Fransız Mitolojisi, Fransız Destanları, Chansons de geste
Fransız Mitolojisi’nin temelini oluşturan manzum destanlar Fransızca kahramanlık şarkıları anlamına gelen ‘chansons de geste’ olarak adlandırılmakta ama 8-10. Yüzyıllar arası Charlemagne dönemini konu alan ama genellikle 12-15. Yüzyıllar arasında Provence lehçesiyle yazıya dökülmüşlerdir.
Fransız Destanları, Chansons de geste
Fransız destanları ‘Fransız’, ‘Saray’ ve ‘Büyük Roma Olayları’ adlı üç seriden oluşmaktadır. Fransız serisi Charlemagne ile Şövalyelerinin maceralarından oluşmakta olup, en önemlileri Chanson de Roland (Roland’ın Şarkısı), Guillaume d’Orange, Les Quatre Fils d’Aymon (Aymon’un 4 oğlu), Ogier le Danois (Danimarkalı Ogier) destanlarıdır.
Fransız destanlarından saray serisinin en önemlileri Chrétien de Troyesi, Lancelot du Lac, Ivain le Chevalier au Lion (Aslan Şövalye İvan), Erec et Enide, Merlin, Tristan ve Perceval, Gérard de Roussillon, Hugues Capet, Macaire, Les Enfances de Godefroi (Godfrey’in Çocukları), Antioche, Chanson de la Croisade Albigeoise (Albigensia Seferinin Şarkısı) ve Huon de Bordeaux destanlarıdır. Büyük Roma Olayları İlyada, Odysseia, Aeneid gibi eski destanları Hıristiyan inancıyla harmanlayarak sunan yapıtlar o-lup en önemlileri Roman de Thèbes (Thebes Kitabı), Roman de Troie (Troya Kitabı) ve Roman d’Alexandre (İskender Kitabı) destanlarıdır.
Fransız Mitolojisi Sözlüğü
Adalinda Charlemagne’in 9 karısından birisinin adıdır.
Agramant Babası Charlemagne tarafından bir savaşta öldürülünce intikam olarak Fransa’yı işgal planları yapmışsa da Oliver ile Roland tarafından öldürülmüş bir Afrika kralının adıdır.
Agrapard Gaudisso Sultanı’nın hazinelerine konabilmek için ölüm emrini veren Arabistan halifesinin adıdır.
Agrikan Albracca kentini Angela’nın aşkı uğruna kuşatmış bir Tatar kralı olup, Rolan tarafından öldürülmüş, ölüm döşeğinde Hıristiyanlığı kabul etmiştir.
Agulandus Jutmundus’un babası olan bri Afrika kralı olup, Arapların İspanya’yı istilasının lideridir.
Alard Derebey Aymon’un dört oğlundan birisinin adı olup Charlemagne tarafından kardeşleriyle birlikte şövalye ilan edilmiştir.
Alfaris Charlemagne’in dedesi olan Macar kralının adıdır.
Alif Kimine göre Pepin’in kızı, Hugon’un karısı ve Londres’in annesi olup, hugo’u bir saray mensubu ile aldatınca yılanalra dolu bir zindana atılmışsa da Charlemagne tarafından kurtarılmış, kocasının ölümünen sonra manastıra kapanmıştır.
Aliscans Bir Fransız destanının adıdır.
Aliste Margiste’nin kızı, Frank kralı I. Pepin’in kızı, Andri ile Remfré’nin annesidir.
Alpheius, Alpheios Charlemagne’nın kampında bulunan şifacı ve astrologun adı olup, Kloridan tarafından öldürülmüştür.
Ami ile Amile Aynı gün doğup öldüğüne inanılan iki şövalyenin adı olup, bu iki kahraman ayrı yerlerde gömülmelerine rağmen cesetleri bile birleşmiştir. Dostluğun yüceltildiği 12. yüzyıla özgü bir efsanedir.
Amiles Arkadaşı Amis ile birlikte Charkemagmne’nin en sevdiği şövalyelerden birisidir. Kıskanç saray mensubu Arderik tarafından kralın kızı Belisent’in aşığı olmakla itham edilince masumiyetini bir düelloda ispatlamak zorunda kalmıştır. Dostu Amis, Arderik’i öldürür, fakat sonrasında cüzzam hastalığına yakalanır. Bu, Amiles’in suçlu olduğu şeklinde yorumlanmıştır.
