Gerede (Krateia, Flaviopolis) ve Gordium (Juliopolis) Tarihi, Bolu
Krateia, Flaviopolis, Gerede
Ptolemaios’un[1] iki adını da andığı Bithynia’nın içlerinde Billaeus vadisinde yer alan Krateia[2] veya Flaviopolis kenti Roma imparatoru I. Theodosius’un 384’de Paphlagonia ve Bithynia’nın bazı kentlerini alarak kurduğu Honorias Eyaleti sınırları içerisinde kalmıştır.
Bizans İmparatorluğu döneminde piskoposluk merkezi olan kent 1071 Malazgirt
savaşının ardından Selçuklu, 1. Haçlı seferinden sonra ise tekrar Bizans yönetimine girmiştir. Gerede, 1692 yılında Bolu Voyvodalığı’na bağlı bir subaşılık, 1812’de Bolu-Safranbolu Birleşik Mutasarrıflığı’na bağlı kaza, 1864’de ise Bolu’ya bağlı bucak olmuştur.
Gerede nerede? Gerede harita
Krateia Sikkeleri
Antoninus ile Gallienus dönemleri arasında basılan Roma sikkelerinde her iki kent
adı ΚΡΗΤΙΕΩΝ; ΚΡΗΤΙΕΩΝ ΦΛΑΟΥΙΟΠΟΛΙΤΩΝ; ΚΡΗΤΙΑ ΦΛΑΟΥΙΟ- ΠΟΛΙC, Demeter, Apollo, Demeter, Dionysos, Artemis, nehir tanrısı Billaeus, satir ve tapınak figürleri yeralmaktadır.
Gordium, Juliopolis
Gordium[3], Sangarius nehrinin kuzeyinde bir zamanlar Phrygia krallarının ikametgahı olmuş antik bir kentin adı olup, Roma döneminde Juliopolis olarak adlandırılmıştır. Strabo zamanında basit bir köy görünümünde olmasına karşın Augustus döneminde yeniden inşa edilip genişletilmiştir[4]. Justinian döneminde Skopas nehrinin taşması sonucu zarar görmesine karşın imparatorun emriyle yeniden restore edilmiştir[5]. Kentin adı Gordion Düğümü efsanesiyle ölümsüzleşmiştir. Efsaneye göre bir Frig kâhini kente öküz arabası ile ilk giren kişinin kral seçilmesini bildirmiş Midas’ın atası Gordion’da bu şanslı kişi olmuştur. Gordion’un arabası karmakarışık sarmaşıklarla tapınak sütunlarından birisine bağlanmış, sonraki çağlarda bu arabanın düğümünü çözecek kişinin Asya’ın hâkimi olacağı söylentisi çıkmıştır. Büyük İskender MÖ 334 yılında kente geldiğinde düğümü çözmek yerine kılıcıyla kesmiştir[6].
Antik Gordion olduğu sanılan Ankara’nın 100 km güneybatısında, Sakarya nehrinin 20 km batı-kuzeybatısında yer alan Yassıhöyük’te yapılan kazılarda sitenin 10-12 hektarlık merkez höyük, güneydoğusunda yeralıp bir kaleyi de içeren 3-4 hektarlık küçük höyük ve Sakarya nehri kıyısındaki 20-30 hektarlık dış kentten oluşmaktadır. Gordion, MÖ 1. Binyılda Phrygia (Frig) krallığının başkenti olup, höyüğün altında bronz çağına ait bulgulara rastlanması bölgede yerleşimin çok daha eski çağlarda başladığını göstermektedir[7].
Juliopolis Sikkeleri
Roma imparatorları Vespasian ile Gallienus dönemleri arasında Bithynia prokonsülü
M. Plancius Varus adıyla basılan sikkelerde, ΙΟΥΛΙΟ- ΠΟΛЄΙΤΩΝ formunda kent adı, Sarapis, Zeus, Athena, Kybele, Nemesis tasvirleri bulunmaktadır.
[1] Ptolemy V. I
[2] Yunanca Κρατεία
[3] Yunanca Γόρσιον
[4] Polyb. 22.20; Liv. 38.18; Plin. Nat. V.42; Ptol. V.1.14.
[5] Procop. de Aed. V.4.
[6] Arrian, I. 29, II.3
[7] Gordion Excavation Project 2008 Site Field Report. 5 Mayıs 2011 < http://www.conlab.org/acl/far_view/images/2008-12-19_2008%20Five-YrPlan_combined_small.pdf>