Nisan 1944’de Sivastopol’ün tahliyesi esnasında ise 25 konvoydan oluşan Alman ve Romen gemileri Köstence’ye ulaşana dek 28 kez (14 uçak, 12 denizaltı, 2 torpido gemisi) Sovyet saldırısına maruz kalmıştır.
24 Ağustos günü Kızıl Ordu’nun Tuna deltasında bulunan Shrebiani’ye girmesi, Köstence limanında bekleyen 160 askeri veya destek gemisinin sıkışmasına yol açmıştır. 25 Ağustos günü Braila limanı üzerinden Tuna yoluyla 100 Alman gemisi yola çıktıktan hemen sonra Romen hükümeti taraf değiştirip müttefiklere katıldığını ilan etmiştir. Yugoslav partizanların Prakhovo civarında pusu kurması ile karayolunu tıkanması üzerine 60 kadar destek ve nakliye gemisi Somovit ve Prakhovo civarında deniz deniz musluğu açıp batırılarak veya karaya oturtularak terkedilmiştir. 1936 Montreux antlaşması ilkelerine sadık kalan Türkiye’nin Alman gemilerinin Boğazlardan geçişine izin vermemesi, Almanları gemilerini Sovyetler’e teslim etmek ile batırmak arasında tercih yapmak zorunda bırakmıştır. 25 Ağustos’ta Alman gemi komutanları savaşta tarafsız tutum takınan Bulgar yetkilerle teslim olma pazarlığı yapmış, Bulgarlar tüm gemi ve mürettebatın silahsızlanmasını isterken, torpido botları dışında gemilerini Bulgarlar’a bırakan Alman askerlerinin silahsız olarak demiryolu ile ülkeden ayrılmalarına izin vermiştir. 29 Ağustos gününe dek 20’den fazla gemi ise limandan ayrıldıktan sonra düşmanın eline geçmemesi için deniz muslukları açılarak batırılmış, 6 Alman denizaltısından biri 20 Ağustos günü Köstence limanına yapılan Rus hava saldırısında batarken, U-18 ve U-24 ise 25 Ağustos’da Köstence’nin güneyinde kendilerini batırmışlardır. Amiral Karl Dönitz başka çıkış yolu kalmadığını görünce U-19, U-20 ve U-23 denizaltılarına kendilerini Türkiye sahillerine yakın bir mevkide batırmalarını, mürettebatına ise fark ettirmeden kıyıya çıkarak henüz Alman işgalinde olan Yunanistan üzerinden Almanya’ya gelme emrini vermiştir. 10 Eylül 1944 günü U-boatlar kaptanları tarafından deniz muslukları açılarak batırılmış, mürettebatları kayıklarla Türk sahillerine çıkınca tutuklanmış, savaş bitimine dek Beyşehir’de bir kampta tutulmuşlardır.
Türk gemi mühendisi Selçuk Kolay, Plymouth Üniversitesi Robbins Konferans
Merkezi’nde düzenlenen 26. Uluslararası Batık Gemiler Konferansı’nda Türk ve Alman arşivlerini inceleyerek, halen hayatta olan mürettebatla görüşerek uzun süren araştırması sonucunda gemilerin yerini Zonguldak’ın üç mil açığında tespit etmeyi başardığını açıklamıştır. Kolay, U-23’ü batıran kaptan Rudolf Arendt ve ekibini çıktıkları koyun üstündeki sırtlarda gören kömür taşıyan bir gemin Türk kaptanının verdiği bilgileri, 1994-95 yıllarında Deniz Kuvvetlerinin bir operasyon sırasında Karasu açıklarında bir objeye takılması gibi verileri değerlendirmiş, 2008’de 98 yaşında olan Türk kaptan ile 85 yaşında olan Rudolf Arendt ile görüşerek araştırmasını sonuçlandırmıştır. Montrö antlaşması gereği denizaltıları Boğazlar yoluyla Karadeniz’e sokamayan Alman hükümetinin Baltık filosundaki 42.7 m boy, 4.1 m genişliğe sahip 270 tonluk II. B tipindeki bu denizaltı filosunu 1942’de Baltık denizinden taşımadan önce Türk donanmasından Atılay, Saldıray ve Yıldıray denizaltılarını satın almaya, 1944 sonlarında Romanya’nın taraf değiştirip denizaltı filosunun Karadeniz’de sıkışması üzerine filoyu batırma kararı vermeden yine Türkiye’ye satmaya çalışması, her iki teklife de ret cevabı alması da Türkiye’nin macera istemediğini gösteren ilginç ayrıntılardır.
Son olarak TCG AKIN arama ve Kurtarma gemisi, Ağva‘nın 2 mil açığında yaptığı çalışmalarda U23 denizaltısını 40 metre derinlikte buldu ve uzaktan kumandalı cihazla görüntülemeyi başarmıştır.
Kaynakça
‘Batık Denizaltı Almanların. Milliyet Gazetesi, 22.09.1993. s. 25
“Batık denizaltılara büyük ilgi”. Hürriyet Gazetesi. 11 Şubat 2008
“Hitler’s ‘lost fleet’ of U-boats found in the Black Sea” The Independent Gazetesi. 11 Şubat 2008
Kolay, Selçuk. “Hitler’in Kayıp Filosu: Hayalet Denizaltı”. Atlas Dergisi 180 (Mart, 2008): 94-101
Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Semerdjiev, Stefan. “Mysterious Fate of Adolph Hitler’s “BLACK SEA FLEET”, The”. Sea Classics Magazine. Kasım, 2007