Aşağıdaki küçük sözlük Hristiyan Terimleri Sözlüğü, Hristiyanlık Kavramları Sözlüğü, Hıristiyan teoloji terimleri sözlüğü hatta Hristiyan Mitolojisi Sözlüğü olarak tanımlanabilenecek özet ve yüzeysel açıklamalar içeren alfabetik bir çalışmanın N, O, P, Q, R, S harfleriyle başlayan terimlerini içermektedir.
Nasturilik, Asurilik, Doğu Kilisesi, Doğu Süryanileri MS 428-431 yılları arasında İstanbul Patriği olan Nestorius’un kurduğu mezhebin adıdır. İsa peygamberin doğuştan Tanrının oğlu olmadığını ancak 30 yaşında kelam indiğinden bu tarihten sonra tanrısal niteliğe sahip olduğunu dolayısıyla Meryem’in de ‘Tanrı’nın annesi’ (Theotokos) adını taşımaması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Sofu Hıristiyanların tepkisini çeken Nestorius, 431 yılında Efes’te toplanan 3. Genel Konsil tarafından sapkın ilan ederek aforoz edilmiştir. Nestorius’un öğrencilerinden Rabban Barsawma Nusaybin’de (Nisibin) ilk Nasturi medresesini kurmuş, İran üzerinden Asya’da misyonerlik faaliyetleri yürütülmüştür. Çin ve Moğolistan’daki ilk Hıristiyan cemaatlerini kuran Nasturi inancı bu dönemde Uygur Türkleri tarafından da kabul görmüştür. 1552 Diyarbakır metropoliti VIII Mar Yohannan, Papa’ya başvurarak Katolik mezhebine bağlanma arzularını bildirince Nasturilerin bir bölümü Katolik olmuş ve Keldani adını almıştır. Katolik mezhebini benimsemeyen Nasturiler ise 1662 yılında Diyarbakır metropoliti XIII, Mar Şimun Denha önderliğinde Hakkari’nin Konak (Koçanis) köyünde partilik kilisesini oluşturmuşlardır. 1915 sonrasında Müslüman Kürtlerin baskısı sonucu Anadolu’dan ayrılan Nasturi kiliselerine Hakkari civarında rastlamak mümkündür. Süryani dilinde ibadet eden Nasturilerin dini önderi Patrik IV. Mar Dinkha bugün ABD’nin Chicago kentinde yaşamaktadır.
Nazareth Kuzey İsrail’de Galilee bölgesinde bugün Ennazirah adıyla bilinen kasabanın adı olup, Hz. İsa’nın doğum yeridir.
Nephi Mormon kitabında Nephit kabilesinin kurucusu olan bir peygamberin adıdır.
Nicaea Konsili Roma İmparatoru Konstantin’in emri ile MS 325 yılında toplanan Hıristiyan piskoposların ilk ekümenik (Yunanca oikumene ‘dünya çapında’) konferansının adıdır.
Synod adıyla da bilinen konsilin amacı İskenderiye kilisesi ile baba-oğul-kutsal ruh (Trinity) üçlemesi prensibi üzerindeki anlaşmazlığı çözmekti. Doğulu piskoposların çoğunlukta olduğu katılımcıların sayısı Sokrates Scholasticus ile Epiphanius’a göre 318, Eusebius’a göre 250 idi. Roma İmparatorluğu’nun resmen Hıristiyanlaşması açısından ilk ve en önemli adım olan İznik Konsülü MS 381 yılında ikinci kez toplanarak Doğu Roma İmparatorluğu’nun resmi dininin Ortodoksluk olarak kabul edilmesini sağlamıştır.
Nicholas, Saint MS 4. yüzyılda Anadolu’da Myra’da yaşamış bir piskopos ve Hıristiyan azizinin adıdır (MS 270-345/352). Almanya’da Nikolaus, Hollanda’da Sinterklaasavond (St. Nicholas’ın gecesi) adıyla bilinir ve her yıl 5 Aralık tarihinde adına festival düzenlenir. Noel Baba olarak da bilinen Santa Claus efsanesi, Myra piskoposu St. Nicholas karakterinden doğmuş olabilir.
Nikolaitler MS 1. yüzyılda Nikolaus Drakones’in kurduğu İsa peygamberin yeniden doğuşuna inanmayan, toplu cinsel orjiler düzenleyerek ibadet yapan, kıyamete inanmayan bir gnostik tarikatın adıdır.
Noel, Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş, Milât Yortusu Her yıl Batı Kiliselerinde 25 Aralık günü İsa peygamberin Beytüllahim’de (Bethlehem) bir ahırda gerçekleşen doğumunu anmak için kutlanılan yortunun adıdır. Doğu Kiliseleri Jülyen takviminde 25 Aralık’a denk gelen 7 Ocak günü kutlama yapmaktadır.