Amis Charlemagne’nin şövalyelerinden birisi ve Amiles’in yakın arkadaşıdır.
Andri I. Pepin ile Aliste’nin oğlu ve Remfré’nin kardeşinin adıdır.
Angilbert Charlemagne’ın danışmanlarından birisinin adıdır.
Anseis Charlemagne’ın 12 şövalyesinden biri olup, Araplarla yapılan Ronceveaux savaşında ölmüştür.
Argalia Galafron’un oğlu, Angelica’nın kardeşinin adı olup, Charlemagne’nın düzenlediği turnuvada Rabikan adlı atı ve sihirli mızrağıyla katılmış, pek çok rakibini yenmeyi başardıysa da Ferrau tarafından öldürülmüştür.
Ariosto, Luduvico 1477-1533. Başta ‘Orlando Furioso’ olmak üzere Charlemagne’nin şövalyelerinin öykülerini yazmış İtalyan yazar.
Aspremont Charlemagne’ın Aspremonte kentine düzenlediği seferi anlatan destanın adıdır.
Astor Roland’ın on bir şövalye arkadaşından birisinin adıdır.
At Efsanelerde kahramanların özel yeteneklere sahip atları bulunmaktadır. Fransız Mitolojisi Kahramanları ve atları:
Argalia; Rabikan
Bruhier; Marchvallée
Charlemagne; Blanchard
Gradasso; Alfana
Guarinos; Trezibond
Ogier; Beiffror, Marchvallée, Tachebrune
Oliver; Ferrant d’Espagne
Orlando; Vegliantino
Rinaldo; Bayard)
Rogero; Frontino)
Roland; Brigliadoro,Veillan
Auberijn Charlemagne’ın karısına sürgünde eşlik eden bir adamın adıdır.
Aude Roland’a aşık olan Olivier’in kız kardeşinin adı olup Viyana’yı kuşatan Roland ile Olivier’in arasında arabuluculuk yapmıştır.
Avino Charlemagne’ın şövalyelerinden birisi olup, Roncesvalles’da Oliver ve Rolan ile birlikte savaşmıştır.
Aymon Ünlü şövalye Renaud de Montauban’ın babası olan derebeyinin adı olup, Charlemagne’ın adamlarından birisidir.
Balan Fierabras ile Floripas’ın babası ve İspanya kralı olan dev bir Arabın adıdır. Oğluyla birlikte Roma’yı işgal edip, Papa’yı öldürmüştür. Bazı kaynaklarda Balin’in kardeşi ile aynı kişi olarak gösterilmektedir.
Baldwin Charlemagne’ın maiyetindeki asilzadelerden birisi ve Gano’nun oğlu olup, Roncesvalles’te Roland ile birlikte savaşmışsa da Araplar tarafından öldürülmüştür.
Ban de Benoic Lancelot’un babası olan Britanya kralının adıdır.
Bayard Frank kralı Charlemagne’in (MS 742-814) kahramanlıklarının anlatıldığı 14. yüzyıla ait Renaud de Montauban efsanesinde adı geçen kralın dört çocuğuna hediye ettiği, sırtını dört çocuğun oturabileceği şekilde genişleten, inanılmayacak derecede süratli ve konuşan akıllı bir attır. Başlangıçta Galli Amadis’e ait olan ata Rinaldo sahip olmuş, büyücü Malagigi sayesinde Gradasso atı ele geçirmiş, Roland’ın Gradasso’yu öldürmesinin ardından tekrar Rinaoldo’ya dönmüştür.
Belisent Charlemagne’ın kızı ve Otuel’in karısıdır.
Bérengier ‘Chanson de Roland’ adlı manzum Frank destanında Charlemagne’in 20 kahraman şövalyesinden (Pladin) birisinin adı olup Marsilion’in sinsice saldırısında ölmüştür.
Bernard de Clarmont Gençliğinde Mainet adıyla rahip kılığında dolaşan Charlemagne’a yardım eden dostlarından birisinin adıdır.
Berthe Charlemagne’nin ‘koca ayaklı’ adıyla da bilinen annesinin adıdır.
