Atreus (Yunan Mitolojisi)
Yazı: Özhan Öztürk
ATREUS (Yunanca Ἀτρεύς), Pelops ve Hippodamia’nın oğlu Alkathous, Astydameia, Khrysippus, Kopreus, Lysidike, Nikippe, Pittheus, Thyestes ve Troezen’in kardeşi, Aeropenin kocası Agamemnon, Menelaus ve Anaxibia’nın babası, Tantalus’un dedesi olan Miken kralının adı Yunanca ‘korkusuz’ anlamına gelmekteydi.
Atreus Kimdir?
Atreus ile kardeşi Thyestes anneleri Hippodameia’nın da yardımıyla üvey kardeşleri Khrysippus’u öldürünce babaları Pelops tarafından lanetlenmiş ve sürgüne gönderilmişlerdir (Hygin. Fab. 85; Schol. ad Homeros İlyada ii. 104). Kardeşler Mykenai’ye Stheneleos ile oğlu Eurystheus’un yanına gitmişse de bir süre sonra Stheneleos da Amphitryon’u Argolis’dan kovunca kenti iki kardeşe teslim etmiştir. Çocuğu olmayan Eurystheus’un varis belirtmeden ölümünden sonra bir kâhin Myken halkına Atreus ile Thyestes’ten birisini kral olarak seçmelerini tavsiye etmiştir. Kardeşler başlangıçta iktidarı paylaşmışsa da bir süre sonra aralarında çekememezlik ve anlaşmazlık başlayarak, düşmanlığa dönüşmüştür. Atreus sürüsündeki en iyi hayvanı Artemis’e kurban edeceğine söz vermesine rağmen sürü içinde altın bir kuzu bulunca sözünden geri dönmüş ve hayvanı kesip, postunu bir sandıkta saklamıştır. Bununla birlikte karısı Aerope postu çalarak gizli aşığı Thyeste’ye vermiştir. Mikenli seçkinler önünde iki kardeş krallık için tartışırken Thyeste altın bir post getiren kişinin tahta çıkmasını teklif edince postun çalındığını bilmeyen Atreus kabul etmiştir. Thyeste altın postu getirince kral seçilmişse de Zeus araya girerek Hermes aracılığıyla gerçek kralın güneşin batış yönüyle ilgili bir kehanetle seçilmesi gerektiğini bildirmiştir. Thyeste güneşin her zamanki gibi batı yönünde batacağı üzerinde bahse girmişse de o gün güneş doğudan batmış ve Atreus kral ilan edilmiştir. Atreus başta Thyeste’yi sürgün etmişse de karısıyla ilişkisini öğrenince intikam almaya karar verdiği kardeşini sözde bağışlamış gibi geri çağırmıştır. Atreus intikam olarak Thyeste’nin oğullarını (Aglaos, Kallileon ve Orkhomenos’u) Zeus tapınağı içerisinde öldürtmüş, dahası bir kazanda kaynatarak, olaydan haberi olmayan babalarına yemek olarak sunmuştur. Thyeste yemekten biraz yedikten sonra, Atreus çocukların kafalarını bir tabak içerisinde getirmiştir. Bu olay üzerine kendisini lanetleyen kardeşi Thyestes ülkeden kovulmuştur. Sikyon’a sığınan Thyestes buradan bir kâhinin öğüdü üzerine kızı Pelopia’dan Aigisthos adlı bir oğul sahibi olmuştur. Pelopeia’nın rahibe olması ve tecavüzün bir kutsal tören sırasında olması tanrıların gazabını Thyestes’in üzerine çekmiştir. Olan bitende haberi olmayan Pelopia kim olduğunu anlamadığı saldırganın kılıcını çalarak Mykenai’ye dönmüş ve Aigistos’u evlat edinen sonradan amcası Atreus ile evlenmiştir. Bu olay Mykenai tahtına kimin geçeceği yani Minos’un büyük oğlu ve meşru varis olan Agamemnon mu yoksa evlat edinilen ve ensest ilişki sonucu dünyaya gelen Aegisthos mu kral olacaktır? Aigisthos büyüdüğünde Atreus ona Thyestes’i öldürme görevi vermiş ama çocuk son anda annesinin verdiği kılıcı kullanmaya kalkışınca gerçek babasının kim olduğu ortaya çıkar ve geri dönerek amcasını öldürüp, tahta babasının çıkmasını sağlamıştır (Hygin. Fab. 88).
Miken Kralı Atreus’un hazinesi
Pausanias notlarından Miken kralı Atreus’un hazinesinden bahsetmiş ve mezarının
görülebilir durumda olduğunu bildirmiştir (Pausanias ii. 16. 5). Miken’de MÖ 1300-1250 tarihleri arasında yapılmış tholos (yeraltı mezarı) örneklerinden birisine belki de bu yüzden Atreus’un Hazinesi adı verilmiş olup, ayinler için kullanılan ana oda, mezarın bulunduğu ikinci oda, bugün British Museum’da sergilenen iki sütun ve dromos adı verilen bir geçitten ibaret 15 m çaplı dairesel bir mezardır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016