Roma Mitolojisi

Roma Mitolojisi Sözlüğü (T-Z)

Aşağıdaki çalışmam A’dan Z’ye Online sunulan alfabetik Roma Mitolojisi Sözlüğü’nün T-Z harflerini içermektedir.

Talassio Etrüsk kökenli olması muhtemel bir evlilik cininin adı olup, yeni gelinin damadın evine girmesinden sorumludur (Livius I, 9,12).

Düğünlerde, gelin erkek evine gireceği zaman davetliler hep birden talassio diye bağırmaktaydılar. Bir söylenceye göre ise kelime Yunanca talasia ‘yün eğirme’ ile ilişkili olup Romulus’un çobanlarından birisinin Sabin kadınlarından birini kaçırırken sarfettiği ‘bu Talassius için’ cümlesi bu geleneği başlatmıştır.

Tanaquil Tanrılaştırılan tapınılan bir kadın olup, kral Tarquinius’un karısıdır.

Tarpeia Eski Roma’da suçluların uçurumdan aşağı itilerek öldürüldüğü Mons Tarpeius kayasına adını veren kadının adıdır. Efsaneye göre Romulus’un Capitolium’u koruma görevi verdiği St. Tarpeius’un Sabin kralı Tatius’a aşık olduğu için babasına ihanet ederek kaleyi düşmana teslim eden kızının adıdır. İhaneti karşılıksız kalmış ve Tatius onunla evlenmek yerine askerlerine öldürtmüştür.

Tarkuinius Roma devletinin efsanevi beşinci kralının adıdır.

Tatius, Titus Tatius Cures doğumlu, Sabin asıllı ikinci Roma kralının adıdır. Hersilia ve Sabin kadınlarının girişimiyle Sabinler ve Romalıların tek bir halk oluşturmasına karar verilince Tatius ile Romulus iktidarı paylaşmışlar, Tatius Capitolium kalesinde Romulus ise Paltinusta ikamet etmişler, 5 yıllık iktidarın ardından Tatius cinayet işleyen akrabalarını kayırınca öldürülenlerin yakınları bir kurban töreni sırasında savunmasız yakaladıkları Tacitus’u öldürmüşlerdi. Romulus, Tacitus’un cesedini Roma’ya getirip Armilustrium yakınlarında törenle gömülmesini sağlamıştır.

Tauralia [Eski Roma] Farklı cinslerden üç erkek hayvanın kurban edilmesi geleneğinin adı olup, Yunanca ‘rittys’ adıyla bilinmekteydi.

Tavşan Merkür ve Venüs’ün hayvanıdır.

Tellumo Tabiattaki büyüme ve gelişmenin tanrısı olup tanrıça Tellus’un eril formudur.

Tellus Yeryüzü ve bereket tanrıçasının adı olup, Forum Pacis’te MÖ 268 tarihinde inşa edilmiş bir tapınağı bulunmakta ve her yıl 15 Nisan’da uğruna bir ineğin kurban edildiği festival düzenlenmekteydi. Bir mitosu olmayan Tellus Yunan tanrıçası Gaia ile özdeşleştirilmiştir.

Tempestes Fırtına tanrıçasının adıdır.

Terminus Ekili alanların sınırlarını koruyan bir tanrının adı olup, Roma dinine Sabin Titus Tatius sayesinde girdiği sanılmakta, her yıl 23 Şubat tarihinde adına Terminalia şenliği düzenlenmekteydi. Tanrı Jüpiter’in de Jüpiter Terminus veya Terminalus adlarıyla sınırları koruyan formları Terminus’la ilişkilidir.

Terra Yeryüzü tanrıçasının adı olup, aynı zamanda Bona Dea adıyla bilinen bereket tanrıçasıdır.

Terra Mater Toprak Ana adıyla da bilinen bereket ve büyüme tanrıça-sının adı olup her yıl 15 Nisan tarihinde Fordicidia kentinde adına bir festival düzenlenmekteydi.

