Ahriman, Ehrimen veya Angra Mainyu

Makale: Özhan Öztürk

Ahriman, Ehrimen veya Angra Mainyu, Zerdüşt dininde yaratıcı ışık tanrısı ve iyiliğin sembolü Ahura Mazda’nın karşıtı karanlıklar tanrısı olup, öfke, kıskançlık ve açgözlülük ile özdeşleştirilmekteydi. Ahriman, Druj (yalan) adıyla da bilinmekte, Avesta’da bahsi geçen Angra Mainyu (şeytani ruh) ile ilişkili veya özdeş olduğu sanılmaktadır. Ateşi yaratan Ahura Mazda “yazata” adlı verilen melekleri, külleri yaratan Ahriman ise “Daeva” adı verilen iblisleri yönetmektedir.

Ahriman, akrep ve yılan gibi yandaş hayvanları ile Mithra’nın öldürdüğü boğanın kanını içmiş, yeryüzünde hayatın başlamasını engellemeye çalışmıştır. Bir başka söylenceye göre ise Ahriman, Ahura Mazda’yı engellemek için yeryüzüne bir tufan göndermiştir. Ahriman kışın dondurucu yazın sıcaktan bunaltıcı ve kurak geçmesini sağlamakta, hastalık ve salgınları insanların başına musallat etmekte, Azi Dahaka adlı ejderhayı yeryüzünü yok etmesi için insanların üzerine göndermekte, böylece Ahura Mazda’nın kurduğu düzeni bozmaya çalışmaktadır. Zerdüşt’e göre Ahriman’ın Ahura Mazda’dan daha önemsiz bir tanrı olduğunu iddia etmişse de daha eski Pers geleneğine göre iki tanrıda eşit güçte olup, zaman ve mekân tanrısı Zurvan’ın oğullarıdır. Bir söylenceye göre Ahriman toprağı kazarak yeryüzünün merkezine ulaşmış ve cehennemi yaratmıştır. Roma Mitraist inancına da geçen tanrıya ibadet hayvan kurban edilerek gerçekleştirilmekteydi. Ahriman, Romalılar tarafından Arimanus olarak da adlandırılmıştır.

Efsaneye göre Zurvan kendisinden sonra kimin kral olacağına karar vermeye çalışırken henüz annesinin rahminde bulunan Ahriman dışarı çıkarak babasına görünmüştür. Zurvan kim olduğunu sorduğunda Ahriman kendininkini değil kardeşi Ahura Mazda’nın adını vererek babasını kandırmak istemişse de çocuğun beyaz değil siyah tenli oluşu ve kötü kokmasından şüphelenmiştir.

Bir süre sonra Ahura Mazda doğduğunda Zurvan tarafından gerçek anlaşılmış ve babasınca kral olarak seçilmiştir. Ahura Mazda cenneti, yeryüzünü ve diğer güzel şeyleri yaratırken Ahriman iblisleri, yılan ve diğer kötülükleri yaratmıştır. Erken dönem Pers sanatında başı yılanlarla sarılı olarak tasvir edilen Ahriman’ın İslam mitolojisindeki İblis’e dönüştüğü iddia edilmektedir. Zerdüştlüğün düalist yani eşit güçteki iyi ve kötü tanrı inanışı tek tanrılı dinler içine sızmaya çalışmış, 12-13. Yüzyıllarda Katarlar ve Albigenler gibi mezheplerde varlığını sürdürmüşse de dek Hıristiyanlarca sapkın kabul edilip askeri seferlerle yok edilmişlerdir.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016