Mavi Sakal, Bluebeard, Barbe bleue

Yazı: Özhan Öztürk

MAVİ SAKAL (İngilizce Bluebeard; Fransızca Barbe bleue) Charles Perrault tarafından 1697 yılında yazılan “Contes de ma mère l’oye” adlı masal derlemesinde ‘Mavi sakal’ (La Barbe Bleue) adlı öykünün kahramanı olup, evlendiği pek çok kadını öldüren şiddet düşkünü ve psikoz hastası bir soylu olarak tasvir edilmektedir.

Mavi Sakal Masalı

Öykünün benzerlerine Avrupa ve Binbir Gece Masallarında olduğu gibi Doğu folklorunda da rastlanmaktaysa da Charles Perrault’un 1697’de yayınlanan Contes de ma mère, l’oye çalışmasında yer alan en ülü versiyonunda 15. Yüzyılın seri katili Gilles de Rais’ten de etkilenildiği sanılmaktadır. Öyküye göre Mavi Sakal, çirkin ve korkunç mavi sakalı yüzünden etrafındaki insanlara korku salan zengin bir soylu olup, önceki 3 evliliğinin nasıl bittiği ve kadınlara ne olduğu konusunda kimse hiçbir şey bilmemektedir. Kadınların evlenmek istemediği Mavi Sakal bir gün komşularından birisini ziyaret eder ve kızlarından birisi ile evlenmek isteğini bildirir. Kız kardeşler evlenmemek için birbirileriyle yarışırken kaybeden küçük kardeş Fatima olur ve adamla evlenmek zorunda kalır. Kardeşleri Fatima’yı düğünden sonra ziyaretine gelecekleri sözüyle Mavi Sakal’ın şatosuna uğurlarlar. Adam düğünden bir süre sonra karısına bir seyahate çıkacağını bildirirken ona şatonun tüm kapılarının anahtarını verir ama küçük bir odaya girmemesi için özellikle tembihler. Kız, kendisini ziyarete gelen kız kardeşlerinin kışkırtmasıyla kilitli küçük odaya girince yerlerin kanla kaplı olduğunu duvarlarda ise Mavi Sakal’ın önceki eşlerinin cesetleri asılı olduğunu görür. Dahası odanın anahtarı da kana bulanır ve kız ne kadar uğraşırsa uğraşsın anahtarı temizlemeyi başaramaz. Mavi Sakal şatoya dönüp durumu anladığında karısını öldüreceğine yemin etmişse de kız kardeşler kendilerini şatonun en yüksek odasına kitlemeyi başarınca yetişen erkek kardeşleri tarafından kurtarılmış, bu sırada Mavi Sakal’da öldürülmüştür.

Öykü Grimm Kardeşler’in ilk koleksiyonunda yer almaktaysa da Bakire Meryem’in çocuğu ve Fitcher’ın kuşu öyküleriyle konu benzerliği yüzünden sonraki baskılardan çıkarılmış olmalıdır. 1866’da Jacques Offenbach’in Barbe Bleue opereti, 1907’de Fransız besteci Paul Dukas’ın “Ariane et Barbe-Bleue” ve 1911’de Macar müzikolog Béla Bartók’un “Mavi Sakal’ın Şatosu” adlı eserleri Mavi Sakal öyküsünden alınan ilhamla oluşturulmuşlardır. Ayrıca Mavi Sakal deyimi 20. Yüzyıl Avrupa’sında eşlerini öldüren kocalar ile eşanlamlı olarak kullanılacak denli popülerlik kazanmıştır.,

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016