Bertholet Renaud de Montauban tarafından düelloda öldürülen Charlemagne’nin yeğeninin adıdır.
Biancandrin Roland destanında Kral Marsilio’nun adamlarından biri olup Charlemagne’a İspanya’dan çekilmesi karşılığında efendisinin Hıristiyanlığı kabul edeceği haberini getirmiştir.
Blanchard Charlemagne’ın atlarından birisidir.
Blanchefleur Kral Mark’ın kardeşi, Tristan’ın annesi ve kimilerine göre Meliad’ın karısıdır.
Bohort Kutsal Grail tasını arama işinde Parsifal ve Galaad’a yardım eden Lancelot’nun yeğeninin adıdır.
Boniface Efsanevi kahraman Guillaume d’Orange’ın dedesinin adıdır.
Bovan Guillaume d’Orange’ın kardeşi ve Aimeri de Narbonne’un oğlu olan Gaskonyalı kahramanın adıdır.
Bradamante, Bradamant Aymon ile Beatrice’in kızı, Alardo, Guichard, Ricardo,
Ricciardetto ve Rinaldo’nun kız kardeşi, Rogero’nun karısı olan savaşçı bir bakirenin adıdır.
Bramente Mainet adıyla kimliğini gizleyen Charlemagne’ın gizlice evlendiği İspanya prensesi Galiana’ya aşık olup uğruna Siraküza kentine saldıran Afrika kralının adıdır.
Brigliadoro Roland’ın atının adıdır.
Charlemagne MS 742-814. Frank ve Lombard kralı, Kutsal Roma Germen
İmparatorluğu’nun kurucusu kabul edilmekte olup, tıpkı Arthur gibi o da pek çok efsaneye konu edilmiştir. 768’de Frank kralı, 774’de İtalya kralı, 800’den itibaren ise Batı Roma imparatorluğunun yıkılmasından 3 asır sonra Avrupa’nın ilk büyük imparatoru olmuştur. Karolenj İmparatoru Pepin’in en büyük oğlu olan Charlemagne, babasının ölümünden sonra devletin topraklarının ya-rısını kardeşinin ölümünden sonra onun da topraklarını almış ardından Lombardiya ve Saksonya’yı ele geçirip, batıda Endülüs doğuda Avarlara karşı savaşmıştır. Giriştiği fetihlerde Köln’e giderek kendini Alsace-Lorraine, Akitanya, Bretenya ve Cenova Kralı ve Bohemya Prensi ardından Aachen’de ken-dini Amsterdam, Rotterdam, Frizye, Gelderland, Frankfurt ve Münih Kralı ilan etmiş, yeni fetihlerin de ardından sonunda Papa’ya başvurarak kurduğu kendisinin imparator devletin Roma İmparatorluğu’nun varisi sayılmasını sağlamıştır. Kutsal Roma İmparatorluğunu 14 yıl boyunca yöneten Charlemagne din ve eğitime büyük önem vermiş çok sayıda kilise ve okul açılmasını sağlamıştır. Büyük lakabıyla anılan Charlemagne tarihi bir karakter olmakla birlikte Ortaçağ efsaneleri ve Chansons de Gestes’de bahsi geçen ve saraya istedikleri zaman girme ayrıcalığına sahip 12 yoldaşının çoğu hayali kahramanlardır:
1. Roland veya Orlando: Charlemagne’ın en sevdiği yeğeni olan büyük savaşçı Roland’ın şarkısı destanının yanı sıra Orlando İnammorato ve Orlando Furioso adlı İtalyan destanların da ana kahramanıdır.