Terrestres Latince ‘topraklılar’ anlamına gelen terim yer tanrı ve tanrıçalarını kapsamaktadır.

Thisbe Pyramus’un aşık olduğu Babilli bir genç kızın adı olup, iki sevgili evlerini ayıran duvara vurarak haberleşmekteydi (Hyginus, Fabulae 242; Ovid, Metamorphoses 4)

Tiberinus, Tiberis Tiber nehri tanrısının adı olup Aeneias ve Truvalı sürgünlerin Latium yolculuğunda onlara eşlik etmiştir.

Tiberis Adası Roma’dan kovulan Tarquiniusların tarlalarının Roma’nın kuzeyinde bulunan bölümü Savaş tanrısı Mars’a adandığı için buradan toplanan buğday nehre dökülmüş burada biriken buğday kumla karışarak Tiberis adacığını oluşturmuştur.

Tibertus, Tiburnus, Tiburtus Tiber nehrinin kollarından birisi olan Anio ırmağının tanrısının adı olup, efsaneye göre Amphiaraos’un üç oğlundan birisi ve Tibur (Tivoli) şehrinin kurucusudur.

Trivia Yol kavşaklarının tanrısının adı olup, Latince trivium ‘üç yolun kavuşması’ kelimesiyle ilişkilidir ve üç yüzlü olarak tasvir edilir.

Turnus Latium sahilinde yaşayan Rutuli kabilesinin kralı olup, kral Daunus ile su perisi Venilia’nın oğludur. Truva kralı Priamos’un kuzeni olan Aeneias’la mücadelesine dair farklı yorumlar bulunmaktadır. Vergilus’un versiyonunda İtalya’ya yerleşen Truvalılara karşı düşmanca davranan ve yerli halkları yabancılara karşı ayaklandıran Turnus, Aeneias’la teke tek savaşırken öldürülecektir.

Tyrrhus Latin halkının efsanevi atası ve Laurentum kralı Latinus’in baş çobanının adıdır.

Ufens Equicolusların lideri olup Aenias’a karşı savaşanlardan birisidir.

Ultor Katledilen Julius Caesar’ın intikamının alınmasına yardım ettiği için savaş tanrısı Mars’a takılan ‘intikamcı’ anlamında bir lakaptır.

Ulysses Yunan mitolojik kahramanı İthaka kralı Odysseus’un Latince adıdır.

Vacuna Antik Sabin halkının tarım tanrıçasının adı olup, Reate civarındaki kutsal ormanda tapınılırdı. Licenza sahilinde yıkık bir tapınağı bulunan Minerva ile özdeşleştirilmiştir.

Valeria Luperca Etrüsk halkını kırıp geçen bir salgın hastalık sırasında geleneğe göre Juno’ya kurban edilmek istenen bir bakirenin adıdır. Kız sunakta tam kurban edileceği sırada bir kartal gökyüzünden süzülerek celladın elindeki kılıcı almış yerine kısa bir sopa bırakmış, kılıcı da yakınlarda otlayan bir ineğin yanına bırakmıştır. Bu olay bir mesaj olarak algılanmış, inek Juno’ya kurban edilmiş ve bakire kızların kurban edilmesi geleneğine son verilmiştir. Valeria yanına bırakılan sopayla hastalara dokunarak iyileşmelerini sağlamıştır.

Veiovis, Vediovis En eski tanrılardan birisi olan şifa tanrısının adı olup geç dönemde Yunan mitolojisindeki Asclepius ile özdeşleştirilmiştir. Daha çok Roma ve Bovillae (Latium) kentlerinde tapınılan tanrının Capitoline Tepesi ile Tiber adasında adına dikilmiş tapınakları bulunmaktaydı. Bir keçinin eşlik ettiği elinde bir demek ok (yıldırım?) tutan genç bir erkek olarak tasvir edilmiştir. Muhtemelen Etrüsk tanrısı Veive ile ilişkilidir.

