Karadeniz ekoloji Karadeniz Türkçesi

Fındık ve fındıkçılık terimleri

Makale: Özhan Öztürk Fındık, gürgengiller ailesinden, sert kabuklu bir meyve türü ve ağacına verilen isim olup, fındık (Ordu, Vakfıkebir), fınduk ve funduk (Trabzon) ve funduh (Yusufeli), Trabzon Rumcası leftokaria (Çaykara),  Gürcüce t’khilis (თხილის), Lazca thiri, Hemşince gağin  (Hopa, Borçka) olarak bilinmektedir. Tüm dünyada 525.000 hektar civarındaki fındık üretim alanının %79.16’sı Türkiye’de, %6.47’si İspanya’da ve %2.47’si A.B.D.’de bulunmaktadır. (Latince Corylus Avellana (Almanca Gemeine haselnuβ, İngilizce Hazelnut, İspanyolca Avellana, avellano; İtalyanca Nocciolo (küçük ceviz) Comune; Holllandaca Hazelnoot, Fransızca Noisetier (küçük ceviz); Arnavutça Lajthi)

Oku
Karadeniz Kültürü Karadeniz Türkçesi

Karadeniz Bölgesinde yardımlaşma: İmece, andisalay, ırgatlık

Karadeniz bölgesinde imece yani köy halkının toplu halde, ücret almadan, karşılıklı olarak birbirlerinin tarla, bağ, bahçe işlerine yardım etmesi daha çok meci (Rize), imece (Ordu, Giresun), imeci (Giresun, Trabzon, Gümüşhane), mec etmek (Hemşin), eğratluk (Trabzon, Rize), iğratluk (İkizdere), ırgat usulü  (Ardanuç), Trabzon Rumcasında arğatiya,  Tonya Rumcası andisalay, Lazca meci veya noderi olarak anılmaktaydı.

Oku
Karadeniz ekoloji Karadeniz Türkçesi

Alabalık (Doğu Karadeniz bölgesinde)

Salmonidae ailesinden tatlı su balığı bölgede alabalık veya yayla balığı olarak bilinmektedir. Doğu Karadeniz derlerinde kırmızı benek (salmo trutta forma fario), sazan balığı (Cyprinus carpio), Karadeniz alası (Salmo trutta labrax), bıyıklı balık (Barbus plebejus escherichi), inci balığı (Alburnoides bipunctatus fasciatus), tatlısu kolyozu (Chalchalburnus chalcoides), tatlısu kefali (Leuciscus cephalus, karabalık veya siraz balığı (Capoeta tinca), deniz dokuzgözlüsü (Lampetra mariae), dikence balığı (Gasterosteus aculeatus), gümüş balığı (Atherina boyeri), çöpçü balığı (Cobitis taenia) ve karaburun (Chodrostoma colhicum) balıklarına rastlanmaktadır.

Oku
Karadeniz ekoloji Karadeniz Türkçesi

Mısır (Lazut, Lağus, Darı) ve diğer tahıllar (Karadeniz)

Amerika kökenli bir tahıl (zea mais) olan mısır bitkisi ilk olarak Meksikalı yerliler tarafından ekilmişse de bitkiyle karşılaşan Avrupalı göçmenler tarafından (İspanyol, İngiliz, Fransız) tarımı hemen benimsenmiştir. Bryer ve Winfield, Lazistan’ın 18. yüzyılda Amerikan mısırıyla tanıştığını belirtirken, Rus tarihçi Nicholas Marr (1865-1934) 20. yüzyılın başlarında bölgede yetiştirilen mısırın ancak sekiz ay idare ettiğini, geri kalanın Rusya’dan getirildiğini belirtmekteydi.

Oku
Karadeniz Türkçesi

Denizcilik Terimleri Sözlüğü N – Z

Niksa Kayık takozlarının altındaki delik (Giresun) anlamına gelmekte olup, Yunanca misia (μυσιά η)  ‘fare deliği’ kelimesinden ödünçlenmiştir. Paçariz, engel, mani anlamlarına gelmekte olup, bölgede paçaris, paçarı, paçarız (Trabzon), paçarış etmek (Rize), paçaroz (Torul), bacaroz (Akçaabat), bacarozluk vermek “engel olmak” (Akçaabat) formları kaydedilmiştir. Tietze’ye göre İtalyanca (Venedik) anlamındaki impazzare kelimesi Akdeniz denizcilik dünyasına yayılmıştır. Osmanlıca en eski kayıt 1560 yılına aittir “paçarizde koma abliyi, kazıyı kurtar!”.  Yunanca paçaris (πατσάρης) olarak bilinen kelimenin Anadolu’da ‘sarp’ anlamında peçerez (Denizli) ve paçarış (Bitlis) formları kaydedilmiştir. Karadeniz bölgesinde ‘cin çarpması sebebiyle vücutta bir sakatlık ya…

Oku
Karadeniz Türkçesi

Denizcilik Terimleri Sözlüğü K – M

Kaçırık, birdenbire esmeye başlıyan şiddetli rüzgârın adıdır (Rize) Kaçsiye kürek anlamında kullanılmaktadır (Trabzon, Rize) Kadobel, ahşap tekne yapımında omurganın hemen başlangıcına konulan tahtanın adı olup,  Yunanca “aşağı” anlamındaki kato ve Türkçe bel kelimelerinden oluşmaktadır. Bu tahta monte edilmeden önce, sonradan esnememesi için ateşle ısıtılarak eğilmektedir (Trabzon)

Oku