Kuzey Amerika Yerlileri Mitolojisi Sözlüğü (L-Z)

Aşağıdaki Kuzey Amerika Yerlileri Mitolojisi Sözlüğü  veya Kızılderili Mitolojisi Sözlüğü adlı küçük sözlük çalışmamda (L-Z) harfleriyle başlayan konular maddeleştirilmiştir.

Lagua British Columbia’da yaşayan Haida halkının inancında Şaman’ın dişleriyle ısırarak yakaladığı bir ruhun adı olup, ayin sırasında şamanla konuşmaktadır.

Lakone Hopi bereket ayinlerinde dans eden kızların adıdır.

Lavalava Quebec civarında yaşayan Koos halkının inanışında geceleri ortaya çıkan küçük yaratıkların adıdır. Dere kenarlarında yaka izleri görülebilen bu varlıklar rastladıkları insanlarla güreşmek ister ve evlere taş fırlatırlar.

Lenapizka İllinois’te yaşayan Peoria halkının inanışında amfibik bir canavarın adıdır.

Lo-lol Abenaki halkının inanışında bir canavarın adıdır.

Logobola Tsimshia halkının inanışında karganın çirkin kardeşinin adı olup, içme sularının tükenmesinden sorumludur.

M-da-vilh-ak Abenaki halkının inanışında Gluskap’ın köpeklerinden biri olan değersiz bir ruhun adıdır.

M-ska-gve-demoos Abenaki halkının inanışında bataklıkta yaşayan bir kadının adı olup, yosundan elbiseler giydiğine ve saçlarının da yosundan olduğuna inanılmaktadır.

Maiyun Çayen halkının büyük ruha verdiği isimdir.

Maiyunahuta Çayen halkının kişinin koruyucu ruhuna verdiği isimdir.

Malahas Vancouver adasında yaşayan Nootka halkının inanışında kötü yürekli orman tanrıçasının adıdır. Çaldığı çocukların gözyaşlarından Anda-okut adlı şekil değiştirebilen varlık doğmuş hemen büyüyerek Malahas’ı öldürüp çocukları kurtarmıştır.

Malesk Tsimshian halkının masal ve efsaneler için kullandığı kelimedir.

Malina Grönland ve civarında yaşayan İnuit (Eskimo) halkının güneş tanrısının adıdır.

Malsumis Abenaki halkının inanışında Tabaldak’ın elindeki tozdan yarattığı ilk insan Gluskab’ın yanı sıra bazı söylencelerde Malsumis adlı bir ikiz kardeşin adı da geçmektedir. Tabaldak, Gluskab’a iyi bir dünya yaratma gücü verirken Malsumis’e ise kötülüğün gücünü vermiştir.

Manabozho, Manibozho Algonkin halkının inanışında en önemli mitolojik kahraman olup, şekil değiştirebilen, hilebaz bir karakterdir.

Manetuvak [Kuzey Amerika Yerlileri Mitolo-jisi] Leni Lenape halkının inanışında tüm varlıkların özünde bulunan yaşam ruhunun adıdır.

Manitu, Manitou, Manito Algonquin halkının ‘Büyük Ruh’ anlamında kullandığı terimdir.

Mannegişi Krov halkının inanışında insana benzeyen saçsız, büyük gözler ve koca bir kafaya sahip küçük yaratıkların adı olup, insanlara küçük şakalar yapmaktadırlar.

Masevi Pueblo halkının inanışında ana tanrıçanın yeryüzüne gönderdiği iki oğlundan birisinin adıdır (diğeri: Oyoyeva).

Maski-mon-gve-zo-os Abenaki halkının inanışında kaplumbağa formunda bir canavarın adı olup, kadın kılığına girerek çocuk ve erkekleri tuzağına düşürdükten sonra parçalayıp yemektedir.

Mat-gvas Abenaki halkının inanışında ilk şaman olan tavşan ruhunun adıdır.

Matc Havatuk Wisconsin’de yaşayan Menomini halkının inanışında cömert yaratıcı tanrının adıdır.

Matshishkapeu İnuit (Eskimo) halkının inanışında en güçlü ruh olan osuran adamdır.

Mavutsinim Kamaiura halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, bir deniz kabuğundan kadını yaratmış ve ondan ilk erkek olan bir oğul sahibi olmuştur. Oğlu uzağa gidince annesi bir göle giderek tekrar kabuğa dönüşmüştür.

Mavi Dağlar Navaho halkının inanışında güneyde bulunan ve şafak güneşinin ikametgahı olan kutsal dağların adıdır.

Mavi Dünya Navaho halkının Yukarı dünyaya giderken geçtikleri 4 dünyadan birisinin adı olup, kırlangıç adamların yaşadığına inanılmaktadır.

Mavi Karga Mohavk halkının inanışında İoi’nin kardeşi olan bir kültürel kahraman ve hilebaz tanrının adıdır.

Mayokhina New Meksiko’da yaşayan Akoma halkının inanışında yaz mevsiminin ruhunun adıdır.

Medeoulin Abenaki halkının inanışında ruhlar dünyasına sıradan insanlardan daha yakın olan, hastalıkları şifalı otlar kullanarak tedavi eden şamanlar için kullanılan genel bir terimdir.

Meek-moos-ak Abenaki halkının inanışında kadınları baştan çıkaran bir çift ruhun adı olup, ayarttıkları kadınlar lanetlenmekte ve evlenememektedirler.