Noel kutlamalarının geçmişi Hıristiyanlıktan çok daha eskilere dayanmaktadır. Eski Mısır’da bu gün güneş ışığını temsil eden yeni doğmuş bir çocuk kurban edilirdi. Sonradan Roma tarafından da benimsenerek Mithra inancında 25 Aralık günü ‘solis İnvicti’ (yenilmez güneş) günü adıyla kutlanılmıştır. Günümüzde iyice ticarileşen Noel kutlamaları hediye alıp vermeye vesile olduğu için dini içeriğinden soyutlanarak tüm dünya halk ve kültürleri tarafından benimsenmiştir.
Noel kelimesi Latince natalis (doğum) ile alakalı olup, Fransızcaya geçerken değişime uğramıştır.
Bkz. Yalda, Yılbaşı, Dies Natalis Solis Invicti
Noetusçuluk MS 230 yılı civarında İzmirli papaz Noetus tarafından kurulan ve İsa peygamberin Tanrı olduğunu iddia ettiğinden dolayı sapkın ilan edilen bir tarikatın adıdır.
Onbirler Yahuda İskaryot’un ölümünden sonra, Yahuda’nın yerine Matiya seçilene dek İsa’nın havarilerine verilen isimdir.
Onikiler İsa peygamberin havari olarak da tanımlanan on iki elçisine verilen isimlerden birisidir.
Opus Dei 1928 yılında İspanya’da Josemaria Escriva de Balahuer tarafından kurulan Katolik papazların yanı sıra kilise dışında üyelik de kabul eden bir tarikatın adıdır. Balahuer Opus Dei’nin amacını ‘tüm topluma bireyin özgürlük ve kişisel sorumlulukla yerine getirdiği profesyonel işi aracılığıyla evrensel kutsallık ve havarilik çağrısına ilişkin derin bir farklılık yaymak’ olarak açıklamıştır. Kilise dışından kabul edilen üyelerin de ‘Yaşam Planı’ adı verilen katı uygulamaları (ayin, dua, okuma metinleri) gerçekleştirmeleri beklenmektedir.
Tarikatın ‘numerary’ adı verilen sınıfının evlenmesi, banka hesabı sahibi olması, hangi kitap, dergi ve gazeteleri okumaması gerektiği bile belirlenmiştir.
‘Supernumerary’ sınıfı gelirlerinin bir bölümünü tarikata vermelerine ve ‘Yaşam Planı’na uymalarına karşın evlenmelerine izin verilmektedir.
‘Associate’ evlenmeme yemini eden ama kendi mülklerinde yaşayan üyelerin adıdır.
‘Cooperator’ler adı verilen üyeler tarikata maddi yardım sağlayan resmi üye sayılmayan gruptur.
Ordinal Anglikan Kilisesi’nde papaz olabilmek için öğrenilmesi gerekli dua ve yöntemleri içeren ayin kitabının adıdır.
Ortodoksluk MS 1054 yılında Roma’dan ayrılan Doğu Roma İmparatorluğu’na bağlı Bizans Kiliselerce uygulanan Hıristiyanlığın üç büyük mezhebinden birisi olup Ortadoğu, Balkanlar ve Rusya’da yayılmıştır. Ortodosluk inancında her kilise bağımsız (otosefal) olup, İstanbul’da ikamet eden Ekümenik patrik bu bağımsız kiliseler birliğinin başkanıdır. Bu bağımsız kiliselerin en önemlileri şunlardır:
İstanbul (Konstantinopolis), İskenderiye (Mısır), Antep, Kudüs, Rusya, Ukrayna, Gürcistan, Sırbistan, Romanya, Bulgaristan, Kıbrıs, Yunanistan, Arnavutluk, Çek, Slovakya, Polonya ve Amerika.
Ortodokslar ikona adı verilen kutsal resimlere saygı duymakta, baba-oğul-kutsal ruh üçlemesini kabul etmekte, İsa peygamberin insanoğlunun ilk günahının bağışlanması için çarmıha gerildiğine inanmaktadır.
Palamasizm Yunan teolog Gregorios Palamas tarafından 14. Yüzyılda kurulmuş münzevi yaşam tarzını öğütleyen bir tarikatın adıdır.
Panagia 1. Ortodoks Hıristiyanların Meryem Ana’ya verdikleri isimdir.
- Ortodoks kilisesinde şarap ve ekmek ayininin adıdır.
Panagia Aphrodisetta Kıbrıslı Rumların Meryem Ana’ya verdikleri isimdir (Halikarnas Balıkçısı, Anadolu Efsanesi, 1974: 91).
Papa Katolik mezhebinin yaşayan en büyük otoritesi olan ve Vatikan’da ikamet eden makamın adıdır.
Papalık Haçı Dik bir çubuk üzerinde üç yatay şerit olan haçın adıdır.
Papaz Din adamlarının genel adı olup, Yunanca papus ‘baba, ata, rahip’ teriminden gelişmiştir.
