Ortadoğu Mitolojisi

Aştaroth, Astarte, Aştoreth (Yakındoğu Mitolojisi)

Yazı: Özhan Öztürk

AŞTAROTH Antik Filistin ve Suriye’de (MÖ 1200-200 yılları arasında özellikle Tyre, Sidon, Elath kentlerinde tapınılan aşk ve bereket tanrıçasının adı olup, erkekliğin sembolü Baal’a karşıt dişiliğin sembolüdür.

Aştaroth, Aştoreth, Astarte kültü

Aştaroth

Filistin’de (İsrail, Lübnan) Aştoreth, Suriye’de Astarte adlarıyla bilinmekte olup, Mezopotamya tanrıçası İştar ile ilgili olmalıdır. Eski Ahit’te tanrı Yahveh’in rakibi olarak anılıp (Hakimler Kitabı 2:12), Kudüs’te tapınağı bulunan (1. Krallar 11:5, 2. Krallar 23: 13) tanrıçanın ünü uzak liman kentlerine de yayılmış olan tanrıça Kartaca, Sicilya, Sardinya ve Kıbrıs’ta yeni müritler bulmuştur. Erkek ve kadınların tanrıça onuruna fahişelik yapması Astarte kültünün bir parçası olup bu yüzden özellikle Roma’da yaygın bir mürit kitlesi bulmuştur ki Romalı yazar Apuleius yüzlerini kırmızıya boyayan bu insanlardan bahsetmiştir.

Ortaçağ Avrupa’sında Astaroth adlı erkek bir iblise dönüştürülen tanrıça Milton’un Kayıp Cennet şiirinde hilal boynuzlu olarak

Astaroth (Ashtaroth, Astarot, Asteroth) adlı iblis Dictionnaire Infernal, 1881

anılmıştır.

Meryem’in öncülü  Astarte

Bazı akademisyenler Astarte’nin Bakire Meryem figürünün prototipi olduğunu iddia etmiştir. Sir James Frazer ‘Altın Dal’ (Golden Bough) adlı eserinde, Eski Mısır ve Suriye’de güneş takviminde 25 Aralık’a denk gelen gün Astarte adına yapılan festivallerden yola çıkarak, bu tarihte tanrıçanın doğum yaptığını bu tarih ve geleneğin Yahudi folklorunda Meryem’e dek yaşatıldığını yazmıştır. Ras Şamra yazıtlarında Aştart olarak Baal’ın eşi olan bir bereket tanrıçası olarak anılan tanrıça Mısır’da atlı ve silahlı olarak tasvir edilmiştir. Yunanca’ya Astarte olarak çevrilen tanrıçanın adına bu formda Mısır, Sidon, Kıbrıs,

Aştaroth

Fenike ve Philistia’da ki yazıtlarda rastlanmıştır. Astarte, alevden yapılmış bir elbise giyen, kılıç ve ölüm getiren oklar ile 2 yılan taşıyan genellikle küçük göğüslü, arkasında dişi aslan, ayna ve nilüfer çiçeği ile birlikte tasvir edilmiştir. Tanit’in hatta kimi yazarlara göre Aphrodite öncülü olması muhtemel tanrıçanın Arap tanrıçası Allat ile bağlantısı ise oldukça tartışmalı bir teoridir. Genellikle çıplak olarak tasvir edilen Astarte, Mısırlılarca elinde ok ve yay taşıyan bir çeşit savaşçı tanrıçaya dönüştürülmüştür.

Babilli Pylon tanrıçanın boğa başının tanrıçanın gücünün sembolü olduğunu belirtmiştir ki Kitab-ı Mukaddes’te mevki adı olarak geçen Aştaroh-Karnaim (iki boynuzlu Aştaroth) tanrıçanın boynuzlu olarak da tasvir edildiğini doğrulamaktadır.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016