Meteinuvak Delavare halkının inanışında yeryüzü ruhları olan manetuvaklarla iletişim kurarak insanları tedavi eden şifacılar için kullanılan terimdir.

Mısır, Maize Kan kırmızısı bir mısır tanesi bulan genç kızın yıl bitmeden evleneceğine inanılırdı.

Mikhabo Algonkin halkının inanışında yeryüzü ve insanoğlunun yaratıcı tanrısının adı olup kelime anlamı ‘en büyük yaban tavşanı’dır.

Mikçiç Passamakuodi halkının efsanelerinde Gluskap’ın hilebaz amcasının adıdır.

Mikumvesu Abenaki halkının yaratıcı tanrısı Gluskap’ın ağabeyinin adıdır.

Mondamin Minnesota ve Wisconsin’de yaşayan Çippeva halkının inanışında mısır ruhunun adı olup, diğer kabilelerden farklı olarak genç bir adam olarak tasvir edilmektedir.

Mongvi Kaçinum Hopi halkının inanışında Kaçina adı verilen atalara ait ruhların lideridir.

Moogie Güneybatı ABD’de yer alan Ozark dağlarında yaşadığına inanılan dev kertenkelenin adıdır.

Mool-sem Abenaki halkının inanışında Gluskab’ın köpeklerinden beyaz renkli birisinin adı olup, kendini büyütüp küçültebilmektedir.

Moos-bas Abenaki halkının inanışında vizon/mink ruhunun adı olup, Gluskab tarafından evlat edinilen yaman bir okçudur.

Moritama New Mexico’da yaşayan Alkoma halkının inanışında ilkbahar ruhunun adı olup kış ruhunu kovalayıp kaçırdığına inanılır.

Motho Masal ve efsanelerde kız kardeşi Mungo ile birlikte adı sıkça geçen bir kadın kahramandır.

Mustamho Colorado nehri havzasında yaşayan Mojave halkının inanışında toprak ana ile Gök babanın torunu olup, ilk Mojave insanının yaratıcısıdır. Mustamho, sel tufanı sırasında sular geri çekilene dek diğer insanlara yardım etmiştir.

Muut Bir Nukatem çeşidi olup, baykuş formunda insanlara görünen ölümün habercisidir.

Muyingva Arizona’da yaşayan Hopi halkının inanışında tohumların çimlenmesinden sorumlu tanrının adıdır.

N-dam-keno-vet Banyo yapan kadınlara saldıran yarı balık yarı insan formunda uzun saçlı bir yaratığın adıdır.

Nagaitko Kaliforniya’da yaşayan Kato halkının inanışında Tkenes’in gönderdiği sel tufanından kurtulan ilk insanın adıdır.

Nagi Tanka, Taku Skanskan Dakota halkının yaratıcı tanrı için kullandığı kelimelerden birisi olup, ‘En büyük ruh’ veya ‘En büyük sır’ anlamına gelmektedir.

Nagumvasuck Maine ve New Brunswick bölgesinde yaşayan, Passamakuoddi halkının inanışında utangaç ve çirkin bir perinin adı olup, insanlardan kendini gizlemesine rağmen balık tutmalarında ve avcılıkta yardımını esirgemez.

Nahurak Pavne halkının inanışında insanlarla birlikte yaşayan hayvan ruhlarının adı olup, beş tanedirler.

Nahuraklar (önem sırasıyla): Pahuk, Nakiskat, Tsurapako, Kitsa-vitsak, Pahua.

Nanabozho, Venabozho Ojibva/Çippeva halkının inanışında hilebaz bir yaban tavşanı karakteridir.

Nankilslas British Columbia, Queen Charlotte adaları ve Alaska’da yaşayan Haida halkının efsanevi Karga karakteri için kullandıkları kelimedir.

Nanom-kia-po-da Abenaki halkının inanışında depremlere sebep olan bir yeraltı ruhunun adıdır.

Nanook İnuit (Eskimo) halkının inanışında doğum tanrısının adıdır.

Nao’tsiti Pueblo halkının inanışında Utk’tsiti’nin kızı ve La’tiku’nun kardeşi olan bir yaratıcı tanrıçanın adıdır.

Napi Karaayak halkının inanışında yaratıcı bir tanrının adıdır.

Naskakiyetl Tlingit halkının inanışında bir yaratıcı tanrının adıdır.

Natos Karaayak halkının inanışında bir güneş tanrısının adıdır.

Nautsiti New Meksiko’nun 89 km güneybatısında yaşayan Akoma halkının inanışında insanlığın yaratılmasından sorumlu iki kız kardeşten birisinin adıdır (diğeri: İatiku).

Nee-ben Abenaki halkının inanışında yaz mevsiminin kişileştirilmiş formudur.

Negafook İnuit (Eskimo) halkının inanışında soğuk hava tanrısının adıdır.

Nekedzaltara Athapaskan halkının inanışına Tena-ranide’nın maiyetindeki ruhların adıdır.

Neoga Seneka (İrokua) halkının inanışında güney rüzgârının kişileştirilmiş formu olup, yavru geyik olarak tasvir edilir.

Nerrivik, Nerivik İnuit (Eskimo) halkının inanışında tüm deniz yaratıklarının anası kabul edilen daha çok balıkçı ve avcıların tapındığı bir deniz tanrısının adıdır.

Niankue Lenape (Algonkin) halkının inanışında vahşi kedi görünümünde bir ruhun adıdır.

Niman Kuzey Arizona’da yaşayan Hopi halkının inanışında Temmuz ayın da 9 gün süren kaçina ‘ata ruhları’ töreninin adıdır.