2. Britanya kralı Salomon
3. Bavyera dükü Namo
4. Roland’ın kuzeni Rinaldo
5. Reim başpiskoposu Turpin
6. Astolpho (İngiliz)
7. Danimarkalı Ogier
8. Büyücü Malagigi
9. Florismart
10. Gano veya Ganelon (Hain)
11. Fierambras
12. Oliver.
Bu kahramanlar dışında çeşitli efsanelerde İvon, İvory, Otton, Berengier, Anseis, Gerin, Guarinos, Engelier, Samson ve Gerard isimli şövalyelerin adları anılmıştır. Bir söylenceye göre rüyasına giren bir melek imparatora bir şey çalmasını söylemiş o da gece yarısı atına atlayıp yola çıkmış, yolda karşısına adı eşkıyaya çıkmış Elbegast (Alberich) adlı bir şövalye çıkmıştır. İmparator rakibini silahsız olarak attan düşürmeyi başardıktan sonra canını ancak bir şey çalmasına yardım ederse bağışlayacağını söylemiştir. Elbegast’ın yardımıyla nazırlarından birisinin şatosuna gizlice giren imparator tesadüfen adamın karısına ‘Charlemagne’ın ertesi gün bir komploya kurban gideceğini’ söylemesine kulak misafiri olmuştur. Şatosuna göre dönen imparator suikastı boşa çıkardıktan sonra komploculara kendisine sadakat yemini ettirerek canlarını bağışlamıştır. İmparator, rüyasına giren meleğe şükran duygusunun ifadesi olarak yeni inşa ettirdiği sarayına Melek Evi anlamına gelen Ingelheim adını koymuştur. Charlemagne hakkındaki bir söylence ise üçüncü karısının ölümünden sonra doğulu prenses Frastrada’nın sihirli bir yüzük sayesinde imparatoru kendine bağlayıp, evlenmesi hakkındadır. Frastrada, bir süre sonra amansız bir hastalığa yakalanınca ölmeden hemen önce yüzüğü ağzına koyup ondan sonra can vermiştir. Charlemagne, sihrin etkisinden dolayı kadının cesedinden ayrılmak istemeyip Mainz katedraline gömülmesine izin vermeyince başpiskopos Turpin kadının ağzındaki yüzüğü bulup çıkarmış böylece imparator kendine gelmiş ve kraliçenin gömülmesine izin vermiştir. Bununla birlikte yüzük Turpin’in cebinde olduğundan başpiskoposa yakınlık duyunca Turpin fırsatı değerlendirerek bitkin durumdaki Charlemagne’a bir şeyler yiyip uyumasını tavsiye etmiştir. Turpin yüzüğün gücünü görünce ileride kötüye kullanılmasını engellemek için ormandaki kör bir kuyunun içerisine atarak kurtulmuştur. Bununla birlikte kuyudan gelen sesler Charlemagne’ı cezbetmiş ve kalesini bu kuyunun üzerine kurmaya karar vermiş böylece Aix-la-Chapelle (Aachen) kenti kurulmuştur. Charlemagne ayrıç danışmanları tarafından David olarak anılmıştır.
Clarisse Renaud de Montauban’ın karısı Gaskonya prensesidir.
Çelik Charle Gerard de Rossiglion destanının kahramanı olup Charlemagne’ın dedesidir.
David Danışmanları tarafından Charlemagne’ye verilen isimdir.
Desiderio, Desiderius Hermangarde’nin babası olan Lombardy kralının adı olup, Fransa Agramont, Marsilius ve Rodomont tarafından işgal edildiğinde ordusuyla Charlemagne’in yardımına koşmuştur.
Didot Perceval Persifal’ın Grail kabının peşindeki maceralarını anlatan 13. Yüzyıl Fransız yazmasının adıdır.
Dudon Morgana tarafından hapsedilmesine karşın Roland tarafından kurtarılan Danimarkalı bir şövalyenin adıdır.
Durmart le Gallois 13. Yüzyılda yazılmış bir destan olup, Durmart ile sevigilisi Fenice’in maceralarını anlatmaktadır.
Eldrik Charlemagne’nin alt etmeyi başardığı Fransa kralı Renfred’in erkek kardeşinin adıdır.
Elissende Charlemagne’nin dedesi Çekiç Charles’ın karısının adı olmasına karşın Gerard de Rossiglion’a aşık olan Bizans prensesinin adıdır.
Falsaron Roland ve arkadaşlarını öldüren yüz bin kişilik düşman ordusunun komutanı olup kral Marsillo’nun kardeşidir.
Fastrade Kimine göre Charlemagne’in 9 karısından birisinin adıdır.
Francisca, Franziska Meroningan dönemi boyunca (MS 476-751) Franklar tarafından fırlatılarak kullanılan bir tür savaş baltasının adıdır. Baltanın adının ilk geçtiği yazılı kaynak Sevillalı İsidor’un (MS 570-636) Ethymologiarum sive originium. libri XX eseridir. 2. Dünya savaşı sırasında (Temmuz 1940-Eylül 1944) Alman ordusunun işgali altında kurulan Vichy Fransası’nın sembolü iki taraflı bir francisque baltası olmuştur.
