Apollon (Yunan Mitolojisi), Apollo (Roma Mitolojisi)

Mkale: Özhan Öztürk

APOLLON (İonik, Attik Yunanca: Ἀπόλλων; Dorik Yunanca Ἀπέλλων; Aeolik Yunanca Ἄπλουν; Latince Apollo), Yunan Mitolojisinde Zeus ve Titan kadın Leto’nun oğlu (Homeros İlyada i. 21, 36), Artemis’in ikiz kardeşi olan (Hesiod Theogony 918) ışık, şiir, kehanet, okçuluk, müzik ve şifa tanrısının adıdır.

Apollon Kimdir? Apollon Nasıl Doğdu?

Hera kocasının ihanetini öğrenince çılgına dönerek hamile Leto’nun peşine düşmüşse yeryüzünün istemediği kadını ancak Ortygia (ya da Asteria) adlı çorak bir ada kabul etmiş, Apollo ile ikiz kardeşi Artemis’i bu adada ayın yedinci günü (hebdomagenes) bir palmiye ağacının altında doğurmayı başarmıştır (Plut. Sympos. 8; Tacitus Annal. iii. 61).

Kimi yazarlara göre ise tanrı 7. Ayda  (heptamenaios) doğmuş olup, 7 sayısı bu yüzden Apollon ile ilişkilendirilmekte, her ayın 7. Günü Apollon’a adanmakta ve tüm festivalleri bir ayın 7. Gününe denk getirilmekteydi (Aeschyl. Sept. 802). Apollo sonradan Delos adını vereceği bu

adayı Yunanistan’ın merkezine yerleştirerek borcunu ödemiştir. Tanrının doğum yerine hatta Artemis’ten ayrı doğduğuna ilişkin farklı lokalizasyonlar bildiren söylenceler de bulunmakta, Mısırlılar ise Dionysus ile Isis’in oğlu olduğuna inanmaktaydı (Herod. ii. 156.). Zeus’un oğlu için gönderdiği kuğular babasının Delphi’ye gitmesi emrine rağmen çocuğu kuzeye kendi ülkeleri Hyperborea’ya getirmişlerdir. Apollon burada 1 yıl kaldıktan sonra Yunanistan’a dönmüş ve Delphi’ye doğru yola koyulmuştur.

Apollon’un Delphi’ye gelişi,  Python’u öldürmesi

Pytho adlı eski bir Themis kehanet mabedine bekçilik ederken çevredeki tüm kaynakları kurutan Python (veya Delphyne) adlı dev yılanı oklayarak öldürmüş, mabedi ele geçirip buraya sonradan sembolü olarak anılacak üçayaklı bir sehpa hediye etmiştir. Pythialı Apollon olarak anılan tanrı tapınak tabanından sızan bir dumanı içine çekerek kehanette bulunan Pythia adlı bir rahibeyi kehanet konusunda eğitmiştir. Yunanlıların en çok saygı gösterdiği tanrılardan biri olmasına karşın Homeros’a göre Lykialı ve Yunanların düşmanı olması, Anadolu kökenli olduğunu düşündürmektedir.

Apollon Kültü

Hera’nın kıskançlığından korkan Leto’nun Delos adasında Kynthos dağında

doğurduğu Apollon, elinde güneş ışınlarından oluşan oklar taşımakta ve güneş tanrısı Helios ile özdeşleşmektedir. Apollon, sürülerin koruyucusu olduğu için Lykeios, tarımın koruyucusu olduğu için Smintheus, evin koruyucu olduğu için Agyieus, güneş tanrısı olduğu için Phoebus adlarıyla da anılmaktadır. Aynı zamanda Delphoi ve Delos kâhinlerinin tanrısı olup, ‘defne ağacı’ Apollon kültünün kutsal sembolüdür.

Apollon Konulu Efsaneler

Doğumundan birkaç gün sonra dev Python yılanını öldürdüğüne dair bir efsane bulunmakta olup, Apollon İtalya’ya (Etrüsk panteonuna) kabul edilen ilk Yunan tanrısı olma özelliğine de sahiptir. Kız kardeşi Artemis hatta pek çok Yunan tanrısında olduğu gibi Apollo’nun da kötü ve karanlık bir tarafı olup, kendisine Smintheus adıyla salgın hastalık tanrısı olarak da tapınılmaktaydı ki İlyada’ya göre Troya Savaşı sırasında Yunan kampına salgın bir hastalığı musallat etmiştir. Söylenceye göre tanrının Troya kralı Priam’ın karısı Hekabe’dan Troilus adlı bir oğlu olmuşsa da çocuk Akhilles tarafından öldürülmüştür. Apollon aynı zamanda Priam’ın kızı Kassandra ile de aşk yaşamış ve kızın kehanet yeteneği

kazanmasını sağlamışsa da kız tarafından reddedilince Kassandra’yı kehanetlerine inanılmaması konusunda lanetlemiş, gerçekten de bir gün kız Troya’nın düşeceğini söylediğinde kimse ona inanmamıştır. Niobe 14 çocuğu olduğu için doğurganlığıyla övünürken sadece 2 çocuk doğurabildiği için Leto’yu küçümseyince Apollon ve Artemis annelerine dil uzatmanın cezasını kadının çocuklarını öldürerek almışlardır.