Nipinoukhe Doğu Kanada’da yaşayan Montagnai halkının ilkbahar ruhuna verdiği isimdir.

Nişanu Missouri nehrinin batı yakasında Dakota civarında yaşayan Arikara halkının inanışında gök tanrının adıdır.

Nokomis Algonkin halkının inanışında bitki, hayvan ve insanları besleyen yeryüzü tanrıçasının adı olup, ‘Büyük Ana’ anlamına gelmektedir.

Nootaikok İnuit (Eskimo) halkının inanışında buzdağı tanrısının adıdır.

Nujalik İnuit (Eskimo) halkının inanışında avcılık tanrıçasının adıdır.

Nukatem Güney Kaliforniya’da yaşayan Kahuilla halkının inanışında eski devirlerde yaşadığına inanılan daha büyük canlıların adıdır. Bahsi geçen hayvanlar mamutlar gibi soyu tükenmiş tarih öncesi memeliler olmalıdır.

Numokh Mukana Kuzey Dakota civarında yaşayan Mandan halkının inanışında ilk insanın adıdır.

Nunhyunuvi [Kuzey Amerika Yerlileri Mito-lojisi] Çeroki halkının inanışında insan yiyen taştan yapılmış korkunç bir devin adıdır.

Nunne Çaha Muskoge (Kreek) halkı efsanelerinde başlangıç sularından oluşmuş ve ilk toprak parçası olduğuna inanılan büyük bir tepenin adıdır.

Odzihozo, Oodzihozo Abenaki halkının inanışında yaşadıkları bölge olan Champlain gölünü yaratan ruh olup, ‘Kendini yaratan adam’ adıyla da bilinmektedir.

Okeus, Oke Povhatan halkının inanışında iyi tanrı Ahone’nin kötü ve eşdeğer güçteki karşıtının adıdır.

Oki, Okki İrokua halkının inanışında yaşam gücünün kişileştirilmiş formu olup, bu totemler Lakota dilinde ‘Vakanda’, Algonkin dilinde ise ‘Manitu’ adlarıyla bilinmektedir. Huron halkı tarafından ise aynı zamanda bir güneş tanrısı olarak kabul görmektedir.

Oklatabaşih Çoktav halkının inanışında insanlığı yok eden sel tufanından kurtulan yalnız bir savaşçı olup, adı ‘Halkın yaşlı kişisi’ anlamına gelmektedir.

Okulam Çinook halkının inanışında açgözlü devlerin adıdır.

Olelbis Vintun halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, ‘Olelpanti’ adı verilen cennette iki yaşlı kadınla birlikte kendi inşa ettiği güzel bir evde yaşadığına inanılmaktadır.

Onatha İrokua halkının inanışında tahıl ve hasat tanrısının adıdır.

Oodzi-hozo Bkz. Odzihozo

Oonavieh Unggi Çeroki halkının inanışında bir rüzgâr ruhunun adı olup ‘En eski rüzgâr’ anlamına gelmektedir.

Orenda İrokua halkının inanışında güzel ve iyi olan her şeyle özdeşleşmiş bir ruhun adı olup, kötü tasvir edilen Otkon’un tam karşıtıdır.

Ormanın Yüzleri Hudson nehri civarında yaşayan İrokua halkının inanışında orman içinde ağaçların üzerinde göründüğüne inanılan bedensiz insan kafalarına verilen isimdir. Bu ruhlar şeytani olmayıp biraz yemek hatta tütün karşılığında mutlu olmaktadırlar.

Othagvenda [Kuzey Amerika Yerlileri Mitolojisi] Seneka halkının inanışında Juskaha’nın ikiz kardeşinin adı olup, İrokua dilinde ‘çakmaktaşı’ anlamına gelmektedir. Anneannesi tarafından doğumdan hemen sonra evden atıldıysa da kardeşi tarafından bulunup geri getirilmiştir.

Otkon İrokua halkının inanışında insan yüreğinde yaşayan kötü ruhun adı olup, ‘iyi’ Orenda’nın karşıtıdır.

Örümcek Kadın Arizona civarında yaşayan Navaho halkının inanışında insanoğluna örgü örmeyi öğreten doğaüstü bir yaratığın adıdır.

P-skig-demo-os Erkek ve çocuklara saldırarak öldüren dişil bir canavarın adıdır.

P-son-en Abenaki halkının inanışında kanatlarını çırparak kar yağdıran kuş formunda bir ruhun adıdır.

Pa-don-gi-ak Abenaki halkının inanışında şimşek ve gök gürültüsü ruhlarının adı olup, yarı kuş yarı insan formunda beyaz tenli altın sarısı saçlı yedi kardeştirler.

Pah Pavni halkının inanışında ay tanrısının adıdır.

Pakrokitat Kaliforniya’da yaşayan Serrano halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, sürekli kavga ettiği erkek kardeşi Kukitat omzundan doğmuştur. Pakrokitat dünya ve insanları Kukitat ölümü yaratmış, insanları kavga etmeleri için birbirinden farklı halklara bölmüştür.

Palongahoya Hopi halkının inanışında güneş tanrının oğlu ve Pokuanghoya’nın ikiz kardeşi olan kültürel bir kahramanın adıdır.

Palulukon Hopi halkının inanışında tüylü bir yılan olarak tasvir edilen bir bereket tanrısının adıdır.

Pamuri-mahse Tukano halkının inanışında Abe’ye yeryüzü ve hayvanları yaratmasında yardım bir yarı tanrı kültürel kahramanın adıdır.