Paskalya İlkbahar’da kutlanılan bir Hıristiyan bayramının adı olup, her yıl Mart ayının 14. Gününü izleyen ilk Pazar günü Hz. İsa’nın öldükten sonra yeniden dirilişi kutlanmaktadır. Yunan tanrısı Adonis’in her ilkbaharda diriliş tarihiyle Hıristiyanların Paskalya bayramının denk gelmesi tesadüf olmamalıdır. Yahudilerin dini takvimlerinin ilk ayının 14. Günü Mısır’dan ayrılışlarını kutlamak için düzenledikleri bir hamursuz bayramı ile ortak köklere sahip olmalıdır.
< Yunanca paskha
< İbranice pesaşi ‘geçiş’
Paskalya Yumurtası Kutsal Perşembe günü yapılan ayinin ardından yumurtalar boyanır ve ‘kolaçe’ veya ‘kozunak’ adı verilen ekmekler hazırlanır. İlk yumurta kilise duvarında kırıldıktan sonra herkes yumurtasını seçer yumurta tokuşturulurdu.
Patrik Ortodoks Hıristiyanlar ve bazı Doğu Kiliselerinin en önemli dini liderinin adıdır.
Patrizio’nun Kuyusu İrlanda’da Hıristiyanlığı yaymaya çalışırken kimseyi kendisine inandıramayınca İsa’dan yardım isteyen din adamı Patrizio’nun (İngilizce Patrick [MS 390-461]) efsanesi ve bu efsaneye adını verip, cennet ve cehennemin bulunduğu dünyanın merkezine inen mağaranın adıdır. İsa, Patrizio’ya yardım için mağaranın yerini göstermiş o da ancak gerçekten iman sahibi olanların bu kuyuya inip cennet ve cehennemi görerek geri dönebilecekleri iddiasını halk arasında yaymış, sadece Owen adlı bir şövalye kuyuya inip, imanı yardımıyla dışarı çıkabilmeyi başarmıştır.
Paulikanlar MS 4. ve 5. yüzyılda var olmuş, Eski Ahit’i inkar eden, haçın kutsiyetine inanmayan gnostik bir tarikatın adıdır.
Pavlus İlk Hıristiyan keşiş ve ermişin adı olup, Mısır çöllerinde yer alan bir mağarada yüzyıl boyunca tanrı tarafından bir karga aracılığıyla gönderilen bir parça ekmek yiyerek hayatta kaldığına inanılmaktadır.
Pavlusçuluk Hıristiyan dininin temel ilkelerini, dogmalarını saptayan ve ilk kiliseleri teşkilatlandıran Aziz Pavlus tarafından kurulan tarikat ve düşünce akımının adı olup, 18. yüzyıla dek Avrupa’da gerçek Hıristiyanlık olarak kabul görmüştür. Pavlusçuluk, yeni din için Yahudi inanç ve kanunlarının da geçerli olduğunu kabul eden Petrusçuluka karşı eski yasları geçersiz kabul etmiştir.
Pentateuch Eski Ahit’in ilk beş bölümünün Yunanca adı olup, İbranice Torah olarak bilinmekte, İslam dünyasında Tevrat olarak adlandırılmaktadır. Bölümleri (Türkçe-İbranice-İngilizce):
Tekvin-Bereschit-Genesis
Çıkış-Schemot-Exodus
Levililer-Vayikra-Leviticus
Sayılar-Bamidbar-Numbers
Tesniye-Devarim-Deuteronomy
Pentikost Hz. İsa’nın ölüp, dirilip, göğe yükselişinden sonra, Kutsal Ruh’un Havarilerin üzerine çöktüğü günün adı olup, İbranilerin Şavut bayramı ile ilişkilidir.
“…Pentikost günü geldiğinde bütün imanlılar bir arada bulunuyordu. Ansızın gökten, güçlü bir yelin esişini andıran bir ses geldi ve bulundukları evi tümüyle doldurdu. Ateşten dillere benzer bir şeylerin dağılıp her birinin üzerine indiğini gördüler. İmanlıların hepsi Kutsal Ruh’la doldular, Ruh’un onları konuşturduğu yabancı dillerde konuşmaya başladılar…” (Elçilerin İşleri 2. Bölüm)
Pentekost günü Aziz Petrus’un çağrısıyla üç bin kişi vaftiz olmuştur. Tarihin ilk toplu vaftiz olayı Batı ve Doğu Kiliselerine bağlı Hıristiyanlara ilham kaynağı olmuş ve pek çok ülkede gelenek haline gelmiştir:
“…Petrus onlara şu karşılığı verdi: «Tövbe edin, her biriniz İsa Mesih’in adıyla vaftiz olsun. Böylece günahlarınız bağışlanacak ve Kutsal Ruh armağanını alacaksınız. Bu vaat size, çocuklarınıza ve uzakta olanların hepsine, Tanrımız olan Rab’bin kendine çağıracağı herkese yöneliktir… Onun sözünü benimseyenler vaftiz oldu. O gün yaklaşık üç bin kişi topluluğa katıldı…” (Elçilerin İşleri 2. Bölüm)
Dere ya da göl kenarlarında piknik yapılan Pentakost gününün ertesi gün (Pazartesi) pek çok Hıristiyan ülkede tatil olarak kutlanmaktadır . Pentekost günü Doğu ve Batı Kiliselerinin takvimlerinde Paskalya’dan 50 gün sonrasında kutlanmaktadır. Örneğin, batı Kiliselerinde Pentekost 2008 yılı 11 Mayıs, 2009 yılı 31 Mayıs tarihlerinde den düşmekteyken Doğu Kilisesinde 2008 15 Haziran, 2009 7 Haziran günü kutlanmaktadır.
