Roland ve Roland Destanı (Fransız, İtalyan ve Alman Mitolojisi)

Yazı: Özhan Öztürk

ROLAND Milo dükü Aigland ile Kutsal Roma Germen İmparatoru Charlemagne’in (MS 768-814) kız kardeşi Bertha’nın oğlu olan Roland’ın yeğeni olduğu imparatorun 12 şövalyesinden birisidir. 

Roland Destanı

Tarihi Roland, Fransa’da bulunan Breton bölgesi markizi olup, 15 Ağustos 778 tarihinde Roncevaux geçidi savaşında Basklılar tarafından öldürülmüştür. Folklorik Roland ise tarihi karakterden halk ağzında anlatılan manzum kahramanlık destanlarında farklılaşmıştır. Roland’ın Oliver adlı bir yoldaşı ve Alda adlı nişanlısının yanı sıra Jutmundus adlı devden aldığı Olivant adlı fildişi borusu ve bir zamanlar Troyalı kahraman Hektor tarafından kullanılmış olan, kayaları bile ikiye bölebilen Durandal isimli bir kılıcı vardır. Ortaçağ söylencelerinde 2.5 m boyunda dev yapılı, gözüpek, saf ve temiz bir yiğit olarak tasvir edilmiştir. Charlemagne İspanya’da bulunurken Saragossa’nın Arap kralı Marsilius’a Ganelon’u elçi olarak göndermişse de adam bir Hıristiyan ordusunun yolda olduğunu krala söyleyerek ihanet etmiş, bu yüzden Roland’ın başında bulunduğu 20 bin kişi 100 bin Arap askeri tarafından pusuya düşürülüp kuşatılmıştır. Roland Arapların hepsi öldürüp 50 askeriyle kurtulmayı başarmışsa da 50 bin Arap daha ortaya çıkıp dağlardan üzerine gelinde olivantı çıkarıp çalan kahraman çıkardığı gök gürültüsü sesiyle düşmanların korkup kaçmasını sağlamış ama bu savaş sırasında aldığı yaralar yüzünden ölmüştür. 11. yüzyılda bu yenilgi ‘Chanson de Roland’ (Roland’ın şarkısı) adıyla manzum bir destana dönüştürülerek sözde Roland Müslümanlarla savaşırken ölmüş bir Hıristiyan şehidi olarak tasvir edilerek efsaneleştirilmiştir. Roland, Katalonya efsanelerinde Rotllà adıyla olağanüstü güçlü bir deve dönüştürülmüştür. Bkz. Roland’ın Şarkısı

ROLAND’IN ŞARKISI

Kutsal Roma Germen imparatoru Charlemagne’in (MS 768-814) yeğeni ve en önemli on iki savaşçısından birisi olan Breton bölgesi markizi Roland’ın adını taşıyıp (Chanson de Roland), 11. Yüzyıla tarihlenen destan Charlemagne ile şövalyelerinin maceralarını konu almaktadır. Tarihi Roland, düşmanla anlaşan Ganelon adlı sahtekârın ihanetine uğrayınca 15 Ağustos 778 tarihinde Roncevaux geçidi savaşında Basklılar tarafından öldürülmüştür. Özünü Roland’ın yanındakilerle birlikte pusuya düşürülmesi oluşturan destan 300 yıl sonra yazıldığı için Basklılar ile Saraken adı verilen Müslüman Araplar yer değiştirmiş, Roland Müslümanlarla savaşırken ölmüş soylu bir Hıristiyan şehidi olarak tasvir edilerek efsaneleştirilmiştir.

Roland’ın Şarkısı (Chanson de Roland) laisse adı verilen 298 dörtlük ile 4 bin satırdan oluşmakta olup, son satırda Turoldus adı verilmekle birlikte bu adın yazara mı yoksa orijinal metnin kopyasını çıkaran kişiye mi ait olduğu bilinmemektedir. Kimi yazarlar Katalonya efsanelerinde Rotllà adıyla olağanüstü güçlü bir deve dönüştürülen Roland’ın İlk Haçlı seferi döneminde Müslüman karşıtı propaganda aracı olarak kullanıldığını iddia etmiştir.  İtalyan söylencelerinde Orlando olarak anılan kahraman Boiardo’nun Orlando Innamorato (Âşık Orlando) ve Ariosto’nun Orlando Furioso adlı eserlerinde boy göstermiştir. Orlando Furioso’da Cathay prensesi Angelica’ya âşık olan Roland kız Medero adlı bir Arap ile kaçınca aklını kaçırmıştır.

ROLANDSLIED

Ortaçağ Fransız destanı Roland’ın Şarkısının (La Chanson de Roland) MS 1170’de kendini Rahip Konrad olarak adlandıran bir kişi tarafından yapılan Almanca çevirisinin adıdır. Öykü Charlemagne’nın kız kardeşi Bertha’nın ağabeyinden izinsiz evlendiği için sürgünü ile başlamakta, kadın Roland adlı bir çocuk doğurup evladını yoksul ama mutlu bir yuvada büyütmektedir. Delikanlılık çağında rakip tanımayan yiğit bir delikanlı olan Roland cesaretle Charlemagne’ın sarayına giderek kendini tanıtmış, saray mutfağında yiyecek ve içecek alarak annesine götürmüş, imparator da bir süre sonra yeğeninin hatırına kız kardeşini affetmiştir. Rolandslied, Roland’ın Şarkısı ile büyük ölçüde benzer olmakla birlikte Roland’ın ölmediğini ağır yaralandığını iddia etmesi ve kahramanın Almanya’ya nişanlısı Aude’nin yanına döndüğü iddiasıyla orijinalinden farklı bir sona sahiptir.  Almanya’ya dönen Roland kızın kendisinin öldüğünü sanarak rahibe olarak manastıra kapandığını öğrenince üzüntüsünden Rolandseek’te bir keşiş kulübesi yaptırmıştır. Bir süre kız ardından Roland ölmüş kahraman yüzü sevdiği kadının mezarına bakacak şekilde Rolandseek’e gömülmüştür.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016