Güneydoğu Asya Mitolojisi Sözlüğü

Güneydoğu Asya Mitolojisi Sözlüğü başlıklı çalışmamda Güneydoğu Asya’da yaşayan halkların (Malezya, Kamboçya, Tayland vs.) din, inanç, tanrı, efsane ve kahramanları maddeleştirilmiştir. 

A-mong Burma halkının atası kabul edilen, kendilerini koruyan sihirli bir davulu

taşıyan iki kardeşten birisinin adıdır (diğeri: Lan-yien).

Aftabul Ardi Malay halkının inanışında Muhtabul Bahri’nin babası olan bir deniz kralının adıdır.

Ajalpal, Ajalpala Tayland Mitolojisi’nde Anomatan ile Manikesara’nın oğlu ve Dasha-ratha’nın babası olan Tayland kralının adıdır.

Altın Fülüt Bir kral tarafından çalındığında Yeşil İblis’in getirdiği salgın hastalıkları engelleyeceğine inanılan bir fülütün adı olup, Altın Kaplumbağa tarafından saklanmaktadır.

Ananta Thevi Tayland Mitolojisi’nde İyi şans tanrıçasının adı olup (Sanskrit Ananda Devi) eşi Phra Sao ise ‘kaypak şans’ tanrısıdır.

Anomatan Narayana’nın oğlu ve Ajalpal’ın babası olan Tayland kralının adıdır.

Ap Thmo Hastalıkları mumdan bir heykel üzerine iğne batırarak tedavi eden Kamboçyalı bir büyücünün adıdır.

Apauk-kyit-hok Burma halkının inanışında inanoğlunun ölümsüz olduğu çağda yeryüzüne ölümü getiren kişinin adıdır.

Aslan Tayland Mitolojisinde Kraliyet ailesinin sembolüdür.

Athi Myanmar’da (Burma) Brahma’ya verilen isimdir.

Badi Malay halkının inanışında ilk insanın kanından doğmuş kötü bir ruhun adıdır.

Balam Bakham Malay halkının inanışında yeryüzü ile ölüler dünyası arasında uzanan köprünün adıdır.

Belet Malay halkının inanışında ölüler dünyasına verilen isimdir.

Bidasari Mengindera’nın öyküsünü anlatan bir Malay destanının adıdır.

Buluga, Puluga, Bilik Bengal körfezinin güneydoğusunda konumlanmış Andaman

adaları halkının inanışında nefesi rüzgâr, sesi şimşek olan yaratıcı tanrının adıdır. Takımadaların kuzeyinde ise Buluga’nın dişil karşılığı Biliku’nun yaşadığına inanılmaktadır.

Daereçlan Kamboçya’da hayvan veya dev olarak yeniden dünyaya geldiklerine inanılan ölenlerin ruhuna verilen isimdir

Devaraka Kamboçya’ya özgü yerel kültür ile Hindu inancının sentezi olan bir tanrı kültünün adı olup Khmer krallarının otoritesinin kaynağını oluşturmaktaydı.

Djao Thraya Tayland halkının inanışında Menam nehri tanrıçasının adıdır.

Ea-pe Burma’da yaşayan Karen halkının inanışında en önemli tanrının adı olup, ilk insan çifti Thanai ile E-u’yu yaratmıştır.

Güneş Tutulması Kamboçya’da güneşin dev bir canavar tarafından yutulduğu için tutulduğuna inanılırken genç kızlar güneş tutulması esnasında evden dışarı çıkarılmamaktadır.

Himaphan Tayland halkının inanışında üzerinde yetişen ağaçların meyvelerinin tüm

hastalıkları iyi ettiğine inanılan bir dağ silsilesinin adıdır.

Hkum Yeng Doğu Birmanya’da dağlık alanlarda yaşayan Wa halkının inanışında köyün koruyucu ruhunun adıdır.

Hmin Birmanya halkının inanışında sıtmaya sebep olan bir iblisin adıdır.

Hpi Bi Yav Burma’da yaşayan Karen halkının inanışında Pirinç tarlalarının bereketini sağlayan tarım tanrıçasının adıdır.

Jalang Malaysiya’da yaşayan Semang/Negrito halkının inanışında tanrı Tak Pern’in karısının adı olup, yeraltında yaşayıp kayaların köklerini koruyan üç anneanneden birisi olan Yak Leph’in kız kardeşi veya kızıdır.

Jan Burma’da yaşayan Kaçin halkının inanışında güneşin ruhunun adı olup, ‘Nat Sut Ai’ adı verilen törende kabile şefi (Duva) tarafından tapınılmaktadır. Kabile şefi tören sırasında ruha yiyecek ve içecek sunmanın karşılığında ondan korunma talep etmektedir.

Jentayu Malay halkının inanışında bir su kuşunun adı olarak geçip Malaysiya’nın sembollerinden birisidir.

Jeva Jeva Malaysiya halkının inanışında insanlar ile tanrılar arasında aracılık eden bir ruhun adıdır.

Kaluk Burma’da yaşayan Talaing halkının inanışında ruhlar için kullanılan genel bir terim olup, Nat kelimesinin alternatifidir.

Kara Taş Ölüler dünyasını çevrelediğine inanılan kabuğun adıdır.

Kenor Kamboçya halkının inanışında kuş gövdeli ve kadın başlı bir yaratığın adıdır.

Khrut Tayland halkının inanışında tapınakların civarında rastlanılan sihirli bir kuşun adı olup, Endonezya ve Hindistan’da ‘garuda’ adıyla bilinmektedir. Yoksulların koruyucusu ve Saurva’nın rakibi olan bu tanrıya yılın altı ayı adanmıştır.

Khuna Tayland’da cennete verilen isimdir.