Pana İnuit halkının inanışında ölü ruhları yeni bedenlerine girmeden (reenkarne olmadan) önce koruyan bir tanrının adıdır.

Parlak Yıldız Pavne halkının tanrıça olarak kabul ettiği Venüs gezegenine verdiği isimdir.

Pe-ben Abenaki halkının inanışında kış mevsiminin kişileştirilmiş formu olan ruhun adıdır.

Pemtemveha Kahuilla halkının inanışında toynaklı hayvanların efendisi olup, geyik avlamak isteyen avcılar tarafından tapınılırdı.

Piasa Cizvit misyoner Juliette Marquette’in notlarında Illinois’te Alton kasabası civarında bulduğu Amerikan yerlilerine ait iki kaya yazısında insanları parçalayan bir kuşun adı olarak geçmektedir.

Pikváhahirak Güneybatı Kaliforniya’da yaşayan Karok halkının inanışında insanın varlığından önce var olan zamanlar için kullanılan terimdir.

Pim-skva-vagen-ovad Abenaki halkının inanışında suda yaşayan ve insanlara çimdik atan küçük doğaüstü yaratıkların adıdır.

Pinga İnuit (Eskimo) av, şifa ve cesaret tanrıçasının adı olup, ölü ruhları cennete taşımakla görevlidir. Ren geyiği formunda tasvir eilmesine ve tüm hayvanların koruyucusu kabul edilmesine karşın insanlara görünmemeye dikkat etmekteymiş.

Pipounoukhe Montagne halkının inanışında onuruna Ahiteskatoneh adlı ayinin düzenlendiği ilkbahar ruhunun adıdır.

Pişumi New Meksiko’da yaşayan Akoma halkının inanışında hastalık, çürüme ve ölüm ruhunun adıdır.

Pla-ween-noo Abenaki halkının inanışında bir kaplumbağa ruhunun adı olup, Gluskab’ın annesidir.

Pok-veji-men Abenaki halkının inanışında dişbudak ağacının kabuğundan yaratılmış küçük yaratıkların adıdır

Pomola Abenaki halkının inanışında de soğuk havaya getiren bir gece ruhunun adı olup, söylenceye göre Maine’de bulunan Katadhin dağında (1.606 m) yaşamaktadır.

Porkunt Şoşone halkının inanışında doğaüstü geçlere verilen isim olup, bir tür mana olarak da tanımlanabilir.

Porsuk Şoşone halkının inanışında çocuklarını canavar Dzoavits’in elinden kurtaran bir kahramanın adıdır.

Ptehehincalasanvin Lakota halkına kutsal çubuğu (tütün içmek için) ve yedi kutsal ayini öğreten ruhun adı olup, ‘Beyaz Buffalo Kadın’ anlamına gelmektedir.

Pukkeenegak İnuit (Eskimo) doğum ve elbise dikim tanrıçasının adıdır.

Punotsihyo Montana’da yaşamış Kara ayak halkının inanışında yeryüzünün sahibi olan ‘Yer Adam’ın adı olup, uğruna

Sagamores Abenaki halkının inanışında seçilmiş şeflerine verilen isimdir.

Sagapgia Bir efsaneye göre deniz ruhları tarafından çocuklarıyla birlikte esir alınan bir kadının adıdır.

Saguenay Algonkin halkının inanışında kuzeyde bulunan, halkı zengin, sarışın insanlardan oluşan bir krallığın adıdır. Efsane, Algonkin halkının şefi Donakona’nın Fransa’ya esir olarak getirilmesinin ardından kendisinden (1530) derlenmiş olup, Kolomb öncesi Amerika kıtasına Avrupa kıtasından muhtemel bir yerleşimin kanıtlarından biri olabilir.

Sanopi Koyote (çakal) tarafından kendisiyle alay ettiği için öldürülmek istenmişse de rakibini tuzağa düşürmeyi başaran bir kahramanın adıdır.

Saynday Kiova halkının inanışında aynı zamanda kültürel bir kahraman olan düzenbaz bir karakterin adıdır.

Sedna İnuit halkının inanışında deniz canlılarını yaratan, denizin dibinde Adlivun adlı yerde yaşayan bir deniz tanrıçasının adıdır. Fok balıklarını avlayabilmek için öncelikle kabilenin şamanı tarafından Sedna’nın öfkesi yatıştırılır. Sedna, Grönland’da Arnakuagsak, Alaska’da Nerrivik adlarıyla bilinmektedir. Sedna’ya ait söylence Franz Boas tarafından 1884-85 yıllarında Kanada’da Baffin adasında Okomiut ve Akudnirmut halklarından derlenmiş ve 1888 tarihinde The Central Eskimo’da yayımlanmıştır. Söylenceye göre ıssız bir adada babası ile birlikte yaşayan Sedna adlı genç kızı beğenen bir fırtına kuşu insan kılığına girerek kızı kendisine aşık eder ve kandırarak beraberinde ülkesine götürür. Kız kendisine olmayacak vaatlerde bulunan yabancıyla birlikte kuş ülkesine gidince çiğ balıktan başka yemek olmayan yeni evinde sıkıntı ve zorlu günleri pişmanlık içinde geçirmeye başlar. Ertesi yıl denizi kaplayan buzlar eriyince babası kayağına binip kızını ziyarete gitmiş, Sedna’yı kandıran kuş adamı öfkeyle öldürmüştü. Kuş adamın arkadaşları dönüş yolunda baba kızı taşıyan kayağa saldırmış adam kuşlardan kurtulmak için kızını denize atmış, can havliyle kayağa tutunan kızının parmaklarını bıçakla kesmişti. Kızın kesilen parmakları fok ve mors balıklarına dönüşmüştür.

