Yunan Mitolojisi Sözlüğü (U-Z)
Aşağıdaki çalışmam A’dan Z’ye Online sunulan alfabetik Yunan Mitolojisi Sözlüğü‘nün U-Z harflerini içermektedir.
Ukalegon Aeneias destanında bahsi geçen bir Truvalının adıdır.
Upis 1. Artemis’in takma adı olup, kadınlara doğumlarında yardımcı olmasına atfen konulmuştur.
- Artemis’i yetiştiren efsanevi yaratıklardan birisi ya da tanrıçanın maiyetindeki su perilerinden birisidir (Aen. xi. 532).
- Nemesis’e Rhamnus’ta verilen isimlerden birisidir (Paus. i. 33. § 2).
- Hyperborealı bir bakirenin adıdır (Herodot iv. 35).
Uranos Gökyüzü ve cennetin kişileştirilmiş formu olup, Hesiodos’a göre (Theogonia, 126) Gaia’nın (Yeryüzü) oğlu ve kocası olup, ondan altı Titan, altı Titanid (dişi Titan), üç Kyklop ve Hekatogkhreires’in babası olmuştur.
Diodorus Sicilius’a göre Okeanos kıyılarında oturan Atlantislilerin ilk kralının adı olup, bu halka medeniyet getirmiş, tarımı ve astrolojiyi öğretmiştir.
Üç Dişli Asa Deniz Tanrısı Poseidon’un Hephaistos tarafından imal edilen üç dişli çatallı asasının adı olup, onun sayesinde fırtınalar çıkarıp, su üzerinde yeni adalar yarattığına inanılmaktaydı.
Velkhanos, Velkhanios, Kouros Girit adasında Helenik dönem öncesinden kalma bitkilerin yeşermesi ve bereket tanrısının adıdır. Güney Girit’te Phaistos sarayı yakınlarında bulunan Hagia Triada kilisesi bu tapınağın yıkıntıları üzerine inşa edilmiştir.
Yay Bkz. Odysseus’un Yayı
Yedi Gök yedi katlıdır. Hesperidler yedi kardeştir. Helios’un yedi kızı kardeşlerinin ölümüne üzülüp kavak ağacına dönüşmüşlerdir. Efsanevi Thebai kenti yedi kapılıdır.
Yediler, Thebai kentine yürüyen Yediler Polyneikes’e yardım amacıyla Thebai/Thebai kentine yürüyen ve Adarstos’un komutasında savaşan yedi kahramanın adıdır. Adrastos dışında diğerleri ölen yedi kahramanın adı şöyledir:
Tydeus, Polyneikes, Amphiaraos, Adrsatos, Kapaneus, Hippomedon, Parthenopaios.
Thebaili Menoikeus kendisini tanrı Zeus’a kurban ettiği için Zeus Yediler’in karşısında yer almıştır. Bununla birlikte birkaç yıl sonra Yedilerin oğulları Epigonlar savaşında kenti ele geçirmeyi başaracaklardır.
Yunus Balığı Dionysos’un denize attığı korsanların yunus balıklarına dönüştüğüne inanılmakta, yeniden gemilerine dönmek isteyen yunusların bu yüzden tekneleri takip ettiğine inanılmaktaydı. Aphrodite ve Poseidon’un amblemi olan yunus balığı kutsal kabul edilmekteydi.
Zagreus Tanrı Zeus’un yılan kılığında Persephone’ye tecavüz etmesinin ardından doğan oğlu olan Dionysos Khthonios’in takma adı olup (Orph. Hymn. 29; Ov. Met. vi. 114) gerçekte pre-Hellenik kökenli bir avcılık tanrısıdır. Zeus, Zagreus’u kendi mirasçısı yapmak istemesine rağmen Hera’nın kıskançlığından çekindiğinden çocuğu Apollon ve Kurete’ye teslim etmiştir. Hera’nın bu olaydan haberi olunca Titan’ları çocuğu yakalamaları için görevlendirmiş, Zagreus boğa şekline girdiyse de Titanlardan kaçamamış, devler tarafından kesilerek öldürülmüş, bir kısmı çiğ bir kısmı pişirilerek yenilmiştir. Pallas, Zeus’un oğlundan geriye kalan tek parça olarak henüz atan kalbini bulmuş; Apollon ise sağa sola dağılmış ceset artıklarını toplayarak Delphoi’deki üç ayaklı sehpanın yanına gömmüştür. Zeus oğlunun kalbine tekrar beden verince, İakkhus adını alan çocuk ortaya çıkmıştır. Ölümden sonra dirilme inanışının sembolü olmuştur.
