Hint Mitolojisi Sözlüğü (E-J)

Hint Mitolojisi Sözlüğü adlı alfabetik sözlük çalışmamda Hint tanrıları, Hindu destanları ve efsanelerini maddeleştirmeye çalıştım.

Erevan İnda’nın üzerine binmiş pozisyonda tasvir edildiği üç başlı filin adıdır.

Gada Bhima ve Vişnu’nun silahı olan bir sopanın adıdır.

Gajanana Ganeşa’nın adlarından birisi olup’ fil suratlı’ anlamına gelmektedir.

Gajavahana Savaş tanrısı Skanda’ya Tamil halkının verdiği isimdir.

Gal Bapsi Tamil halkının inanışında bir pişmanlık tanrısının adıdır.

Gana Tanrı Şiva’ya hizmet eden cüce toprak tanrılarının adıdır.

Gandharva Hava, orman ve dağ ruhlarının adı olup dişi Apsara’ların eşleridirler. Çoğunlukla tüylü, ıslak ve pis yaratıklar olarak tasvir edilen yarı insan yarı hayvan erkek ruhlardır. Sayıları 6333 olan bu tanrıların görevlerinden birisi de Zoma içeceğini hazırlamaktır.

Gandhi, Mahatma Gandhi, Mohandas Karamchand Gandhi [Hinduizm] MS 1869-1948. İngiliz idaresine karşı Hint milli bağımsızlık hareketini başlatan politik ve dini liderin adıdır.

Gandiva Arjuna’nın yayının adı olup Bhagavad-Gita’da bahsi geçmektedir.

Ganeş Çaturthi [Hinduizm] Tanrı Ganeşa’nın doğum gününü kutlamak amacıyla Hindu takviminde Bhaadrapada ayında düzenlenen Ganeşotsav adı verilen festivalin adıdır.

Ganeşa, Ganesa, Ganapati Şiva ve Parvati’nin oğlu olan fil kafalı, göbekli, dört kollu bilgelik, öğrenme ve talih tanrısının adı olup resmi hemen hemen tüm Hint evlerinde asılıdır. Efsaneye göre boynu vurulan Ganeşa’nın eski kafasının yerine bir filin kafası çıkmıştır. Çoğunlukla sanatla uğraşırken ya da etrafında güzel kızlarla eğlenirken tasvir edilir.

Ganeşa-Khaturthi Ganeşa onuruna Ağustos ayı sonunda düzenlenen bir festivalin adıdır.

Ganga Ganj nehrinin vücut bulmuş hali olan tanrıçanın adı olup Parvati’nin kız kardeşidir.

Gangita Yakşaların birisinin adıdır.

Garuda, Garida Altın gövdeli bir kuşun adı olup yılanların düşmanı, kuşların kralı olduğuna inanılır. İnsan vücudunun üzerinde bir kartalın gagası ve kırmızı renkli kanatlarına sahiptir. Garuda’nın gövdesi güneşi kapatacak denli büyük, pençeleri bir fili kaldıracak denli güçlüdür. Vişnu’nun taşıyıcısı olan Garuda’nın parlaklığından dolayı ateşin vücut bulmuş hali olduğuna da inanılmaktadır. Garuda, Hint mitolojisinde nagas olarak geçen yılan insanlar ırkının ölümcül düşmanıdır.

Gauri Tanrıça Devi’nin takma adı olup iyi kalpli ana tanrıçadır. Şiva’nın eşi olup Parvati ve Uma olarak da bilinir.

Gianameigiaya Destancıların Mahabharata destanını anlatılmasını teşvik eden kralın adıdır.

Gitagovinda Çoban Krişna ile sevgilisi Radha arasındaki aşkı anlatan Sanskritçe şiirin adıdır.

Gopala Krişna’nın adlarından birisi olup, çoban olarak tasvir edilmiştir.

Goraknath Bir koruyucu tanrının adı olup, Şiva’nın avatarlarından birisidir.

Grihaspati Agni’nin adlarından birisi olup ‘evin tanrısı’ anlamına gelmektedir.