Sedna

O günden beri Sedna, denizin altında yaşıyor, oradan canlıları ve ölüleri yönetiyor. Saçı, önceki yaşamındaki gibi iki kalın örgü halinde ama artık onları taramak için parmakları yok. Yarattığı hayvanlar onun emirlerine uyuyor, kendilerini iyi insanlara verirken başka herkesten saklanıyorlar. Sedna, İnuitlerin deniz hayvanlarıyla kara hayvanlarını ayrı pişirmelerinde ısrar ediyor. Bu tabuyu çiğnemek onu kızdırır ve Sedna kızdı mı saç örgüleri karışır. O zaman hayvanlarını İnuit avcılarından saklar ve kayaklarını devirip canlarını alan fırtınalar gönderir. O zaman İnuitler, Sedna’nın sevgisini yeniden kazanmak için özel, ağırbaşlı bir tören yapmak zorundadırlar. Şamanları onun deniz dibindeki evine ruhsal bir yolculuk yapacak, saç örgülerini tarayacak ve tabularını çiğneyen halkını affetmesi için yalvaracak, yeniden yiyecek sağlamasını isteyecektir

 

See-Gven [Kuzey Amerika] Yaz mevsiminin kişileştirilmiş formu olan Neeben’e aşık olan bir Abenaki delikanlısının adı olup, her ilkbaharda onu kuzeye getirmektedir.

Sekinek [Kuzey Amerika Mitolojisi] İnuit (Eskimo) halkının inanışında güneşin ruhuna verilen isimdir.

Senotlke Squawmish (Kuzeybatı Amerika sahili) halkının inanışında yılan formunda bir canavarın adı olup, aynı zamanda önemli bir totemdir.

Senks British Columbia’da yaşayan Bella Coola halkının inanışında güneşin kişileştirilmiş formu olan yaratıcı tanrının adıdır.

Siat Ute halkının inanışında soytarı kılıklı yamyamların adıdır.

Sila, Silap inua Eskimo halkının en önemli tanrısının adı olup, nefes alınan havada ve hareket eden her şeyin içinde bulunmaktadır.

Sin Kuzey Pasifik sahilinde yaşayan Haida halkının inanışında gök tanrısının adıdır.

Sint Holo, Çeroki, Çickasav ve Çoctav halkının inanışında gözle görünmeyen, boynuzlu bir yılanın adıdır.

Sio Calako, Sio Humis Hopi halkının inanışında aynı zamanda yağmur ruhu/tanrısı olan bir devin adıdır.

Sisiutl Pasifik sahili halkının inanışında yılan formunda bir su ruhunun adıdır.

Skan Dakota halkının inanışında yaratıcı gökyüzü tanrısının adıdır.

Skoyo Pueblo halkının inanışında insan yiyen efsanevi yaratıkların adıdır.

Sosondovah İrokua halkının inanışında avcılık yeteneğiyle ünlü bir kahramanın adı olup, bir Kanada geyiğinin peşinden yeryüzünden cennete gitmiş bu sırada yakalandığı Şafak Tanrıçası’nın hizmetine gözcüsü olarak girmiştir.

Soyoka Hopi halkının inanışında tüm canavarlar için kullanılan genel bir terimdir.

Sta-au Karaayak halkının inanışında geceleri aylak aylak dolaşarak insanlara zarar veren kötü ruhlu hortlakların adıdır.

Su Bebekleri Göl ve nehirlerde yaşayan çocuk görünümlü ruhların adı olup insanların boğulmasına sebep olurlar.

Su Samuru Adamlar İnsanları kandırmak için dönüşüm geçirerek insana benzeyen su samuru halkının adıdır. Kanoları devirerek kurbanlarını kendi ülkelerine götürür ve balık ve yosundan oluşan yiyecekler verirler. Kurbanlardan ancak yiyecekleri yemeyenler kurtulup geri dönebilir.

Sungrey Agua Caliente’de bulunan bir sıcak su kaynağının adı olup, tüm hastalıkları iyileştirecek büyülü bir gücü olduğuna inanılmaktadır.

Sunuvavi Ute halkının inanışında, halkını bir ayı ruhundan kurtarmış bir kahramanın adıdır.

Svaikhvay Koviça halkının inanışında bir ayini olup, adını bir çocuğun göle dalarak ruhlar ülkesini keşfetmesi ve buradan büyülü güçlere sahip bir maske ile dönmesi efsanesinden almıştır ki bu maske kabilenin en yaşlısı tarafından tören boyuınca takılmaktadır.

Szeuka Pima halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Şafak İrokua halkının inanışında bir tanrıçanın adı olup, kendisini cennete dek takip eden avcı Sosondovah’ı yanına alıp gökyüzünün gözcüsü yapmıştır.

Şakuru Pavni halkının inanışında güneş tanrısının adı olup, adına geleneksel güneş dansı yapılmaktadır.

Ta Tanka Lakota halkının inanışında en büyük buffalo ruhunun adı olup, bakire kızların koruyucusudur.

Tabaldak [Kuzey Amerika Yerlileri] Abenaki halkının çift cinsiyetli yaratıcı tanrısının adıdır.

Tahit Tlingit halkının inanışında cennetin kuzeyinde yaşayan kader tanrısının adıdır.