Apollon’un Aşkları ve Çocukları

Apollon tıpkı babası Zeus gibi çok sayıda tanrıça ve ölümlü kadın ile ilişkiye girmiş su perisi Kyrene’den doğan yarı-tanrı oğlu Aristaeus insanoğluna sütçülüğü öğretmiştir. Lapith kralı Phlegyas’ın kızı Koronis ise Apollon’dan hamile olduğu halde ölümlü bir adama âşık olunca Apollon kız kardeşi Artemis’ten kadını öldürmesini istemiş ve ölü kadının karnından Asklepius adını vereceği şifa tanrısı olacak oğlunu çıkararak yetiştirmesi için kentaur Kherion’a vermiştir. Asklepios şifa sanatını ölüleri

diriltecek denli ileri götürünce Zeus tarafından yıldırımla çarpılmış buna öfkelenen Apollon babasını yok edemeyeceği için intikamını yıldırımları yapan Kyklopları oklayarak cezalandırılmış, Kral Admetos için 1 yıl boyunca çobanlık yapmış, kralın sürüsüne bereket getirmiştir. Zeus, oğlunu yaptığından dolayı Tartaros’a atmaya niyetlenmişse de Leto’nun araya girmesiyle tanrı 1 yıl boyunca bir insana hizmet etmekle Apollon’un aşkı ve ısrarlı takibinden usanan su perisi Daphne, Peneus adlı nehir tanrısının yardımıyla defne ağacına dönüşerek tanrıdan kurtulmuştur. Ayrıca Ourania’dan Linos ve Orpheus adlı 2 müzisyen oğlu, Kolophon’da kadın kâhin Manto’dan Kalkhas’ı bir yarışmada yenen Mopsos adlı yine kâhin bir oğlu ve Akakallis adlı bir başka kadından sonradan Milet şehrini kuracak

Mileos adlı bir başka oğlu doğmuştur. Apollo’nun erkek aşkları da olmuş bunlardan Spartalı bir prens olan Hyakinthus, kıskanç batı rüzgârı tanrısı Zephyrus Apollon’un attığı diske üfleyip yönünü değiştirerek gencin kafasına çarpıp ölmesini sağlamış, tanrı üzüntüsünden genci sümbül (Yunanca hyakinth) adlı çiçeğe dönüştürmüştür. Yine başka bir erkek aşığı olan Kyparissus’a bir geyik hediye etmişse de hayvan kazayla öldürülünce delikanlı öylesine üzülüp ağlamış ki tanrı Kyparissus’u selvi ağacına dönüştürmüştür.

Bir söylenceye göre Apollon, Poseidon, Athena ve Hera ile birlikte babası Zeus’un iktidarına karşı bir komploya karışınca Troya kralı Laomedon için çalışmaya zorlanmış ve Poseidon ile birlikte kentin duvarlarını inşa etmiştir. O sırada tanrısal güçlerinden mahrum bırakılan Apollon ile Poseidon kraldan yaptıkları iş karşılığında ödeme alamayınca itiraz etmişlerse de kulaklarının kesilip, pazarda köle gibi satılacakları tehdidine maruz kalmışlardır. Sonradan gücüne kavuşan Apollon bu olayı unutmamış ve kent halkına büyük zarar veren bir veba salgını Troya’ya musallat etmiştir.

Apollon’un Lakapları

Apollon’un pek çok lakabı olup, bunlardan Musagetes (Muse’ların lideri) müzik, şiir ve dans tanrısı olmasına, Loxias (çarpık) kâhinliğine, Alexicarus (kötülüğü önleyen), Paean (şifacı) şifacılığına Apollo Embasius (gemiye binme Apollon’u) yolculukla ilişkisine, Apollo Parnopius (çekirge Apollo) Attika‘yı çekirge istilasından kurtarmasına atfen verilmiştir.

APOLLONİA Yunan Mitolojisinde Delos adasında kutlanılan tanrı Apollon’un doğumu şerefine düzenlenen bir festivalin adıdır.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016