Halkbilim Sözlüğü, Folklor Sözlüğü GJ-GZ
Aşağıdaki Halkbilim Sözlüğü, Folklor Sözlüğü adlı kısa çalışmada efsane, hikaye, gelenek, şarkı, bilmece, söz düzeni hatta yıldızlara ait inanma ve büyüleri bile kapsayan kültür ögeleri maddeleştirilmiş olup, aşağıda G (gj-gz) harfi ile başlayan maddeler verilmiştir.
Gjergj Elez Alia Efsanevi bir Arnavut savaşçısı ve masal kahramanının adıdır.
Goblin Zararlı ve kötü niyetli cinlerin adıdır. Karanlık yerlerde yaşayan goblinlerin kahkahasının bile kanın pıhtılaşmasına, kahkahalarının sütü ekşiteceğine, meyvelerin dalından aşağı düşeceğine inanılmaktadır.
Goborchend İrlanda masallarında keçi kafalı insanlardan oluşan bir halkın adı olup Fomoryalılardan türemiş olmalıdırlar.
Godiva Chester kontu Leofric’in karısı olan kontesin adı olup kocasından köylülerden aldığı vergi miktarını azaltmasını rica edince adam kadına kentte çıplak dolaşması karşılığında isteğini yerine getirebileceğini bildirmiştir. Lady Godiva çırılçıplak kent merkezinde gezerken Dikizci Tom dışında kimse kendisine bakmamıştır.
Godu Godu Bir çeşit yağmur duası olup erkek çocukların bir süpürgeye leçek (başörtüsü) geçirip ev ev dolaşarak, tekerlemeler eşliğinde yağ, yumurta, peynir, bulgur toplayıp, yemek yaparak birlikte yemeleri suretiyle gerçekleştirilir. Her ev sahibi çocukları ve godu/dodu adı verilen süpürgeyi ıslatır (Kars)
Çocukların söylediği tekerleme:
“Godu goduyu sordunuz mu?
Goduya selam verdiniz mi?
Godu kapıdan geçende
Bir sulu yağmur gördünüz mü?”
Godya Bkz. Dana Şenlikleri
Gofta Malakan köylerinde giyilen önü düğmeli kadın gömleğinin adıdır (Kars)
Gog ve Magog Ortaçağ İngiltere’sinde Tudor bölgesinde anlatılan bir efsaneye göre Britanya’nın kurucusu Brutus’un adaya ayak bastığı zaman karşılaştığı bir devin adıdır. Geoffrey de Monmouth, Historia Regum Britanniae (1136; Breton Krallarının Tarihi) adlı eserinde devin adını Goemagot olarak vermiş, Brutus’un arkadaşı Corineus ile yaptığı güreşte yenildiğini kaydetmiştir.
Gogo Doğu Karadeniz bölgesinde çocukları korkutmak amacıyla adı telaffüz edilen bir yaratığın adıdır.
Gohei Şinto dininde tapınak ve evleri kutsamak için kullanılan kâğıt parçalarının adı olup bir sopa üzerine tutturulmuş zikzak kıvrımlı kâğıt/kumaş parçalarından oluşmaktadır.
Goliard Ortaçağ Avrupa’sında Almanya, İngiltere ve Fransa’da dindışı bir yaşamı seçip içki ve sefahat âlemlerini yücelten şiirler yazan eski rahiplerin adıdır.
Gorgonya Rus masallarında bashsi geçen, tüm canlı varlıkların dilini bilen saçları yılan formunda, bakışları öldüren bir olan bir yaratığın adıdır. İnanışa göre Büyük İskender, çantasında taşıdığı Gorgonya kafası sayesinde dünyanın yarısını fethetmiştir.
Goric Breton halkının inanışında megalit ve dolmenlerde yaşayan gnome cinsinden yaratıkların adıdır.
Goşo, Gauço Arjantin ve Uruguay pampalarında sığır güden, en parlak dönemlerini 18-19.yüzyıllarda yaşamış göçebe çobanların adıdır.
İspanyolca’ya Araukano halkının dilinde arkadaş anlamına gelen ‘kauçu’ kelimesinden türemiştir.
Gotham’ın Bilgesi 15. Yüzyıl İngilteresi’nde pek çok köy için aptallığı ile ilgili şakalar yapılmışsa da Nottingham’ın 10 km uzağındaki Gotham bu konuda hatırı sayılır bir ün kazanmıştır. Yaz mevsiminin bitmemesi guguk kuşunun kafes hapsedilmesi, havuzlarına giren yılanbalığını suyla boğarak öldürmek istemeleri, samanlığa yuva yapan arıları uzaklaştırmak için evlerini yakmaları gibi pek çok hikâye bugün bile anlatılmaktadır.