Taime Kiova halkının inanışında adına ‘Güneş Dansı’ yapılan güneş ruhunun adıdır.

Taiova Arizona’da yaşayan Hopi halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Tammatuyuk İnuit (Eskimo) halkının inanışında çocukları annelerinden kaçırdıktan sonra, bir iğne vasıtasıyla kafalarını delip kanlarını içerek öldüren bir canavarın adıdır.

Tans Hupa halkının inanışında dağlarda yaşayan geyikleri koruyan bir tanrının adıdır.

Takvus Sabah karanlığında insanların ruhlarını çalan hilebaz bir tanrı ve bir çeşit nukatemdir.

Tarhuhyiavahku, Tarhuyiavahku İrakua halkının inanışında gökyüzünü yukarı kaldıran devin adıdır.

Tarkuiup İnua İnuit (Eskimo) halkının inanışında ay tanrısının adıdır.

Tasoom Çayen halkının inanışında insan ruhunun adı olup, ölümden sonra bedenden ayrılarak gökyüzüne yükselip, Ekutşimmiyo adıyla bilinen Samanyolu’nu aştıktan sonra Gök tanrı (Yüce Ruh) Heammavihio’nun yanına ulaşmaktadır.

Tate Lakota halkının inanışında dört ana yönden esen rüzgârların (kuzey, güney, doğu, batı) babası olan rüzgâr ruhunun adıdır.

Tava Pueblo halkının inanışında insanoğlunun yaratıcısı olduğuna inanılan güneş ruhunun adıdır.

Taviskara İrokua halkının inanışında İoskeha’nın kötü ruhlu ikiz erkek kardeşinin adıdır.

Tcisaki Ojibva halkının inanışında çeşitli sırlara vakıf olan bir şamanın adıdır.

Tekkeitsertok İnuit (Eskimo) mitolojisinde en önemli yeryüzü tanrısının adı olu aynı zamanda av sezonunda uğruna kurbanlar verilen av tanrısının adıdır.

Tepeli Kestane Kargası Kuzeybatı kıyısında yaşayan Çinook, Koos, Tilamook halklarının inanışında hilebaz bir karakterin adıdır. Bu halkların masallarda tüm diğer hayvanları kurnazlıkla yenmektedir.

Tia Charlotte adalarında yaşayan Haida halkının inanışında ölüm tanrısının adıdır.

Tieholtsodi [Kuzey Amerika Yerlileri Mitolo-jisi] Navaho halkının inanışında bir su canavarının adı olup, insanlığın amansız düşmanıdır.

Tihtipihin Nootka halkının inanışında Kvatyat’ın erkek kardeşinin adı olup annesini yutan canavarın kendisini de yutmasına izin verdikten sonra canavarın midesini keserek annesiyle dışarı çıkmışlardır.

Tilki Kardeş Apaçi halkının inanışında ateşböceklerinden ateşi çalıp insanlara hediye eden bir kültürel kahraman/hilebazın adıdır.

Bkz. Tavşan Kardeş

Tirava Pavne halkının inanışında yaratıcı gök tanrının adı olup, insanoğluna konuşmayı, giyinmeyi, ateş yakmayı, avlanmayı, tütün içmeyi, dini ayinleri, kurban vermeyi öğretmiştir.

Tokpela Hopi halkının inanışında başlangıçtan beri var olan sonsuz boşluğun adıdır.

Tonenili Navaho halkının tören dansları sırasında maske takarak temsil ettiği yağmur tanrısının adıdır.

Tool-ba Abenaki halkının inanışında Gluskab’ın amcası olan aptal bir kaplumbağa ruhunun adıdır.

Tootega İnuit (Eskimo) halkının inanışında kısa boylu yaşlı bir kadın olarak tasvir edilen bir ruhun adıdır.

Tornarsuk İnuit (Eskimo) halkının inanışında yeraltı dünyasında ikamet eden en önemli tanrılardan birisinin adıdır.

Tsa-tsamolee-as Abenaki halkının inanışında gürültücü ve aptal bir karakterin adıdır

Tsetseke Kvakiutl halkının inanışında kış mevsiminin kişileştirilmiş formudur.

Tshanahale Navaho halkının inanışında insan eti yiyen vücudu kuş tüyü ile kaplı bir canavarın adıdır.

Tsi-noo Abenaki halkının inanışında kalbi buzdan yapılmış ruhu olmayan bir karakterin adı olup başka insanların ruhlarını yemektedir.

Tsiçtinako Akoma alkının yaratılış efsanesinde adı geçen dişil ruhun adıdır.

Tsohanoai Arizona ve Meksika’da yaşayan Navajo halkının inanışında güneş tanrısının adıdır.

Tsonokva, Tsonokva Kvakiutl halkının inanışında dağ ve ormanlarda yaşayan yaymyam devler Geekumhl kabilesinin üyelerinden birisidir.

Tsul ‘Kalu Çeroki halkının inanışında av tanrısının adıdır.

Tukma Juaneno halkının inanışında dünyayı, bitki, hayvan ve insanları yaratan tanrının adıdır.

Tulugaak İnuit halkının inanışında ışık ruhunun adıdır

Tumas Karga kanatlı insan formunda tasvir edilen bir yaratığın adıdır.

Tupilak İnuit (Eskimo) halkının inanışında fok balığı formunda görünen bir ruhunun adıdır.

Tksamsem Tsimşia halkının inanışında düzenbaz bir karakter olan karga için kullanılan terimdir.