Bkz. Şavuot, Mayıs Yedisi, Thargalia
Peraten Kaderci ve Pythagorasçı gnostik bir tarikatın adıdır.
Petefre Yeni Ahit’e göre Yusuf peygamberin yanında çalıştığı bir komutanın adıdır. Yusuf, Petefre’nin karısının aşkına cevap vermeyince kadının iftirası yüzünden tutuklanmıştır.
Peter 12 havariden birisinin adı olup, MS 67 yılında ölmüştür.
Petrus İsa’nın tutuklandığı sırada onu terk etmesine karşın, sonradan Hıristiyanlığı yaymaya çalışan baş havarinin adıdır.
Petrusçuluk Yahudi inanç ve kanunlarının da geçerli olduğu iddiasında bulunan dini akımın adı olup, bu yönüyle Paulusçuluğun karşıtıdır.
Philemon Yeni Ahit’te yer alan bir mektup olup, adını St. Paul’un kendisini görmek için kaçan bir köleyi affetmesi için mektup yazdığı (muhtemelen Colossae’de yaşayan) kişiden almıştır.
Pietas [Hıristiyan] Katolik mezhebinde çarmıha gerilmiş Hz. İsa’nın bedeninin önünde yas tutan Meryem Ana figürünün adıdır.
Pilatus, Pontius Pilate İsa’nın çarmıha gerilmesi sırasında Yudea (Filistin) valisi (procurator) olan Romalı yöneticinin adı olup, sonraki dönemlere ait kimi efsanelerde iyi kimisinde ise kötülüğün sembolü olarak geçmektedir. Mesih olduğunu iddia eden İsa peygamberi Yahudi hahamların baskısıyla ‘halkı isyana teşvik etmek’ suçundan yargılamış ve (Roma vatandaşı olmadığı için vatandaş olanların muaf tutulduğu) çarmıha gerilerek öldürülme cezasına çarptırılmıştır.
Piskopos Katolik ve Protestan kiliselerinde bir bölgeyi yöneten en kıdemli papazın unvanı olup, Yunanca ‘nezaret eden’ anlamına gelmektedir.
Pistis Sophia [Hıristiyanlık-Gnostik] 1905 yılında Almanca’ya çevrilip yayınlanan Hz. İsa’nın Eonlara yaptığı yolculuğu anlatanı gnostik metnin adıdır.
Piyetizm Protestan kilisesinde 17. ve 18. yüzyıllarda yaygın olan inancın akıl ve bilgiyle ilgisiz olduğunu ileri süren bir doktrinin adı olup, tarikatın ilkelerini Pia Desidaria adlı kitabında çıklayan din adamı Spener tarafından kurulmuştur.
Pleroma 1. Hz. İsa’nın taşıdığı tanrısal parçanın adıdır.
- Evreni dolduran ilahî güçlerin ve tanrının ikametgâhı olan ruhani evrenin adıdır.
< Yunanca plērōma ‘doluluk’
Presbitaryanizm Adını Calvin’in Protestan kiliselerinin yönetimi için kurduğu papaz ve laik kişilerden oluşan ihtiyarlar kurulundan (presbiteryum) alan İngiliz Protestanlığıdır.
Prester John Ortaçağ kroniklerinde adı geçen Doğu’da nerede olduğu tam bilinmeyen sefaletin, hırsızlığı, yalan ve ahlaksızlığın olmadığı hayali bir bölgenin (Asya veya Afrika) efsanevi kral ve papazının adıdır. MS 14-15. yüzyıllarda Avrupa’da genel kanı bu ülkenin Habeşistan olduğu kanısı hâkimdi.
Proceula İsa peygamberin çarmıha gerilerek öldürülmesi emrini veren Yudea valisi Pontius Pilates’in karısının adıdır. Rüyasında İsa’yı görerek peygamberin acısını paylamış ve kocasından onu bağışlamasını istemiştir. Ortodoks kiliselerin de azize kabul edilmektedir.