Gouda Adını üretildiği bir Hollanda kasabasından alan ortalama 5 kg ağırlığında üstü parafinle kaplı tekerlek formunda yumuşak inek peynirinin adıdır.
Govent Siirt düğünlerinde kız ve erkeklerin karşılıklı olarak yüz yüze sıra halinde dizilip, solo ve koro türküler söyleyerek oynadığı bir oyunun adıdır.
Göbek Adı Osmanlı kent toplumunda yeni doğan çocuğa gerçek adı dışında takılan ikinci bir isim olup, Kur’ân-ı Kerim’de geçen kişilere öykünme amaçlıdır.
Göbekleşme Zonguldak yöresinde kadın meclislerinde tef eşliğinde iki kadının karşılıklı oynadığı, adını oyuncuların göbeklerini yanlamasına ve zarifçe birbirlerine çarptırmalarından alan bir oyunun adıdır.
Göçebelik Bir toplumun hayatını devam ettirebilmek, avcılık, toplayıcılık ve çobanlık geleneklerinin sürekliliğini sağlayabilmek amacıyla iklim koşullarına göre yer değiştirmesini gerektiren yaşam tarzının adıdır.
Göğeren Türbesi Çocuğu olmayan kadın ve erkeklerin çeşitli adaklarda bulundukları bir ziyaret yerinin adıdır (Karabük)
Gök Tanrı İlkel toplumlarda Tanrının gökyüzünde bulunduğu, hatta gökyüzünün (uzayın) bizzat ta kendisi olduğu inanışı ulaşılmaz yükseklikte olmasından kaynaklanmaktaydı.
Gökkuşağı Yağmur yağarken aynı zamanda güneş açması sonucunda düşmekte olan yağmur damlacıklarında güneş ışınlarının kırılıp yansımasıyla gökyüzünde yedi renkli bir kemerin oluşması birbirinden farklı yörelerde, birbiriyle çelişkili çeşitli inanmalara sebep olmaktadır. Bunlar:
- Meleklerin evlenmesi
- Muhammed’in düğünü
- Perilerin düğünü
- Şeytanların düğünü
- Hurilerin halı dokuması
- Tilkiler evleniyor
- Dişi geyik doğuruyor
- Kurtlar evleniyor
- Kurtla ayı evleniyor
- Horozlar evleniyor
- Hacet kapıları açılıyor
- Ekinler bereketli olacak
- Savaş bitecek
- Kış uzun olacak
- Kuzular çok ölecek
- Kadınlar kız doğuracak
- Dünyaya yıldız düşecek (Tansel, 1958: 3-9; Boratav 1984: 45)
- Anadolu’da Ebem kuşağı, Eleğim Sağma, Alâ’im-i sema veya Fatma Ananın kuşağı da denilen gökkuşağının altından geçenin cinsiyetinin değişeceğine, kuşağın yeşil rengi alta gelirse yaz mevsiminin güzel geçeceğine, kızılı alta gelirse savaş olacağına, mavisi alta gelirse kışın sert geçeceğine, pembe alta gelirse hastalık olacağına, sarısı alta gelirse geçici bir salgın hastalık geleceğine, boz alta gelirse yılın yağmurlu olacağına, kırmızı alta gelirse ilkbaharın kurak kış mevsiminin soğuk geçeceğine inanılmaktadır.
Gölge Oyunu Işıkla aydınlatılmış bir perde arkasında hareket ettirilen deri ya da başka maddelerden kesilmiş insan veya hayvan motiflerinin ışık vurmasıyla perdeye düşen gölgelerinden yararlanılarak oynatılan oyunun adı olup, Çin veya Endonezya kökenli olduğu sanılmaktadır.
Gölle Bebeğin ilk dişinin çıktığı dönem ailesinin pişirdikten sonra komşulara dağıttığı fındık, fıstık, leblebi, üzüm gibi çerezlerin adıdır (Afyonkarahisar)
Gönlü Kötü Olmak, Göynü Geçi Olmak Hamile kadının çeşitli yiyecekleri canının çekmesi/aşerme huyuna verilen isim olup, bu dönemde aşerilen yiyeceklere göre bebeğin cinsiyeti tahmin edilirdi (Kahramanmaraş)
Görücülük Bkz. Dünürcü
Göstermelik Karagöz oyunlarında oyun başlamadan önce boş perdeye konulan sabit görüntünün adıdır.
Göz Aydın Ziyareti Nişan töreninden sonraki günlerde kız ve erkek evlerine komşu ve akrabalarca yapılan tebrik ziyaretlerinin adı olup konuklara şerbet ikram etmek gelenektendir.
Gözgöz Maraş işi renkli ipliklerden dikilen dokunan geleneksel erkek kuşağının adıdır (Kayseri)
Gözleme Anadolu’da yufka formunda açılmış hamurun saç üzerinde pişirilmesiyle elde edilen yemeğin adı olup sade hazırlanabileceği gibi içine peynir, kıyma, patates de eklenerek pişirilebilir.