Uçtsiti New Mexico’nun kuzeybatısında yaşayan Akoma halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Uçurum Devi İnsanları uçurumdan itip öldürdükten sonra cesetlerini yiyen bir yaratığın adıdır.

Udo Sumu halkının inanışında yaratıcı güneş tanrısı Uhubaput’un arkadaşı olan ay tanrısının adıdır.

Uentşukumşiteu İnnu halkının inanışında suyun altında hareket edebilen kötü huylu bir canavarın adıdır.

Ugni Katavba halkının inanışında bir kadın tarafından çalındıktan sonra açlıktan ölen çocuk olarak tanımlanan yıldızların adıdır.

Uhepono New Mexico’nun batısında yaşayan Zuni halkının inanışında tüylü bir yeraltı devinin adıdır.

Ulala British Columbia’da yaşayan Haida halkının inanışında insan yiyen bir devin adıdır.

Umiarissat İnuit (Eskimo) halkının inanışında denizde yüzerken görülen hayalet kayıkların adı olup, bunların tayfalarının kadın kılığına girmiş fok balıkları olduğuna inanılmaktaydı.

Unhcegila Lakota halkının inanışında insanların aniden ortadan kaybolmasından sorumlu tutulan ejderha formunda bir yaratığın adıdır

Unipkaat İnuit (Eskimo) halkının atalardan kalan destan ve hikâyelerinin ortak adıdır.

Unktomi Lakota halkının inanışında düzenbaz karakter olan örümceğin adıdır.

Untunktahe Dakota (Siu) halkının inanışında bir su ruhunun adıdır.

Uti Hiata Pavni halkının inanışında tahıl tarımının ve hasat zamanının koruyucusu olan tanrıçanın adıdır.

Utsanati Çeroki halkının inanışında insanlara yardım etmeyi seven çıngıraklı yılan ruhunun adıdır.

Uvaşil Natçez halkının inanışında insanoğluna yaşam ve şifa sağlayan güneş için kullanılan ‘Büyük Ateş’ anlamında bir terimdir.

Uzun Burun, Hagondes Seneka halkının inanışında yamyam bir soytarının adıdır.

Va-von-di-a-meg Abenaki halkının inanışında karada ve suda yaşayabilen bir salyangoz ruhunun adı olup, şekil değiştirerek yılan, timsah hatta vücudu pullarla kaplı insan formuna bürünebilmektedir.

Vabosso Algonkin halkının inanışında yaratıcı tanrı Nanabozho’nun üç erkek kardeşinden birisi olan Beyaz Yaban Tavşanı ruhudur.

Vabun Algonkin halkının inanışında doğu rüzgârının adı olup, başlangıç tanrıçası ‘Alacakaranlık’ın oğlu, Kabibonokka, Kabun ile Şavano’nun erkek kardeşi, sabah yıldızı Vabund Annung’un kocasıdır.

Vad-zoos-en Abenaki halkının inanışında kanatlarını çırpınca rüzgâr estiren bir kartal ruhunun adıdır.

Vakan, Vakan Tanka Lakota (Siu) halkının inanışında kutsal ruh anlamında kullanılan genel bir terim olup, yeryüzündeki her şeyin bir vakanı bulunduğuna inanılmaktadır.

Vakanda Dakota halkının inanışında her yerde ve her zaman hazır bulunan yaşam gücü ruhunun adıdır. Siu dilindeki Vakan Tanka (Tanrı) kelimesinin bir varyantı olmalıdır.

Vakinyan Şimşek ruhu, şimşek kuşu ve tüm ışık ruhlarının genel adıdır.

Van Niomi Hortum ruhunun adı olup dört rüzgâr tanrısının küçük kardeşidir.

Vana-Games-Ak Abenaki halkının inanışında tehlikeye karşı köyün savaşçılarını uyaran dost nehir ruhlarının adı olup, dar ve düz yüzlü olarak tasvir edilirler

Vanagi Ölümden sonra varlığını sürdüren ruha verilen isimdir.

Vananikve Siu halkının 1876 yılında beyaz istilasına karşı yerli halkın varlığını korumak amaçlı ‘Rüya Dansı’nı başlatan şamanın adıdır.

Vassagijik Vesukeçak halkının inanışında değişken tabiatlı bir kahramanın adı olup, Algonkin dilinde ‘Yağlı Ağız’ anlamına gelmektedir.

Vassan-mon-ganihla-ak Abenaki halkının inanışında ışık toplarıyla oyun oynayarak kuzey ışığının (aurora borealis) görünmesine sebep olan efsanevi bir ırkın adıdır.

Vaukheon Dakota halkının inanışında şimşek tanrısının adı olup, karşıtı su tanrısıyla sürekli savaş halindedir.

Ve-Gyet Tsimşia halkının inanışında düzenbaz bir karakter olan karga için kullanılan terimdir.

Vemikus Ojibva halkının efsanelerinde bahsi geçen bir düzenbaz (trickster) tanrının adıdır.

Vendigo Algonkin halkının inanışında en soğuk bölgeden gelmiş çamur ve buzdan oluşmuş bir yaratığın adıdır. Diğer Vendigolar dahil yoluna çıkan her şeyi çentikli dişleriyle parçalayan, istediğinde şekil değiştirebilen bir canavardır.

Ventşukumişiteu İnuit (Eskimo) halkının inanışında genç hayvanları avcılardan koruyan tehlikeli bir su ruhunun adıdır.

Vhope Siu halkının inanışında Güneş (Vi) ile Ay’ın kızının olan barış tanrıçası aynı zamanda güney rüzgârının karısıdır.