Khvan Tayland halkının inanışında bedenden ayrılıp tekrar geri dönebilen ruha verilen isimdir.

Koşpik Tierra del Fue-go’da yaşayan Yaghan halkının inanışında, doğudaki sonsuz krallığa doğru yola çıkacak ölü insan ruhlarının adıdır.

Lebai Malang Kötü talihin kişileştirilmiş formunun adıdır.

Lidah Bumi Malay halkının inanışında efsanevi bir bitkinin adı olup, kulağa doğru götürüldüğünde gelecek dahil her şeyi bilen dünyanın sesi duyulmaktadır.

Ma Muang Bir mango tanrıçasının adıdır.

Maçanu Tayland halkının inanışında ölüler dünyasına uzanan gölün bekçisi olan yarı balık yarı tanrı yaratığın adıdır.

Mae Phra Khongkha Tayland halkının inanışında dere, göl ve su kanallarının tanrıçası olup, her yıl Kasım ayı dolunay zamanında adına ‘Loi Krathonga’ olarak bilinen bir festival düzenlenmektedir. Hintçe Ganj olarak bilinen nehre adını veren tanrı ile ilişkili olmalıdır.

Mae Phra Thoranee Tayland halkının inanışında Yeryüzü tanrıçasının adı olup, günümüzde ‘Tayland Demoktarik Partisi’ tarafından sembol olarak kullanılmaktadır.

Mae Poh Sop Tayland halkının inanışında kulaklarının pirinçten olduğuna inanılan pirinç tanrıçasının adı olup, eliyle birisini çağırır pozisyonda bir kadın olarak tasvir edilmektedir.

Maenam, Menam Tayland halkının inanışında ülkenin merkezinde bulunan kutsal nehrin adı olup, tanrıça Djao Phraya (Suların Anası) tarafından yönetilir.

Makara Kamboçya halkının inanışında fil benzeri hortumu olan aslan formunda bir canavarın adıdır.

Mampes Malay halkının inanışında Ölüler dünyasına giden ve Balan Bacham adı verilen köprünün bekçisinin adı olup sadece iyi ruhların Belet adı verilen cennete girmesine izin verir.

Marunogere Malenezya mitolojisinde kadınları yaratan ve insanlara ev yapmayı öğreten bir tanrının adıdır.

Mbon Burma’da yaşayan Kachin halkının inanışında bir rüzgâr ruhunun adı olup, özellikle hasat zamanı tapınılmaktadır.

Patal, Patali Java, Bali ve Tayland’da halklarının inanışında iblislerin yaşadığı cehennemin/ölüler diyarının adıdır.

Phra Varun, Varuna Tayland Mitolojisinde Batıdaki toprakların koruyucusu olan tanrının adıdır.

Preas Eyn Antik Kamboçya’da Khmer halkının şimşek tanrısının adı olup Hint tanrısı İndra ile benzerlikler göstermekte üç başlı bir filin üzerinde seyahat ederken yıldırımları fırlattığına inanılmaktadır.

Preas Eyssaur Antik Kamboçya’da Khmer halkının ölüm tanrısının adı olup, aynı zamanda hayat verenin de olduğuna inanılmakta Hint tanrısı Şiva ile benzerlikler göstermektedir.

Preas Prohm Antik Kamboçya’da Khmer halkının inanışında başlangıçta var olan yaratıcı tanrının adı olup, Hint tanrısı Brahma ile benzerlikler göstermektedir.

Pusat Tasik Malay dilinde ‘Okyanus’un merkezi’ anlamına gelen kelime Raja Naga’nın sarayının bulunduğu okyanusun en derin bölümünün adıdır.

Puteri Gunung Ledang İlk Malakka sultanının karısı olup, Ophir prensesi adıyla da bilinmektedir. Kocası öldüğünde Ophir dağına giden prensesin şekil değiştirme yeteneğine sahip olduğuna ve birbirinden farklı binlerce kadın görünümüne bürünebildiğine inanılmaktadır.

Raja Angin Malay rüzgâr tanrısının adı olup, ‘rüzgârın kralı’ anlamına gelmektedir.

Raja Cin Peri Malay halkının inanışında periler kralı adıyla da bilinen bir ruhun adıdır.

Raja Naga Malay halkının inanışında deniz yılanlarının kralının adı olup, denizlerin en derin yeri olan ‘Pusat Tasik’te yaşayan okyanusun en büyük ejderhasıdır.

Reahu Khmer halkının inanışında güneş ve ayın peşinden giderek onları yutmaya çalışan bir iblisin adıdır.

Saba-leippya Burma’da yaşayan Taungthus, Savngtung Karen halklarının inanışında çeltik tarlaları üzerinde uçarak, ekili alanları koruyan kelebek formunda bir ruhun/tanrının adıdır.

Sinlap Burma’da yaşayan Kaçin halkının inanışında bilgelikle özdeşleştirilen yardımsever gök tanrının adıdır.

Şeyh Ali Malay halkının inanışında uçan atlar, uçan aslanlar ve uçan fillerden, üç ordusu olan korkunç bir kralın adıdır.

Şitta Birmanya’da yaşayan Kaçin halkının inanışında ay tanrısının adıdır.

Vitsanukam Tayland panteonunda tanrıların mimarının adı olup, Vişnu ile Kama’nın sentezidir.

Ya-hsek-khi Hkun tarafından yaratılan ilk kadının adıdır.

Yak Lepeh Malay halkının inanışında Yulang’ın anasının adıdır.

Yeak Kamboçya efsanelerinde bahsi geçen ve Sanselkhay tarafından öldürülen bir devin adı olup, saklı hazineleri koruyan bir devler ırkı da (kimi varyantlarda uçabilen) bu adla tanımlanmıştır.

 

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Ankara, 2009