Zakynthos Dardanos’un oğlu olduğuna inanılan Boiotialı bir kahramanın adı olup, İonia denizindeki Zakynthos (bugünkü Zante) adasına adını vermiştir.
Zaleukos Lokris’te tapınılan bir güneş tanrısının adıdır.
Zalmoksis Gelibolu boğazı yakınlarında yaşayan Trakyalı Geta ve Dakia halklarının inanışında insan formundaki en önemli tanrının adı olup, ayı postu (Yunanca zalmos) giymektedir. Üç yıllığına yeraltı dünyasına inmiş ve 40 yaşında pek çok mistik bilgiyle birlikte geri dönmüştür. Herodot’un Tarih kitabında (IV, 94-96) Zalmoksis’in Gebeleizis adıyla da bilindiğini kaydetmiştir.
Zan Girit adasında Zeus’a verilen isimlerden birisidir.
Zanklus Gegenus’un oğlu olan efsanevi bir kralın adı olup, Sicilya’da Zankle kentine adını vermiştir (Diod. iv. 85).
Zareks Apollon’dan müziği öğrenip insanlara getiren Eleusisli bir kahraman olmasına karşın, Lakonia’daki Zareks kentinin kucusu olduğu da yazılmıştır (Pausanias i. 38. § 4).
Zeetes Altın post efsanesinde Yason’a yardım eden kanatlı bir adamın adı olup Kuzey rüzgârı Boreas’ın oğludur.
Zelus Styks ile Taitan Pallas’ın oğlu, Nike, Kratos ile Bia’nın kardeşi, tanrı Zeus’un yakın arkadaşı olup, gayret ve coşkunluğun kişileştirilmiş formudur.
Zephyros 1. Trakya’da bir mağarada yaşadığına inanılan batı rüzgârı tanrısının adı olup, Eos ile Astraeus’un oğlu, Boreas, Eurus ile Notus’un kardeşidir. Roma panteonundaki karşılığı aynı zamanda bitki ve çiçeklerin koruyucusu olan Favonius’tur.
- Ksantus’un babası olan bir atın adıdır.
Zetes Boreas ile Orithyea’nın oğlunun adı olup, Kalais’in erkek kardeşidir.
Zethos Zeus ile Antiope’un oğlu ve Amphion’un ikiz kardeşinin adıdır. Müzik ile ilgilenen kardeşinden farklı olarak güç ve maharet gerektiren sporlar, tarım ve hayvancılıkta başarılı olmuştur. Anneleri Antiope’yi tutsak eden amcaları Lykos ile karısı Dirke’yi Amphion’un yardımıyla öldürmüştür.
Zeuksippe 1. Attika kralı Pandion’un eşi ve Boutes, Erethkheus, Philomena ile Prokne’nin annesinin adıdır.
- Laomedon’un kızı, Sikyon’un eşi ve Khthonophyle’nin annesidir.
- Hippokoon’un kızı, Antipathes’in eşi, Amphalkes ile Oikles’in annesidir.
Zeus Olimpos tanrılarının efendisi ve insanoğlunun babası olup, Roma panteonundaki Jüpiter’in karşılığıdır (Hesiodos, Theogonia 886).
Zeus diğer tanrıları ve insanı yaratmamış olmasına rağmen, insanların ve diğer tanrıların koruyucusu, gökyüzü ve yağmurun efendisi, adaleti, Pazar yerlerini, siyasi meclisleri koruyan ve kızdığında yıldırımlar fırlatan bir baba olarak tasvir edilmiştir.
Teselya’daki Olimpos dağının zirvesinde oturan Zeus’a adanmış en önemli tapınaklar Dodona’da kutsal meşe ormanında (Efir bölgesi) bulunmaktaydı.
Zeus, bir Titan olan Kronos ile Rhea’nın en küçük oğlu, Poseidon, Hades, Hestia, Demeter ve Hera’nın kardeşidir. Efsaneye göre doğacak oğlunun kendini tahttan edeceğini düşünen Kronos çocuklarını doğduğunda yutmaktaymış. Rhea, Zeus’un elbiselerini giydirdiği bir taşı Kronos’a yutturduktan sonra oğlunu Girit’te yaşayan su perilerine emanet etmiştir. Zeus büyüyünce Kronos ile kavga ederek, babasını yuttuğu çocuklarını kusmaya zorlamıştır. Kronos ve Titanlarla savaşan Zeus ve diğer tanrılar, Titanları yeryüzünün en derin çukuru olan Tartaros’a göndermişlerdir.
