Dirvana, Üveyik
Üveyik; Karadeniz bölgesine sonbaharda gelen boz renkte ve eti yenir bir güvercin çeşididir. Trabzon’da dirgona, divranos veya dirvana, Rize’de sarıkuş, kilimçiha, trivona, Akçaabat’ta dıronos, Lazca trigon, mçipeştoroci, kirzili ve toroci adlarıyla anılmaktadır. Karadeniz Rumcası trigona (τρυγόνα) kelimesinden ödünçlenmiştir.
Trabzon bölgesinde yılın ilk kelebeği (pedaliza), ilk kukku (guguk) kuşu ve ilk dirvana
kuşunu görmek tüm yıl işlerin iyiye gideceğine yorulmakta bu inanış ‘pedalizayı/kukkuyu/dirvanayı yenmek’ olarak anılmaktadır. Folklorik önemi olan kuş aynı zamanda Trabzon türkülerinden ve horonlarından birisine de adını vermiştir:
‘Dirvana vurdum uşti/Tύyi darlaya duşti/Ben ne ettum kaynana/Oğlun peşume duşti’ .
Dirgona, Trabzon ili, Of ilçesi, Doğançay köyünün, Dirvana ise Kastamonu ili, Araç ilçesi, Alakaya köyünün eski adı olkup, Yunanistan’da da Trigona, Trigon veya Trigonas isimli köyler bulunmaktadır. (Latince Streptopelia turtur, İngilizce Turtle Dove, Danimarka Turteldue, Hollandaca Zomertortel, Fince Turturikyyhky, Fransızca Tourterelle des bois, Almanca Turteltaube, İtalyanca Tortora, Norveçce Turteldue, İspanyolca Tórtola común, İsveçce Turturduva)
Dere Karatavuğu
Rize’de su karatavuğu (Çayeli), Trabzon’da dere kuşi, Lazca zarizemsku olarak bilinen Yavru iken sırtı hafifçe kırçıllı kahverengi olan rengi zamanla siyaha yakın kahverengi bir renk alır ve kırçıllar kaybolur. Gaga altında başlayan büyük beyaz lekesi nerdeyse karın kısmına kadar indikten sonra bu bölgede sütlü kahverengi renginde küçük bir lekeyle birleşip kanat ve sırtın koyu rengiyle kuyruk ucuna kadar devam eder. Adından anlaşılacağı gibi yaşam alanı dere kenarları olan bu kuş koruma altına alınmıştır. (Latince Cinclus cinclus, İngilizce Dipper, Danimarka Vandstær, Hollandaca Waters-preeuw, Fince Koskikara, Fransızca Cincle plongeur, Almanca Wasseramsel, İtalyanca Merlo acquaiolo, Norveçce Fossekall, İspanyolca Mirlo acuático, İsveçce Strömstare)
Dere kuşi
Bkz. Dere karatavuğu
Bkz. Dandaniça
Duduli, çobanaldatan
Tarla kuşu veya çobanaldatan Trabzon’da duduli, dodili, Samsun’da duranık (Ladik), Lazca kyorkuşi adlarıyla bilinmektedir. Anadolu’da dobidik ve dudibik (Çorum) ve dodili kuşu (Amasya) olarak da anılmaktadır (Latince Caprimulgus Europaeus, İngilizce Nightjar, Danimarka Natravn, Jollanda Nachtzwaluw, Fince Kehrääjä, Fransızca Engoulevent d’Europe, Almanca Ziegenmelker, İtalyanca Succiacapre, Norveçce Nattravn, İspanyolca Chotacabras gris, İsveçce Nattskärra)
Erikçi, şakrak kuşu
Anadolu’da şakrak kuşu olarak da bilinen ispinozgillerden bir kuş türüne Rize ve Trabzon’da verilen isimdir. Erkeğinin göğsü kavuniçi, dişisinin sütlü kahve; erkeğin sırtı gri, dişisinin gri sütlü kahve arası bir renk olup, her iki cinsiyetinde baş ve kuyruk kısımları ise siyah renktedir. Ülkemizde sadece Doğu Karadeniz bölgesi ve Marmara Denizi’nin güney kıyıları boyunca tüm yıl yerlidir. Yaşam alanı Avrupa kıtası, Balkan yarımadası, Kafkasya ve Kuzey Doğu Anadolu olan bu kuşun Avrupa populasyonun 2-4 milyon arasında olduğu sanılmaktadır. Fiyo şeklinde bir ses çıkardığı için Lazca fiyo (Hopa) adını almıştır. Kuş avı sırasında ağa takılan kuşlardan olmasına rağmen yenilmemektedir ama sesi güzel olduğu için besleyenler olmuştur (Latince Pyrrhula pyrrhula, İngilizce Bull-finch, Danimarkaca Dompap, Holllandaca Goud-vink, Fince Punatulkku, Fransızca Bouvreuil pivoine, Almanca Gimpel, İtalyanca Ciuffo-lotto, Norveçce Dompap, İspanyolca Cama-chuelo común, İsveçce Domherre)
Espanika, ispinoz
Rize ve civarında ispinoza verilen isim olup, Lazca kahi, kinçkahi veya kvinçahi
olarak da bilinmektedir. Orta Anadolu hariç Anadolu’da, Avrupa, Balkanlar, Kafkasya ve Kuzey Afrika sahillerinde tüm yıl yerlidir. Göğüs erkekte kavun içi dişide sütlü kahve; sırt erkekte bordo, dişide zeytin yeşili; kafa erkekte gri, dişide zeytin yeşili, kanat ve kuyruk her iki cinsiyette de siyah renktedir. Avrupa popülasyonu tahminen 80-96 miyon arasındadır. Antik Yunanca spinos (σπίνος), spiza (σπιζα), spanika “ispinoz” kelimesinden ödünçlenmiştir.
Faşlak, Kara alınlı örümcek kuşu
Kara alınlı örümcek kuşu veya kara alınlı boğana Rize ve civarında verilen isim olup, Lazca tokokoro adıyla da bilinmektedir. Lanidae ailesinden, göğsü beyaz, sırtı gri, bacakları, göz çevresi, gagası, kanat uçları ve kuyruğu siyah renkte bir kuş cinsidir. Rize ve Artvin sahili, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Marmara bölgesini yazın ziyaret eden göçmen bir kuştur. (Latince Lanius minor, İngilizce Lesser Grey Shrike, Danimarkaca Rosenbrystet Tornskade, Hollandaca Kleine Klapekster, Fince Mustaotsalepinkäinen, Fransızca Piegrièche à poitrine rose, Almanca Schwarzstirnwürger, İtalyanca Averla cenerina, Norveçce Rosenvarsler, İspanyolca Alcaudón chico, İsveçce Svartpannad törnskata)
Gayduli, Kara başlı iskete
Serçegillerden sarı rekli bir kuş olan karabaşlı iskete kuşuna Rize ve civarında
verilen isim olup, Lazca çilizi adıyla bilinmektedir. Kelimenin Orta dönem Yunancada ve Karadeniz, Girit ve Mora Yunan lehçelerinde bulunan gardeli (γαρδέλι το) kelimesiyle ilişkili olduğu iddia edilmiştir (Latince Carduelis spinus, İngilizce Siskin; Danimarkaca Grønsisken; Hollandaca Sijs; Fince Vihervarpunen; Fransızca Tarin des aulnes; Almanca Erlenzeisig; İtalyanca Lucherino; Norveçce Grønnsisik; İspanyolca Lúgano; İsveçce Grönsiska)