Frocin İsolde’nin Tristan ile seviştiğini kadının kral olan kocasına haber veren kötü yürekli bir cücenin adıdır.
Gaifler Charlemagne’nin on iki şövalyesinden birisi ve Roland’ın arkadaşıdır.
Galiana Charlemagne’e aşık olup gizlice evlenen Arap prensesinin adıdır.
Galvan Lancelot’nun Tılsımlı Şato’dan kurtardığı bir şövalyenin adıdır.
Garin Aimeri de Narbonne’un oğlunun adıdır.
Gerard de Rossiglion 1. Charlemagne’in 12 şövalyesinden birisinin adıdır.
2. Bir başka destanda Charlemagne’in dedesi Çekiç Charlemagne ile savaşmış bir derebeyinin adıdır.
Gerier Charlemagne’in on iki şövalyesinden birisinin adıdır.
Gerin Charlemagne’iin on iki şövalyesinden birisinin adıdır.
Giosefo Hıristiyanlığı yaymak için Britanya’ya gitmiş burada yuvarlak masayı yaptırarak bir sandalyeyi Hz. İsa için ayırtmıştır.
Gualatier Charlemagne’in on iki şövalyesinden birisinin adıdır.
Guichard Charlemagne’nin şövalyelerinden birisi olup Aymon’un dört oğlundan birisidir.
Guilbourg Guillaume d’Orange’ın Arap karısı Orable’in Hıristiyan olduktan sonra aldığı isimdir.
Guillaume d’Orange Charlemagne’in kılıcını verecek kadar sevdiği şövalyelerinden birisi olup Aimeri de Narbonne’un oğludur. Arap saldırılarına karşı Orange ve Nimes kentlerini kahramanca savunmuş, Arap prensesi Orable ile evlenmiş, yaşlılık yıllarını bir manastırda inzivaya çekilerek eceliyle ölmüştür.
Hauteclere, Halteclere Roland’ın şarkısı destanında Olivier’in kullandığı kılıcın adıdır.
İgerna Büyücü merlin ve Kral Uter’in aşık olduğu güzelliğiyle meşhur Tintaiel düşesinin adıdır.
Joyeuse Charlemagne’in Volund tarafından imal edilmiş kılıcının adıdır .
Jutmundus Roland tarafından ölüdrülen bir devin adıdır.
Kaerdin Tristan’ın arkadaşlarından birisi ve sevgilisiyle aynı adı taşıdığı için evlendiği öteki Yseult’un ağabeyidir.
Kalefes Breton destanlarında bahsi geçen bir kralın adı olup, alano taşının yardımıyla cüzamlıları iyileştirmektedir.
Koca Ayaklı Berthe Charlemagne’ın babası Pepin tarafından kurulan Karolenj hanedanının kuruluş öyküsünü anlatan bir destanın adıdır. Saray nazırıyken çeşitli entrikalarla Frank krallığını ele geçiren Pepin, Macaristan kralının kızı Koca Ayaklı Berthe ile evlenmiştir. Prensesin dadısı kendi kızını Bertha diye gerdeğe sokmayı başarmış ve gerçek prensesin bir köylünün yanına sığınmasına sebep olmuştur. Prenses sandığı dadının kızından Eldrik ve Renfred adlı iki oğlu doğan kral, köylü kızı sandığı Berthe ile tesadüfen tanışıp aşık olmuş, ondan da Charlemange doğmuştur. Bir süre sonra gerçeği öğrenen kral, Berthe ve oğlunu saraya getirmiş ilk karısını ise manastıra kapatmıştır. Eldrik ve Renfred annelerinin öcünü almak için babaları ile Berthe’yi zehirlemişlerse de Charlamagne saraydan ve ağabeylerinden kaçmayı başarmıştır.
Ludovik Charlemagne’nin oğlu olup, babasının yerini doldurmakta güçlük çekmiştir.
Magnus Charlemagne’in adlarından birisidir.
Mainet Destanı Karolenj destanlarının en önemlisi olup Charlemagne’nin çocukluk ve gençlik çağını anlatmaktadır.