Venüs, Venus Başlangıçta üzüm bağlarının koruyucusu ve bitkilerin yeşermesinden sorumluyken zamanla aşk ve güzellik tanrıçasına dönüşen bir figür olup MÖ 2. yüzyılda Yunan mitolojisindeki Aphrodite’nin karşılığı olmuştur.

Vercvactor Tarlaların ilk kez sabanla sürülmesinin adandığı tanrının adıdır. Bkz. Redarator, Imporcitor

Veritas Saturn’ün kızı olan hakikat tanrıçasının adıdır.

< Latince veritas ‘hakikat, gerçek’

Verminus Sığırlarda bulunan tenyaların koruyucu tanrısının adıdır.

Vertumnus, Vortumnus, Vertimnus Bitkilerin gelişimi ve olgunlaşmasından sorumlu, meyve bahçelerinin koruyucusu olan mevsim tanrısının adıdır. Kültü MÖ 300 civarında özellikle Roma şehrinde yaygın olup Aventine tepesinde bir tapınağı bulunmakta ve her yıl 13 Ağustos tarihinde adına bir festival düzenlenmekteydi. Ovidius, Vertumne’nin su perisi Pomone’ye aşık olduğunu bildirmiştir (Metamorphoses, XIV).

Vesta Kalp ve yürek ateşi tanrıçasının adı olup, zamanla ocak ateşiyle dolayısıyla aile ile özdeşleştirilmiştir. Yunan tanrıçası Hestia’nın Latin karşılığı olup on iki büyük tanrı grubundandır. Bazı yazarlara göre Roma kültürüne Romulus tarafından sokulduğu iddia edilmekteyse de tapınağının Forum üzerinde bulunması bu iddianın doğruluğunu tartışılır kılmaktadır.

Vestius Alonieus Kuzeybatı İspanya’da saygı gösterilen bir tanrının adı olup, askeri eylemlerle ilişkilendirilir ve beyaz bir boğa formuyla sembolize edilirdi.

Vika Pota Velia alanında tapınağı bulunan zafer tanrıçasının adıdır.

Victoria Zaferin kişileştirilmiş formu olup bir tanrıça gibi tapınılmaktaydı.

Viduus Ölülerin bedeni ile ruhunu birbirinden ayıran tanrının adıdır.

Vinalia Bakkhos veya Jüpiter onuruna 23 Nisan günü düzenlenen şarap festivalinin adıdır.

Virbius Tabiat, bereket ve doğum tanrıçası Diana’nın kocası olan önemsiz bir tanrının adı olu Latium’daki Egeria (Nemi) kutsal ormanında tapınılmaktaydı. Bir söylenceye göre Virbius Thesus’un oğlu Hippolytos’un ta kendisidir.

Viriplaca Kocasıyla birlikte küçük armağanlar karşılığında yerel sorunları çözen önemsiz bir tanrıçanın adıdır.

Vitumnus Annesinin rahmindeki çocuğa hayat veren tanrının adıdır.

Vofonios En eski ve önemli Roma tanrılarından birisi olup Mars ve Jüpiter ile ilk Roma panteonunda yer almaktayken zamanla yerini Quirinus’a bırakmıştır

Volturnus Campania bölgesindeki Volturnus nehrinin tanrısı olup, her yıl 27 Ağustos tarihinde adına Volturnalia adı verilen şenlikler düzenlenirdi.

Volumna Çocuk odasının koruyucu tanrıçasıdır.

Vulturnus, Volturnus Doğu rüzgârı tanrısının adı olup, Yunan Eurus’un karşılığıdır.

Yale, Jall, Eale, Centicore [Eski Roma] Pliny’nin Tabiat Bilgisi (Natural Historia) adlı kitabında tarif ettiği, siyah veya sarımtrak kahverengi renkte, su aygırı boyutlarında, 0.60 m uzunluğunda boynuzları olan bir hayvanın adıdır. İngiliz armacılığında sembol olarak da kullanılmıştır.

Yunus Balığı Ölü ruhları Yeraltı dünyasına taşıdıklarına inanılmaktaydı.

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009