Process Kilisesi Scientology’den gelişen ve ‘Öğretmen’ Robert de Grimston tarafından kurulup, 1960-70’li yıllarda Kuzey Amerika’da yayılan, dünyanın sonunu önlemek için kendilerine katılmanın gerekli olduğunu ileri süren bir tarikatın adıdır. 1974’de Grimston’un gruptan dışlanmasının ardından yeniden örgütlenmiş ve The Process of Proceeseans adını almıştır. Matta incilini temel kitap kabul eden, sevginin kötülüğü ve çatışmaları ortadan kaldırdığına, Şeytan’ın Tanrı’nın insanı sınamak için yarattığı bir varlık olduğuna inanmakta, “verdikçe alırsın” ve İsa peygamberin “düşmanlarını sev” öğretilerini benimsemektekiler (process kelimesi İngilizce ilerleme, gelişme, ıslah etme, arıtma anlamlarına gelmektedir).
Protekdikos Ortodoks kilisesinde patrik yardımcısının unvanı olup, Yunanca ‘ilk savunan’ anlamına gelmektedir.
Protestanlık 16. Yüzyılda Vatikan’ın dini uygulamalarını ve siyasi egemenliğini protesto eden Alman papaz Martin Luther tarafından kurulan mezhebin adıdır. Protestanlığın çıkışı ve yayılmasında Hıristiyanlığın ilk günlerine dönme arzusundan çok kralların Papa’nın siyasi egemenliğini sınırlama arzusu yatmaktadır. Bu yüzden Protestan kiliselerinin çoğu ulusaldır.
Psalmodia Katolik kiliselerinde mezmur (Yunanca ‘psalm’) okuma işine verilen isimdir.
Purgatarius Cennet veya cehenneme gidenlerin toplandığı, ikisinin arasında bir yer olarak tanımlanmakta olup, İslam inancındaki Araf’ın karşılığıdır.
Püritenlik İngiltere’de 16 ve 17. yüzyılda ortaya çıkan inanç ve öğretide ‘saflık’ aradığı iddiasında bulunup, her türlü yeniliğe karşı çıkan tutucu bir Protestan mezhebinin adıdır. Başlangıçta Presbiteryenliğin bir kolu iken Cromwell’in liderliğinde kralı devirerek iktidarın ele geçirilmesiyle siyasi bir nitelik kazanmıştır. 1660 yılında püritenler İngiltere’de politik alandan dışlanınca Amerika’ya göç ederek, bu ülkenin kolonize edilmesinde önemli bir rol oynamışlardır.
Quaker Dini Dostlar Derneği (Religious Society of Friends) adlı Protestan mezhebi üyelerine verilen isimdir.
Quo Vadis İncil’de Yuhanna kitabında geçen (16:5) Latince cümle ‘Nereye gidiyorsun?’ anlamına gelmektedir.
Rahab Yeni Ahit’te Matta incilinde zorda kalan Yahudilere yardım eden bir kadının adı olup, Booz’un annesidir.
Rahip Hıristiyan din adamalrına Müslümanlarca verilen isim olup, papaz ile eşanlamlıdır.
Reformasyon Protestan hareketinin yanı sıra dinde yapılan tüm yenilikleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir.
Requiem Roman Katolik kilisesinde ölülerin ruhunu kutsamak için edilen duaların adıdır.
Ritualizm İngiliz Protestanlığı Anglikanizm’de bazı Katolik adetlerinin (günah çıkarma gibi) uygulanmasını savunan 19. yüzyılda ortaya çıkan dini akımın adıdır.
Roma Şapkası, Cappello Romano, Roma Katolik Kilisesi papazlarının giydiği yuvarlak kenarlı siyah şapkaların adıdır.
Sabbatiosçuluk Paskalyanın Mart ayında kutlanması gerektiğini öne süren Sabbatios’un 6. yüzyılda kurduğu bir tarikatın adıdır.
Sâbiîlik, Sâbiîler, Mandenizm Adem, Nuh ve Vaftizci Yahya’yı peygamber kabul edip, İbrahim, Musa, İsa ve Muhammed’in peygamberliğini kabul etmeyen tek tanrılı bir dinin adı olup, günümüzde sayıları 50-70 bini bulan takipçileri Güney Irak’ta yaşamaktadır. Sâbiîlik, El-Cezire (Vaftizci Yahya Hıristiyanları) ve Harran’da (Harran Sâbiîleri) yaşayan iki Hıristiyan topluluktan oluşmakta olup, 9. yüzyılda El-Cezire’de ortaya çıkmıştır. Müslümanlarca Hıristiyanlardan farklı olarak ‘hunefâ’ (doğru yola dönenler) şeklinde adlandırılmışlardır. Sâbi, İbranice sabi (vaftiz edenler) kelimesiyle ilişkilidir.