Marsilio Rolan Destanı’nda bahsi geçen İspanya kralının adı olup, Charlemagne’in ezeli düşmanıdır.
Milone d’Anglant Karolenj destanında bahsi geçen bir yoksul şövalyenin adı olup, Roland’ın babası, prenses Berthe’nin kocasıdır.
Montalban Şatosu Gaskonya prensesi Renaud’un çeyizi olarak Renaud de Montauban’a getirdiği şatonun adı olup, bir büyücünün etkisine giren Charlemagne tarafından başarısız bir şekilde kuşatılmıştır.
Morald Tristan ve İsolde destanında bahsi geçen İrlanda kraliçesinin ağabeyi, İrlanda kralının elçisi ve İsolde’nin amcasının adıdır.
Morand de Riviere Charlemagne’i kapandığı manastırdan çıkaran dostunun adı olup, birlikte İspanya’ya kaçıp Müslüman kralın sarayına sığınmışalardır.
Namo Charlemagne’ın emrine ordusunu vererek yardım eden Bavyera dükasının adı olup, Charlemagne’nin tacını geri almasının ardından danışmanı olmuştur.
Olifant, Olivant Charlemagne tarafından gerektiğinde yardım çağırması için Ronceveaux geçidinde Roland’a verilen sesi çok uzaklardan duyulabilen büyük fildişi borusunun adıdır. On adamı ile birlikte baskına uğrayan Roland boruyu çalıp kralı çağırmışsa da Charlemagne ordusuyla yetişene dek tüm şövalyeler öldürülmüş, olifant ise Roland ile birlikte gömülmüştür.
Oliver Genoa dükü Regnier’in oğlu Aude’nin kardeşi, Aquilant ile Griffon’un babası olup, Kutsal Roma Germen İmparatoru Charlemagne’in Roland ile birlikte gözde kahramanlarındandır. Atının adı ‘Ferrant d’Espagne’, kılıcının adı ise ‘Hauteclaire’dir.
Orable Guillanum d’Orange’a aşık olup, sevdiği erkek uğruna dinini değiştirerek Hıristiyan olan ve Guilburc adını alan Müslüman bir Arap prensesinin adıdır.
Orlando Ortaçağ Avrupa’sı’da Kutsal Roma Germen imparatoru Charlemagne’in on iki kahraman şövalyesinden (paladin) birisi olan Roland’a İtalya’da verilen isimdir.
Pamplon Şövalye Roland’ın hayatını konu eden destanlardan birisinin adıdır.
Pepin Charlemagne’in babası olan Frank kralının adı olup, aynı zamanda Karolenj hanedanının kurucusudur.
Bkz. Charlemagne, Koca Ayaklı Berthe
Renaud de Montauban Aymon’un Charlemagne tarafından şövalye ilan edilen dört oğlundan birisi olup (diğerleri: Alard, Guichard, Richard), bir düelloda kralın yeğenini öldürünce Charlemagne ile arası açılmıştır. Gaskonya kralının kız kardeşi Claris ile evlenen ve düğün hediyesi olarak Montonban şatosunu alan Renaud, Cahrlemagne’nin saldırısını püskürttükten sonra kral ile barışmış ve Kudüs’e giderek hacı olmuştur. Kendini dine veren Renaud geri dönüp Köln kilisesinin yapımında duvarcı ustası olarak çalışırken ölmüştür.
Renfred Charlemagne’nin farklı bir anneden doğan kardeşlerinden birisinin adıdır (diğeri: Eldrik). Babası kral Pepin’i zehirleyerek Fransa tahtına oturmuşsa da çetin mücadelelerden sonra kardeşi Charlemagne tarafından öldürülmüştür.
Rivalen Tristan’ın babası ve prenses Blanchefleure’in kocasıdır.
Rohalt Sonradan Yuvarlak masası şövalyesi olacak Tristan’a yetim kol kanat gererek büyüten kahramanın adıdır.