Zeus pek çok kadınla aşk yaşamış, bu ilişkilerinden çok sayıda oğlu olmuştur. Pek çok efsanevi aile kendi soyunu Zeus’a dayandırmaktadır.
Homeros’un İlyada destanında, Zeus’un sarayının kapısında birisi iyilikleri diğeri kötülükleri barındıran iki küp bulunduğu ve daha o çağda evrensel bir kudret olarak görülen tanrı Zeus’un her iki küpü de gönlünce kullandığı kayıtlıdır. Homeros destanlarından itibaren gelişen tek tanrı düşüncesi stoacılıkta tanrının evrenin ta kendisi olarak görülmesi düzeyine ulaşmıştır.
Zeus Ammon Boğa ve koç başının birlikte tasvir edildiği bir tanrı olup, Büyük İskender’in babası olduğuna inanılmaktaydı.
Zeus Demaros [Fenike Mitolojisi] Ouranos ile Gea’nın oğlunun adıdır.
Zeus Heykeli Heykeltıraş Phidias’ın MÖ 435 yılında inşa ettiği, Olympos Dağı’nda duran 12 m yüksekliğinde tanrı Zeus heykelinin adı olup eski dünyanın yedi harikasından birisi kabul edilmektedir.
Zeus Katakhthonios Yeraltının en önemli tanrısı olmasına atfen Hades’e verilen isimlerden birisidir.
Zeus Kouros Girit’in en eski bereket tanrısının adıdır.
Zeus Ksenios Zeus’un adlarından birisi olup, dostluğunun sürekliliğine atfen verilmiştir.
Zeus Lykaeus Kurt tanrı olarak tasarlanan bir Zeus varyantıdır.
Zeus Meilikhios Yılan formunda tasvir edilmiş bir Zeus varyantıdır.
Zeus Polieus Devletin koruyucu tanrısı olarak tasarlanan bir Zeus varyantıdır.
Zeus Pistios Üzerine yeminler edilmesine atfen Zeus’a verilen isimlerden birisidir.
Zeus’un Yıldırımları Zeus’un insanları cezalandırmak amacıyla yeryüzüne gönderdiği yıldırımlar, kendisine tepegözler (Kykloplar) tarafından (Roma Mitolojisinde Vulcan tarafından) verilmiştir.
Zibelthiurdos Antik Trakya bölgesinde fırtına tanrısı olarak tapınılmaktadır.
Zoetus Trikolonus’un oğlu olup, Arkadia’da Zoetia kentinin kurucusudur (Paus. viii. 3. § 6).
Zoilos’un Kılıcı Kurnaz, esprili ve kin dolu eleştirmenler ya da bu eleştirmenlerin kalemi için kullanılan bir deyimdir. Zoilos (Latince Zoilus) Eski Yunan’da Homer’in eserlerini acımasızca eleştirdiği için Homeromastix (Homer’in kırbacı) adıyla bilinmekteydi.
Zon Tanrıça Aphrodite’nin kuşağının adı olup, bu kuşağı takan kadınların erkeklerin gözüne olduklarından daha güzel göründüklerine inanılmaktaydı. Hera ve Athena ile birlikte katıldığı güzellik yarışmasında rakipleri haksızlık olmasın diye Aphrodite’nin kuşağını çıkarmasını istemişler o da zonu çıkararak çıplak kalmıştır.
Zosteria Lokrialıların Athena‘ya taktıkları isimdir.
Zosterius Attika’da Apollon’a verilen isimdir.
Zygia, Zygius Hera ve Zeus’un takma adı olup, evliliğin koruyucusu olmasına atfen verilmiştir.
Kaynak: Özhan Öztürk.Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009
Ayrıca Bakın
Yunan Mitolojisi, ayrıca Yunan Mitolojisi Sözlüğü ab-ae, ag-ai,ak, al, am-an, ao – ar, as-az, b, c – d, e, f-g, h, i , ka-ke, k, l, m, n,o, pa, ph, r, s , t, u-z