Kur’ân-ı Kerîm’de adları geçmektedir:
“O iman edenler, o Yahûdîler, o Sâbiîler, o Nasrânîler, o Mecûsîler, o eş koşanlar Allah kıyamet günü bunların aralarını mutlaka ayıracaktır. Çünkü Allah her şeyi hakkıyla görüp bilendir” (Hac 17)
Saint, Aziz Bir kişiye sahip olduğu üstün ahlaki nitelik ve davranışlar gerekçesiyle Hıristiyan kilisesi tarafından verilen bir unvandır. Yeni Ahit’te Hz. İsa için kullanılmayan bu sıfat, Pavlus’un mektupları ile Vahiy kitabında Hz. İsa’ya inananlar için ‘mukaddes’ anlamında kullanılmıştır. Kiliselerde arkalarından dua edilen ölüler için aziz kelimesi (Yunanca hagios, Latince sanctus) ilk olarak MS 6. yüzyılın ortalarında kullanılmaya başlanmıştır.
Acta Sanctorum 20.000 civarında Saint adından bahsetmekteyse de en çok tanınanları yortu günleriyle birlikte şunlardır.
Hristiyan Azizleri Listesi
Agatha (5 Şubat)
Bohemia’lı Agnes (2 Mart)
Roma’lı Agnes -Bakirelerin koruyucusu- (21 Ocak)
Aidan (31 Ağustos)
Alban (20 Haziran)
Albertus Magnus (15 Kasım)
Alexander Nevsky (23 Kasım)
Aloysius Gonzaga (21 Haziran)
Ambrose (7 Aralık)
Andrew -İskoçya ile Rusya’nın koruyucusu (30 Kasım)
Anne-Britanya ile Quebec’in koruyucusu- (26 Temmuz)
Anselm (21 Nisan)
Mısırlı Anthony (17 Ocak)
Padualı Anthony (13 Haziran)
Athanasius (2 Mayıs)
Canterbury’li Augustine (26 Mayıs)
Hippolu Augustine (28 Ağustos)
Barnabas (11 Haziran)
Bartholomew -deri tabaklayanların koruyucusu- (24 Ağustos)
Basil (14 Haziran)
Bede (27 Mayıs)
Benedict (11 Temmuz)
Bernadette (18 Şubat)
Bernard (20 Ağustos)
Aostalı Bernard (28 Mayıs)
Bonaventura (15 Temmuz)
Boniface (5 Haziran)
Brendan (16 Mayıs)
İrlandalı Bridget (1 Şubat)
İsveçli Bridget (23 Temmuz)
Bruno (6 Ekim)
Campion (25 Ekim)
İskenderiyeli Catherine (25 Kasım)
Sienalı Catherine (29 Nisan)
Cecilia -kilise müziğinin koruyucusu- (22 Kasım)
Charles Borromeo (4 Kasım)
Christopher -yolcuların koruyucusu- (25 Temmuz)
Clare (11 Ağustos)
İskenderiyeli Clement (5 Aralık)
Romalı Clement (23 Kasım)
İonialı Columba (9 Haziran)
Crispin (25 Ekim)
Cuthbert (20 Mart)
Cyprian (16 veya 26 Eylül)
Cyril (14 Şubat Batı Kilisesi, 11 Mayıs Doğu Kilisesi)
Alexandria’lı Cyril (9 Şubat)
David/Dewi -Gallerin koruyucusu- (1 Mart)
Denys-Fransa’nın koruyucusu- (9 Ekim)
Dominic (8 Ağustos)
Dunstan (19 Mayıs)
Abingdonlu Edmund (16 Kasım)
Edmund -şehit- (20 Kasım)
Edward -günah çıkartan papaz- (13 Ekim)
Edward -şehit- (18 Mart)
Elizabeth (5 Kasım)
Elizabeth -Macar- (17 Kasım)
Elmo/Erasmus (2 Haziran)
Ethelbert (25 veya 26 Şubat)
Assisili Francis (4 Ekim)
Salesli Francis (24 Ocak)
Francis Xavier (3 Aralık)
Geneviève (3 Ocak)
George -İngiltere’nin koruyucusu- (23 Nisan)
Gertrude (16 Kasım)
Sempringhamlı Gilbert (4 Şubat)
Giles (1 Eylül)
Gregory -Büyük- (3 Eylül)
Nazianzuslu Gregory of (2 Ocak -Batı Kilisesi, 25 ve 30 Ocak -Doğu Kilisesi)
Nyssalı Gregory (9 Mart)
Tourslu Gregory (17 Kasım)
Helena (21 Mayıs-Doğu Kilisesi, 18 Ağustos-Batı Kilisesi)
Hilary (13 Ocak)
Hilda (17 Kasım)