Vi Dakota halkının inanışında her şeyi bilen ve her şeye kadir güneş tanrısının adı olup barış tanrıçası Vhope’nin babasıdır.

Vihmunga Kötü ruhlu bir cadının adıdır.

Vikahmunga Efsanelerde adı geçen kötü yürekli bir büyücünün adıdır.

Vilolane Zuni halkının inanışında şimşek ruhunun adıdır.

Visagatkak, Visakedjak Kanada’da yaşayan Kri halkının inanışında yaratıcı bir tanrı olmasının yanı sıra aynı zamanda düzenbaz kahramanın adıdır.

Vişpuş Oregon civarında yaşayan Nez Perke halkının inanışında balıkçıları boğan dev bir kunduzun adı olup, Koyote ‘Çakal’ onun vücudundan Kuzeybatı sahili halkını yaratmıştır.

Vitiko Seneka halkının inanışında kuzeydoğuda yaşayan yamyam bir halkın adı olup, ‘taş deri’ anlamına gelmektedir.

Viyot Kaliforniya bölgesinde (Algonkin dili konuşan yerli halklarda) yaratıcı tanrının adı olup insanoğlundan önce yaşamış bir ırkın babası olduğuna inanılmaktadır.

Vokuk Kaliforniya’da Sacramento vadisinde yaşayan Vintun halkının inanışında kırmızı gözlü büyük ve olağanüstü güzel bir kuşun adı olup, efsaneye göre bu kuşun tüylerinden çıkan hayvanlar yeryüzünde hayatı başlatmıştır.

Vovoka Paiute (Uto-Aztek) halkının gerçekleştirdiği ve ‘Wounded Knee Katliamı’na sebep olan ‘Hayalet Dansı’nın yaratıcısı olan şamanın adıdır.

Vuya Kaçina olarak tanımlanan atalara ait ruhların liderinin adıdır.

Ya-o-gah İrokua ve Seneka halklarının inanışında kuzey rüzgârının kişileştirilmiş formu olup ayı görünümünde tasvir edilmektedir.

Yaai Vancouver adası dağlarının tepesinde yaşadığına inanılan ruhların adıdır.

Ya’askidi Navaho halkının inanışında Yeibeçilerden birisi olan kambur bir tanrının adıdır.

Yagis British Columbia’da yaşayan Kvakiutl halkının inanışında kanoları devirip içindeki insanları yiyen bir deniz canavarının adıdır.

Yakkus Hastalığa sebep olan ruhların adıdır

Yanauluha Zuni halkının inanışında en büyük şifacının adı olup tarım, hayvancılık, bilgi, şifa ve sosyal hayatla ilgilidir.

Yaşlı Adam, Yaşlı Adam Koyote Pek çok kabilenin inanışında yaratıcı bir ruhun adıdır.

Yaşlı Çakal Güneybatı bölgesi halklarının inanışında şekil değiştiren hilebaz bir iblisin adıdır.

Yehl, Yetl Tlingit halkının yaratıcı tanrısı olmakla birlikte aynı zamanda bir kültür taşıyıcı ve düzenbazdır. Ateşi çalıp insanoğluna veren Yehl diğer yerli halkların düzenbazları (trickster) gibi karga formunda tasvir edilmektedir.

Yeitso Navaho halkının inanışında Tsotil dağında yaşayıp, insan etiyle beslenen bir dev olup, Tsohanoai’nin oğludur. Nayenezgani ile Tobadzistsini adlı kardeşler tarafından öldürülmüştür.

Yek Tlingit halkının canlı veya cansız her varlığın taşıdığına inandığı ruhlar için kullandığı genel terimdir.

Yeşil Pelerin Superior Gölü civarında yaşayan Ojibvay halkının inanışında bir kabile reisinin kızının adı olup, Siular tarafından esir edilip Ojibvay karargâhına saldırı için kılavuzluğa zorlanmıştır. Kabilesine ihanet etmektense Siuları Kekabeka çağlayanına götürürünce öldürülünce inanışa göre gökkuşağına dönüşmüştür.

Yimantuvingyai, Yimantuvinyai Hupa halkının inanışında dünyanın düzenini kuran kültürel kahramanın adıdır.

Yolkai Estasan, Yolkai Estsan Navaho halkının inanışında mevsimlerle özdeşleştirilen yeryüzü tanrıçasının adı olup gökyüzü tanrıçası Estanatlehi’nin kız kardeşidir.

Yoskeha İrokua halkının inanışında iyi olan her şeyin yaratıcısı olan tanrının adıdır.

Yuvipi Siu halkının inanışında ruhlarla iletişim kurarak kehanette bulunan, şifacılık yeteneğine sahip şamanların adıdır.

Yüz İnuit (Eskimo) halkının inanışında ayın sevgilisinin (kadın) adı olup, ay dolunay olduğunda yüzü aydınlanır. Huron gölü civarında yaşayan Çippeva/Ojibva halkının inanışında ise adı ‘Yalnız kuş’tur.

Zahadolkhahi Navaho halkının inanışında bir tanrı adı olup, Yeibeçilerden birisidir.

Zemi Büyük Antiller ve Güney Amerika’da yaşayan Aravak halkının Tanrı ve kutsal olan her şeyi tanımlamak için kullandığı genel bir terim olup, ilk olarak İspanyol kaşifler tarafından kaydedilmiştir. Bölgede tapınılmak amacıyla yapılan putlar da aynı adla anılmaktadır.

 

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009