Roland Milo dükü Aigland ile Kutsal Roma Germen İmparatoru Charlemagne’in (MS
768-814) kız kardeşi Bertha’nın oğlu olan Roland’ın yeğeni olduğu imparatorun 12 şövalyesinden birisidir. Tarihi Roland, Fransa’da bulunan Breton bölgesi markizi olup, 15 Ağustos 778 tarihinde Roncevaux geçidi savaşında Basklılar tarafından öldürülmüştür. Folklorik Roland ise tarihi karakterden halk ağzında anlatılan manzum kahramanlık destanlarında farklılaşmıştır. Roland’ın Oliver adlı bir yoldaşı ve Alda adlı nişanlısının yanı sıra Jutmundus adlı devden aldığı Olivant adlı fildişi borusu ve bir zamanlar Troyalı kahraman Hektor tarafından kullanılmış olan, kayaları bile ikiye bölebilen Durandal isimli bir kılıcı vardır. Ortaçağ söylencelerinde 2.5 m boyunda dev yapılı, gözüpek, saf ve temiz bir yiğit olarak tasvir edilmiştir. Charlemagne İspanya’da bulunurken Saragossa’nın Arap kralı Marsilius’a Ganelon’u elçi olarak göndermişse de adam bir Hıristiyan ordusunun yolda olduğunu krala söyleyerek ihanet etmiş, bu yüzden Roland’ın başında bulunduğu 20 bin kişi 100 bin Arap askeri tarafından pusuya düşürülüp kuşatılmıştır. Roland Arapların hepsi öldürüp 50 askeriyle kurtulmayı başarmışsa da 50 bin Arap daha ortaya çıkıp dağlardan üzerine gelinde olivantı çıkarıp çalan kahraman çıkardığı gök gürültüsü sesiyle düşmanların korkup kaçmasını sağlamış ama bu savaş sırasında aldığı yaralar yüzünden ölmüştür. 11. yüzyılda bu yenilgi ‘Chanson de Roland’ (Roland’ın şarkısı) adıyla manzum bir destana dönüştürülerek sözde Roland Müslümanlarla savaşırken ölmüş bir Hıristiyan şehidi olarak tasvir edilerek efsaneleştirilmiştir. Roland, Katalonya efsanelerinde Rotllà adıyla olağanüstü güçlü bir deve dönüştürülmüştür. Bkz. Roland’ın Şarkısı
Roland’ın Şarkısı
Kutsal Roma Germen imparatoru Charlemagne’in (MS 768-814) yeğeni ve en önemli on iki savaşçısından birisi olan Breton bölgesi markizi Roland’ın adını taşıyıp (Chanson de Roland), 11. Yüzyıla tarihlenen destan Charlemagne ile şövalyelerinin maceralarını konu almaktadır. Tarihi Roland, düşmanla anlaşan Ganelon adlı sahtekârın ihanetine uğrayınca 15 Ağustos 778 tarihinde Roncevaux geçidi savaşında Basklılar tarafından öldürülmüştür. Özünü Roland’ın yanındakilerle birlikte pusuya düşürülmesi oluşturan destan 300 yıl sonra yazıldığı için Basklılar ile Saraken adı verilen Müslüman Araplar yer değiştirmiş, Roland Müslümanlarla savaşırken ölmüş soylu bir Hıristiyan şehidi olarak tasvir edilerek efsaneleştirilmiştir. Roland’ın Şarkısı (Chanson de Roland) laisse adı verilen 298 dörtlük ile 4 bin satırdan oluşmakta olup, son satırda Turoldus adı verilmekle birlikte bu adın yazara mı yoksa orijinal metnin kopyasını çıkaran kişiye mi ait olduğu bilinmemektedir. Kimi yazarlar Katalonya efsanelerinde Rotllà adıyla olağanüstü güçlü bir deve dönüştürülen Roland’ın İlk Haçlı seferi döneminde Müslüman karşıtı propaganda aracı olarak kullanıldığını iddia etmiştir. İtalyan söylencelerinde Orlando olarak anılan kahraman Boiardo’nun Orlando Innamorato (Âşık Orlando) ve Ariosto’nun Orlando Furioso adlı eserlerinde boy göstermiştir. Orlando Furioso’da Cathay prensesi Angelica’ya âşık olan Roland kız Medero adlı bir Arap ile kaçınca aklını kaçırmıştır.
Tantris Tristan’ın takma adıdır.
Ugger Frank kralı Charlemagne’in danışmanlarından birisinin adıdır.
Kaynakça
Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009
Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016