Bingenli Hildegard (17 Eylül)
Ignatius Loyola (31 Temmuz)
Irenaeus (28 Temmuz Batı Kilisesi, 23 Ağustos Doğu Kilisesi)
Sevillalı Isidore (4 Nisan)
James -Büyük- (25 Temmuz)
James -Adil- (1 Mayıs)
James -Küçük- (1 Mayıs Batı Kilisesi, 9 Ekim Doğu Kilisesi)
Jerome (30 Eylül)
Joachim (26 Temmuz)
Joan of Arc, Jeanne d’Arc (30 Mayıs)
John -Baptist- (24 Haziran (doğum), 29 Haziran (ölüm)
John Chrysostom (27 Ocak)
John of the Cross -İspanyol- (14 Aralık)
Damascuslu John/John Damascene (4 Aralık)
Evanjelist John (27 Aralık)
Joseph (19 Mart)
Jude (28 Ekim)
Justin (1 Haziran)
Kentigern/Mungo (13 Ocak)
Kevin (3 Haziran)
Laurence (10 Ağustos)
Laurence O’Toole (14 Kasım)
Leo -Büyük- (18 Şubat Doğu Kilisesi, 10 Kasım Batı Kilisesi)
Leonard (6 Kasım)
Louis (25 Ağustos)
Lucy (13 Aralık)
Luke (18 Ekim)
Malachy (3 Kasım)
İskoçyalı Margaret (16 Kasım)
Maria Goretti (6 Temmuz)
Mark (25 Nisan)
Martha (29 Temmuz)
Martin de Porres (5 Kasım)
Tourslu Martin -Fransa’nın koruyucu-su- (11 Kasım)
Mary, Bakire Meryem (1 Ocak Ro-man Katolik Kilisesi, 25 Mart, 15 Ağustos, 8 Eylül)
Mary/Maria Magdalene (22 Temmuz)
Matthew (21 Eylül)
Matthias (14 Mayıs Batı Kilisesi, 9 Ağustos Doğu Kilisesi)
Methodius (14 Şubat Batı Kilisesi, 11 Mayıs Doğu Kilisesi)
Michael (29 Eylül)
Monica (27 Ağustos)
Neot (31 Temmuz)
Nicholas -çocukların, denizcilerin, Yu-nanistan’ın, Rusya’nın koruyucusu- (6 Aralık)
Ninian (16 Ağustos)
Olaf -Norveç’in koruyucusu- (29 Tem-muz)
Yorklu Oswald (28 Şubat)
Patrick -İrlanda’nın koruyucusu- (17 Mart)
Paul (29 Haziran)
Peter (29 Haziran)
Philip (1 Mayıs)
Evanjelist Philip (6 Haziran)
Polycarp (23 Şubat)
Sebastian (20 Ocak)
Sergius (25 Eylül)
Silas (13 Temmuz)
Simeon Stylites (5 Ocak Batı Kilisesi, 1 Eylül Doğu Kilisesi)
Simon (28 Ekim)
Cracowlu Stanislaus -Polonya’nın koruyucusu- (11 Nisan)
Stephen (26 Aralık Batı Kilisesi, 27 Aralık Doğu Kilisesi)
Stephen -Macar- (2 Eylül veya Maca-ristan’da 20 Ağustos)
Swithin (2 Temmuz)
Ávilalı Teresa (15 Ekim)
Lisieuxlu Teresa (1 Ekim)
Thomas (21 Aralık)
Thomas à Becket (29 Aralık)
Thomas Aquinas (28 Ocak)
Thomas More (22 Haziran)
Timothy (22 Ocak Doğu Kilisesi, 26 Ocak Batı Kilisesi)
Titus (23 Ağustos Doğu Kilisesi, 6 Şubat Batı Kilisesi)
Ursula (21 Ekim)
Valentine -sevgililerin koruyucusu- (14 Şubat)
Veronica
Vincent de Paul (27 Eylül)
Saragossalı Vincent (22 Ocak)
Vitus (15 Haziran)
Vladimir (15 Temmuz)
Wenceslas -Çek cumhuriyetinin koruyucusu- (28 Eylül)
Wilfrid (12 Ekim)
Saint Jean Yortusu 21-22 Haziran tarihinde (yaz gün dönünü) kutlanılan bir yortunun adıdır.
Salutistler William Booth’un Londra’da kurduğu bir mezhebin adı olup, Salvation Army (Kutuluş Ordusu) adıyla hiyerarşik olarak da örgütlenmişlerdir.
Salvatoryenler Franz Jordan tarafından 1881 yılında Fransa’da kurulmuş bir Katolik misyoner örgütünün adıdır.
Sangrail, Sangreal Hz. İsa’nın son akşam yemeğinde şarap içtiği kutsal kasenin adı olup geleneksel anlatıya göre Arimathealı Joseph tarafından saklanmıştır.
