Yenimahalle, Yukarı Boğazıçi’nde Büyükdere ile Sarıyer arasında yer alan tarihi bir Rum balıkçı köyünün adı olup, geçmişte Rumlarca Skletrina (Σκληθρίνα) olarak da adlandırılmaktaydı. Telli Tabya burnu (Şmilyon) üzerine kurulan yerleşimin adı Sarıyer yerleşimine ek ve sonradan kurulduğu için Yeni Mahalle olarak adlandırılmıştır.
Sarıyer Yenimahelle nerede? Yenimahelle’ye nasıl gidilir?
Sarıyer, Yenimahalle Tarihi
1873’de 650 kişinin yaşadığı 120 kız ve ekek öğrencinin karma okuduğu bir Rum okulunu da barındıran köy halkının neredeyse tamamı balıkçılıkla uğraşmaktaydı. Mektep Sokaktaki bu okulun dışında semtte ayrıca bir de Ermeni Okulu bulunmaktaysa da öğrencisi olmadığı için kapatılmıştır. 1877-78 Osmanlı-Rus savaşları sırasında köylerini terk eden pek çok Karadenizli İstanbul’a gelirken bir
kısmı Yeni Mahalle’ye yerleşmiştir. Şirket-i Hayriye’nin kurulup semtin ulaşım olanakları artınca aldığı göç oranı artarak Türk-Rum nüfus dengesi de değişmeye başlamıştır. 1905 yılında 180 Rum ailesinin yaşadığı semtte Mübadeleden sonra 1949 yılında 80 aile yaşamaya devam etmekteydi. Günümüzde Yeni Mahalle’de ki Ermeni ve Rum ailelerin sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek sayıdadır.
Dereköy piskoposluk bölgesine bağlı olan bölgede St. John’a (Aya İoannis) adanmış 1530, 1820 ve 1834’de inşa edilip, son olarak 1894’de onarılmış 6-7 Eylül olayları
sırasında kısmen tahrip edilmesine rağmen halen hizmet veren ayazmalı bir kilise de bulunmaktaydı. Semtteki ilk Türk Okulu 1955 yılında Bağlar Yolu Sokak’ta eski bir Rum binasında hizmete girmişse de 1965’te Havantepe’de yeni inşa edilen Bala Hatun İlköğretim Okulu hizmete girince kapatılmıştır. Koru Tepe’de ki Rum Mezarlığı mübadele sonrasında mezar ve mezartaşları tahrip edilerek parka dönüştürülmüştür.
Semtin diğer önemli tarihi yapıları Kaptan-ı Derya Hasan Paşa tarafından 1784 yılında yaptırılan Hasan Paşa çeşmesi, Havantepe Asker Suyu Çeşmesi ile Pazarbaşı
çeşmeleri, 1893 yılında Padişah Abdülhamit Han zamanında yaptırılan (1930’dan sonra Jandarma) Piyade Karakoludur. Yeni Mahalle Camii ise 1959’da inşa edilen Osmanlı mimarisi özelliklerine sahip bir camidir.
Tarihi bir balıkçı yerleşimi olan Yeni Mahalle’de pek çok dalyan bulunmakta olup, Mamamcıoğlu ailesinin mülkiyetindeki Pazarbaşı dalyanı henüz yıkılmadıysa da günümüzde kullanılmamaktadır. Madam Takuyi’nin ile
Nebioğlu Ahmet Beyin deniz hamamları 19. yüzyılın sonlarına dek varlıklarını sürdürebilmiş, 1950’li yıllara dek semtin gözde eğlence mekânları olan Osmanlı, Kamelya ve Madam Çirkinyan’ın gazinoları ve Apostol’un meyhanesi gibi tarihi eğlence mekânlarının çoğu Rumların ülkeyi terketmesiyle birlikte kapanmış ya da sahip değiştirmiştir.
KAYNAKÇA
Βυζάντιος, Σ., Η Κωνσταντινούπολις, ή περιγραφή τοπογραφική, αρχαιολογική και ιστορική, Cilt 2. Atina, 1862. s. 172.
Gyllius, Pierre, İstanbul Boğazı. İstanbul 2000 s.141-142.
Ημερολόγιον των Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων του Έτους 1906. İstanbul, 1905. s. 149
Μήλλας, Α., Σφραγίδες Μητροπόλεων Χαλκηδόνος‑Δέρκων. Atina, 2000. s. 293-294.