Gritsa Kama’nın adlarından birisi olup, ‘keskin’ anlamına gelmektedir.

Guhyaki Kubera’nın hizmetinde bulunan dişi bir iblisin adıdır.

Gunasarman Kullananı görünmez kılan sihirli losyonun sahibidir.

Gunkamdeva Nagas’ı fetheden bir kralın adıdır.

Güneş Mitra veya Varuna’nın gözü olduğuna inanılmaktadır.

Güneş Tutulması Svarbanhu sebep olmaktadır.

Haimavati Himalaya dağları bölgesinde ana tanrıça Devi’nin adlarından birisidir.

Haimavati Himalayalar’da doğmasına atfen Devi veya Parvati’ye verilen bir isimdir.

Halahala Okyanusun çalkalanması sırasında yılan Vasuki’nin kustuğu zehirin adıdır.

Hammu-Mata Yerel bir ana tanrıçanın adıdır.

Hanuman Rüzgâr tanrısıyla bir perinin çocuğu olan uzun kuyruklu ve maymun kafalı tasvir edilen tanrıdır. Ramayana destanında yer alan temel karakterlerden birisidir

Hara Kamboçya’da Şiva’ya verilen isimdir.

Hardaul Yerli bir salgın hastalık tanrısının adı olup, düğünlerle de ilişkilendirilmektedir.

Harihara, Hari Hara Vişnu ile Şiva’nın birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir tanrının adıdır.

Harsa Hrsikesa’nın saktilerinden birisi olan bir tanrıçanın adıdır.

Hasta Dakşa’nın kızı, Kandra’nın karısı olan Nakşatraslardan birisidir.

Hastinapura Bharata ülkesinin efsanevi başkenti olup ‘Filler ülkesi’ adıyla da tanınmaktadır.

Hemadri Meru dağına verilen bir isim olup, ‘altın dağ’ anlamına gelmektedir.

Himavat, Himavan Himalaya dağlarının kişileştirilmiş hali olup bir dağ tanrısı olup, Apsaras’lardan birisi olan Mena’nın kocası, Parvati ile Ganga’nın babasıdır. Himavat, Sanksritçe ‘kartopu’ anlamına gelmektedir.

Hinglaj Kuzey Hindistan’da tapınılan bir ana tanrıçanın adıdır.

Hiranyagarbha Vedalarda adı geçen yaratıcı tanrı olup, Brahma’nın doğduğu ilk tohumdur.

Hiranyakaşipu, Hiranyakasipu Daitya adı verilen ve tanrılara karşı savaş açan devlerden birisinin adı olup Narasimha görünümüne giren Vişnu tarafından öldürülmüştür.

Hiranyakasipu Vişnu’nun aslan formuna bürünerek parçaladığı şeytanın adıdır.

İda 1. Dua ve sadakat tanrıçasının adıdır.

2. [Hinduizm] Omuriliğin sol tarafından geçtiğine inanılan dişil güç akımının adıdır. Karşıtı sağ taraftan geçen eril Pingala’dır.

İndra 1. Vedalarda tüm tanrıların efendisi olan savaşçı bir Aryan tanrısının adı olup, tüm insan ve cin düşmanlarını yenip, güneşi fethetmiş, Asuralardan birisi olan Vrtra adlı ejderhayı öldürmüştür.

İndrani, Aindri, Mahendri, Paulomi, Saki, Sujata İndra’nın eşi, Puloman’ın kızı, Jayanta, Midhusa, Nilambara, Rbhus ve Rsabha’nın annesi olup, eski Veda’larda onun dişi gölgesi olarak da geçmektedir. İndra’nın öldürdüğü Puloman adlı cinin kızı olup bazen öfke tanrıçası olarak da tanımlanmıştır. İndrani, aslan ya da fil formunda sembolize edilmektedir.

İndraprasta Panda ava ailesinin çölde kurduktan sonra yemyeşil hale getirdiği kentin adıdır.

