1912 Seçimlerinde Trabzon
Makale: Özhan Öztürk
Trablusgarp mağlubiyeti, yol ortasında gazetecilerin öldürülmesi, iç isyanlar, hafiye cemiyeti olayı ve Hizb-i Cedit bölünmesinin yıprattığı İttihat ve Terakki Fırkası, mecliste 21 Kasım 1911’de kurulan Hürriyet ve İtilaf Partisi’nin şiddetli muhalefetiyle karşı karşıya gelince 15 Aralık 1911’de sözde Kanun-ı Esasi’nin 35. maddesini değiştirmek gerçekteyse muhalefeti tasfiye etmek için çoğunluğun sağlanamadığı bir oylama yapılmasını ve 18 Ocak 1912’de 3 ay içerisinde yeni seçim kararı alınarak Meclis’in feshedilmesini başarmıştır[1].
İttihatçılar ve İtilafçılar arasında kıyasıya iktidar mücadelesinin yaşandığı ve tarihe
“sopalı seçimler” olarak geçen bu ara dönemde muhalefetin güçlü kalelerinden[2] olan Trabzon çatışma merkezlerinden birisi olmuştur. Şatırzade Hasan Hicabi Bey’in sahibi olduğu “Tarık Gazetesi” Trabzonlu itilafçıların sesi olup karşı tarafı yıpratacak haberler yayınlamayı görev edinirken, İttihatçılar iktidar olmanın nimetlerinden faydalanarak halk ve İtilafçılar üzerinde baskı kurmaya çalışmışlardır. Bu olaylardan birisi İttihatçı olan Of kaymakamı Hüseyin Efendi ve meclis-i idare baş katib-i sabıkı Arif’in İttihatçılar aleyhine propaganda yapan bir imamı darp ederek ölümüne sebep olmasıdır ki bu fiillerinden dolayı partiden uzaklaştırılmışlardır. Seçim öncesi iki tarafın birbirlerini Rum ve Ermenilerle işbirliği yapmakla suçlaması da ilginç ve
1915 felaketini hazırlayan iklimi göstermesi açısından aydınlatıcıdır. Hürriyet ve İtilaf Fırkası kurulduğu günden itibaren liberal karakteri dolayısıyla azınlık haklarını en iyi kendisinin koruyacağı iddiasında olmuş hatta 25 Kasım 1911’de Rum Meşrutiyet Kulübüne kendisine katılma önerisinde bulunmuştur. Bu tavrı yüzünden İttihatçılar tarafından dinsizlik ve Yunan taraftarlığı ile suçlanan İtilaf çizgisini savunan Tarık gazetesinin 13 Nisan 1912 tarihli 110. sayısında İttihatçıların Rum vatandaşları vatan evladı olarak görüp görmedikleri
sorulmuş, Rumların Rusya hududunda bir Yunanistan teşkil etmek istediklerine dair iddiaların gülünç, akıl ve mantıktan yoksun bulunduğu bildirilmiştir. Buna karşılık İtilafçılar da geçmişte batakhane, fitne ocağı sözleriyle Patrikhane’yi eleştiren İttihatçıların Rumlar hatta Taşnaksütyun Fırkası ile işbirliği yapmaya çalıştığı için ikiyüzlülükle suçlamıştır. Tarık gazetesinde Trabzon valisinin sandık başlarına atadığı İttihatçı üyelerin bazı köylerde halkı İttihatçı adaylara oy vermesi için zorladığı, Giresun ve Gümüşhane’de devlet görevlilerinin seçime müdahale ettiği iddiaları yayınlanırken, Hasan Hicabi Bey 26 Mart’ta bir şikâyet dilekçesi yazmış, Trabzon vilayetinde 24 Nisan’a dek süren seçimler boyunca Tanin gazetesinde zafer mesajları verilmiştir.
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Notlar
[1] Emiroğlu, 1992: 97
[2] Prens Sabahattin’in Lazistan’dan aday olacağı dedikoduları bile çıkmışsa da 29 Mart 1912’de Tanin gazetesinde yörede İttihatçıların galip gelmesinin kesin olduğu vurgulanarak yalanlanmıştır.