Santa Claus İngilizce Father Christmas, Saint Nicholas, Saint Nick, Kris Kringle adlarıyla da bilinen ve kaynağını St. Nicholas adlı Anadolulu bir Hıristiyan azizinden alan karakterin adıdır. St. Nicholas adına Hollanda’da her yıl 5 Aralık’ta düzenlenen Sinterklaas adlı festivalden adını al-mış ve İngiliz, Kuzey Amerika kültürüne adapte olmuştur. Modern Santa Claus karakteri MS 4. yüzyılda Anadolu’da yaşamış, cömertliği ve fakirleri gözetmesiyle tanınan Myra piskoposu St. Nicholas ile 17. yüzyıl İngiliz folklorunda ‘Father Christmas’ adıyla rastlanan uzun yeşil kıyafetler giyen sakallı yaşlı bir karakterin sentezidir. Bazı yazarlar bu ikinci karakterin İskandinav tanrısı Odin’den geliştiğini iddia etmişlerdir. Pagan bereket tanrıları ve karakoncolos ile ilişkili olmalıdır.
İngiltere’de Plymtree papazı Richard Smart’ı (1435-1477) ziyaret edenlerle rahip arasında geçen bir diyalogda ilk defa ‘Sir Christmas’ adı geçmiştir.
Scala Santa Roma’ya Kudüs’ten getirilen ve Hz. İsa’nın Çile gününde tırmandığına inanılan 28 basamaklı merdivenin adıdır.
Schwerttraeger ‘Kılıç taşıyıcılar’ 1197 yılında Bremen’de Albert adlı bir din adamı tarafından Haçlı seferlerine katılmaları için kurulan bir tarikatın adıdır.
Scientology Kilisesi 1954 yılında L. Ron Hubbard (1911-86) tarafından Kaliforniya’da kurulan, duygusal ve ruhani rahatlamayı amaçlayan çeşitli psikoterapi tekniklerini kullanan bir dinin adıdır. 20. yüzyılın dini olduğu iddiasındaki ‘scientology dianetik’ adı verilen tekniklerle thetan adı verilen enerjisini nasıl yönlendireceğini öğrenebilmektedir.
Sethianlar [Hıristiyanlık-Gnostik] MS 3-5. yüzyıllar arasında var olmuş gnostik bir tarikatın adıdır.
Sic transit gloria mundi Papa taç giyme töreni sırasında Papa’ya ölümlü olduğunu hatırlatmak amacıyla, bir mızrak ucunda yanan meşale taşıyan rahibin, meşalenin sönmesinin ardından sonra söylediği kalıplaşmış sembolik sözdür ve ‘dünyanın ihtişamı böyle geçiyor’ anlamına gelmektedir.
Simeon İlahisi Aziz Simeon’un çocuk İsa’yı kucağına aldığı sırada Tanrı’ya şükür amacıyla okuduğu duanın adıdır.
Simon Yeni Ahit’te Samaria’lı bir büyücünün adı olup (Elçilerin İşleri 8:9) St. Peter tarafından büyü yapması yasaklanmıştır.
Skopzen 1772 yılında kurulan bir Rus tarikatının adı olup, Âdem ve Havva’nın cinsel organları olmadan yaratıldıklarına inanmaktaydılar.
Skufia, Skufiya, Skoufos Ortodoks Hıristiyan manastırlarında papazlar tarafından giyilen külaha benzer siyah kenarsız şapkanın adıdır. Metropolit ve başpiskoposlar bazen üzerinde küçük bir haç bulunan siyah veya mor skufiada takabilirler. Ortodoks rahibelerde bazen peçelerinin üzerine skufia takabilirler.
Stigma Ermişler ve dindar kadınların ciltlerinde aniden ortaya çıkan Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği gün vücudunda açılan yaralara benzer yaraların adıdır. Katolik kilisesi üç yüzün üzerindeki stigma vakasından yaklaşık elli kadarının kabullenmiştir.
Yunanca stigma ‘yara’ kökenli olan kelime Eski Roma’da kölelerin işaretlenmesini tanımlayan bir terim olarak kullanılmaktaydı.
Suya Haç Atıp Çıkarma Rum Ortodoksların her yıl 6 Ocak günü bir haçı suya (çoğunlukla denize) atıp, genç erkekler tarafından suda bulunup çıkarılması yarışması düzenlemesi geleneğinin adıdır. Haçı sudan çıkaran Hıristiyan bir papaz tarafından kutsanmaktadır.
Sünnet Yanlıları Hıristiyanlığın ilk yıllarında İsa’ya inanan ama Yahudi olmayanları sünnet olmaya zorlayan Yahudilere verilen isimdir.
Sünnetliler . İsa peygambere inanan Yahudileri tanımlayan bir terimdir.
Swedenboryanizm İsveçli bilim ve din adamı Emanuel Swedenborg (1668-1773) tarafından kurulan, dünyamızın cinler tarafından yönetildiğini ileri süren gizemci bir Protestan tarikatının adıdır.
Kaynak
Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009