İndrasena Nala ile Damayanti’nin oğlu, İndrasena’nın erkek kardeşidir.

İndraseni Nala ile Damayanti’nin kızı, İndrasena’nın kız kardeşidir.

İndukari Samba’nın eşi olan bir tanrıçanın adıdır.

İndumati Daşa-ratha’nın annesi ve Aja’Nın karısı olan bir prensesin adıdır.

İşa Kuzey yarımkürenin koruyucusunun adı olup, Şiva’nın beşinci görünümü olan Marutlardan birisidir

İşvara Yaratılmamış ve ölümsüz tanrıları -özellikle Şiva’yı- nitelemek için kullanılan bir kelime olup ‘efendi’ anlamındadır

Jagannath Vişnu’nun merhametsiz görünümlerinden birisinin adıdır

Jaganmatri Devi’nin kötü yürekli hali (Bkz.) Durgha’nın diğer adıdır.

Jagganath, Jagannâth, Juggernaut Vişnu’nun beden bulmuş formlarından birisi olup, Hintçe ‘Dünyanın efendisi’ anlamındadır.

Jagrat [Hinduizm] İnsan bilincinin açık olma durumunun Sanskrit adıdır (Bilincin kapalı olması ve rüya hali ‘Svapna’; tamamen kendinden geçmiş olmak ‘Samadha’ olarak tanımlanır)

Jahnu Bir azizin adı olup tanrıça Ganga cenneten yeryüzüne inip Ganga nehrini (Ganj nehri) oluşturduğunda bu nehrin suyundan içerek ve yıkanarak yogi gücüne kavuşmuştur.

Jalamdhara, Jalandhara Asuralardan birisinin adı olup Ganga ile denizin oğludur.

Jalebha Fil görünümünde bir su ruhunun adıdır.

Jaljogini Pencap halkının inanışında kuyu ve derelerde yaşayan hastalık yayan bir ruhun adı olup, çoğunlukla kadın ve çocukları etkilemektedir.

Jalpari [Folklor] Hint masallarında bahsi geçen, erkekleri kendisiyle birlikte yaşamaya zorlayıp, kaçmaları halinde onları öldüren bir su ruhunun adıdır.

Jambu Meru dağında bulunduğuna inanılan hayat ağacının adı olup, soma içeceğinin kaynağı olduğuna inanılmaktadır. Sibirya’da Zambu, Tibet’te Zampu adlarıyla bilinmektedir.

Jambu-dvipa, Jambu-dvipa Merkezinde Meru Dağı olan yedi adadan birisinin adı olup, Hintçe ‘jambosa (Gül-elma adlı tropik meyve) adası’ anlamına gelmektedir.

Janguli Bodhisattvalardan birisi olup yılan ısırığı ve zehirlenmeye karşı insanları koruyan, üç yüzlü ve altı kollu bir tanrıçanın adıdır. Sembolü tavus kuşu olan ve Mahavidya olarak da bilinen bu tanrıça vina adlı telli çalgı, beyaz yılan ve lotus çiçeğiyle de özdeşelştirilmektedir..

Jara 1. Kimine göre Krişna’nın erkek kardeşi olan bir avcının adı olup, yanlışlıkla Krişna tarafından topuğundan vurulup öldürülmüştür.

2. Yaşlılığın kişileştirilmiş formu olan bir tanrıçanın adıdır.

Jatayu Akbabaların kralı olan dev bir kuşun adı olup, Garuda’nın görünümlerinden birisidir.

Jaya Yoginilerden birisi olan dişi bir iblisin adıdır.

Jhulanayatra Yalpalayan Krişna festivalinin adıdır.

Jumna Jumna nehrinin kişileştirilmiş formu olan bir tanrıçanın adı olup, Varuna’nın eşidir.

Jutpu Andaman adaları halkının inanışında ilk insanın adıdır.

Jyothişa Dört tanrıdan oluşan bir grup tanrıdan birisinin adıdır.

(Diğerleri: Vaimanika, Vyantara, Bhavanavasi).

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009