Hasköy, Beyoğlu ilçesine bağlı, Haliç kıyısında Fener ile Balat arasında yer alan bir semtin adıdır. Hasköy’ün bulunduğu bölgeden en azından MS 6. Yüzyıldan beri yerleşim olduğ bilinmekte olup bu dönemde yazlık evini buraya inşa eden Areovindou veya Aravindou (Αρεοβίνδου, Αραβίνδου) adlı bir soylunun adıyla anılmaktaydı.
Hasköy nerede? Hasköy’e nasıl gidilir?
Hasköy tarihi
MS 8. Yüzyılda ise semtin adı burada inşa edilen Aya Pikridios manastırına atfen
Pikridio (Πικρίδιο) olarak değiştirilmiştir. Bizans döneminde önem kazanan yerleşime sonradan Lykaones, Eutychius, Galakrines ve Panagia gibi çok sayıda manastır inşa edilmiştir. 1453 yılında İstanbul’un Osmanlılarca fethi sonrası Hasköy adını alan yerleşim semtteki masatıra atfen Aya Paraskevi adıyla da bilinmekteydi. Hasköy, gerek Bizans gerekse Osmanlı döneminde Sefarad, Romanyot, Aşkenaz hatta Karayim Yahudileri’nin kentteki en önemli yerleşim merkezlerinden birisi olmuştur. 17. Yüzyılda semtte 11 bin Yahudi’nin yaşadığını kaydeden Evliya Çelebi Hasköy’ü bu açıdan Selanik ile kıyaslamıştır. Evliya ayrıca 50
tabakhane ile 100 meyhanenin bulunduğunu kaydettiği semtte Rumların 2 çoğu inşaatlarda çalışan Eğin kökenli Ermenilerin ise 1 mahallede yaşadığını bildirmiştir. Skarlatos Byzantios, semtte ağırlıklı olarak Yahudilerin yaşadığını bunula birlikte kiremit yapımı ve meyhane sahibi olan Rum ve Ermenilerin de bulunduğunu kaydetmiştir.
Aya Paraskevi Bizans döneminde inşa edilmiş bir kilise olup, sonradan şapel kısmı genişletilmiş, 1724’te Rumen prensi Konstantin Basarab Brâncoveanu’nun desteğiyle onarım görmüş, çan kulesi ve 3 koridoru olan bazilika 1833’te baştan aşağı yenilenmiştir. Semtte ayrıca Aynalıkavak’ta Aya Panteleimon ve Kalaycı
Bahçe’de Aya Paraskevi adlı 2 ayazma bulunmaktaydı. 2. Dünya Savaşı sonrasında semt halkı Stavrodromi, Feriköy ve Tatavla semtlerine taşınmaya başlamış, 20. Yüzyıl başlarında 2 bin Rum, 1949’da 61, 1955’te ise 60 aileye dek düşmüştür. 6-7 Eylül olaylarında Aya Paraskevi önemli ölçüde hasar görürken, Rumlar semti terketmeye başlamış, bu durumun sonucu olarak 1920’de 157 öğrencinin eğitim gördüğü karma Rum ilkokulun öğrenci sayısı 1948’de 13’e düşmüş, 1973’te ise kapanmıştır.
KAYNAKÇA
Alexandris, A., The Greek Minority of İstanbul and Greek-Turkish Relations 1918-1974. Atina, 1983. s. 328.
Belge, M., İstanbul Gezi Rehberi. İstanbul, 2007. s. 290.
Βυζάντιος, Σ.Δ., Η Κωνσταντινούπολις Περιγραφή Τοπογραφική, Αρχαιολογική και Ιστορική 2. Atina, 1862. s. 11-12.
Çelebi Kömürciyan, E., İstanbul Tarihi. İstanbul, 1952. s. 35-36
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Üçdal Neşriyat. 1-2. İstanbul, 1975. s. 287.
Μήλλας, Α., Σφραγίδες Κωνσταντινουπόλεως. Atina, 1996. s. 432-437.
Σβολόπουλος, Κ., Κωνσταντινούπολη 1856-1908. Η ακμή του ελληνισμού. Atina, 1995. s. 47.