Grant Kızılcım saçan gözlere sahip bir yaşındaki tay görünümünde bir yaratığın adı olup, özellikle geceleri köy yollarında sıçrayıp oynarken görülür ve yaklaşan bir tehlikenin habercisi sayılır.
Gravyer Güney İsviçre ile Doğu Fransa’da inek sütünden yaklaşık 35 kiloluk tekerlekler halinde üretilen sert geleneksel peynirin adıdır.
Grigri Kem gözlerden ve kötü ruhlardan koruduğuna inanılan tılsımların Afrika’da ki genel adıdır.
Gregoryen Takvimi Batı dünyasında yaygın olarak kullanılmakta olup Jülyen takvimin değiştirilmiş halidir. Napolili doktor Aloysius Lilius tarafından önerilmiş ve Papa XIII. Gregorius tarafından kullanımına karar verildiğinden 24 Şubat 1582’de Papa’nın adıyla kullanımına başlanmıştır.
Çeşitli ülkelerde kabul tarihi:
1582: İtalya, İspanya, Fransa, Lüksemburg, Savoy, Hollanda (Katolikler)
1583: Avusturya, İsviçre (Katolik), Almanya
1584: Bohemya, Moravia (Çek)
1586: Polonya
1587: Macaristan
1610: Prusya
1648: Alsace
1682: Strazburg
1700: Almanya (Protestan), İsviçre, Hollanda, Norveç, Danimarka
1752: Britanya
1753: İsveç, Finlandiya
1760: Lorraine
1811: Grison kantonu (İsviçre)
1867: Alaska (Rusya)
1873: Japonya
1875: Mısır
1912: Çin, Arnavutluk
1915: Litvanya, Letonya
1916: Bulgaristan
1918: Rusya, Estonya
1919: Romanya, Yugoslavya
1922: Sovyetler Birliği
1923: Yunanistan
1926: Türkiye
Gregoryen takvimde yılın ayları:
- Ocak (31 gün)
- Şubat (28-29 gün)
- Mart (31 gün)
- Nisan (30 gün)
- Mayıs (31 gün)
- Haziran (30 gün)
- Temmuz (31 gün)
- Ağustos (31 gün)
- Eylül (30 gün)
- Ekim (31 gün)
- Kasım (30 gün)
- Aralık (31 gün)
Gremlin Makineleri bozduğuna inanılan bir cinin adı olup, diğer efsanevi yaratıkların aksine kaynağını tarihin derinliklerinden almadığı gibi ilk olarak II. Dünya savaşı sonrasında (1935-1945) RAF pilotları tarafından uçakların motorlarını bozan bir ruh anlamında uydurulmuştur. Kelime Eski İngilizce rahatsız etmek, öfkelendiren anlamındaki ‘greme’ kelimesiyle ilişkilidir. ABD 1941’de II. Dünya Savaşı’na girip Amerikalı pilotlar İngiltere’de görevlendirildiğinde, gremlin söylencesi Yeni Dünya’ya taşınmıştır.
Gremio MS 7-14. yüzyıllar arasında Portekiz’de kurulan mahalli loncaların adıdır. Çırak, kalfa, diplomalı ve usta adlı dört aşamalı hiyerarşiye sahip olan loncaların her birinin ayrı bir koruyucu azizi vardı.
Grena, Lal Taşı Arap halkının inanışında insanları karabasandan koruyan bir tılsım ve deri hastalıklarına iyi gelen bir taş olarak taşınırdı.
Grim Reaper, Reaper 1. Elinde tırpan taşıyıp, pelerin giyen bir yaratık olarak tasvir edilen ölüm meleğinin adıdır
< İngilizce grim ‘korkunç, merhametsiz, sert’ + reaper ‘(ekin) biçici, tırpancı’
Griot Batı Afrika’da yaşayan Mandingo halkının söylencelerini bir enstrüman eşliğinde anlatan halk ozanlarının adıdır.
Grotta İtalya’da resmi binaların bahçesini süslemek amacıyla yapılan suni mağaraların adıdır
Gugel Ortaçağ Almanya’sında popüler olan sivri uçlu bir başlığın adı olup, Fransa’da Chaperon, İtalya’da Cappucio adlarıyla tanınmıştır. Bkz. Kukul
Gui, Kuei Ölü insan ruhunun negatif yin taşıyan bölümünün adı olup, Çince ‘şeytan, hayalet’ anlamına gelmekte, salgın hastalık, ölüm ve kuraklık getirdiğine inanılmaktadır.
Guinguette Paris’in banliyölerinde bulunan yemek yenilip, dans gösterilerinin izlendiği kabarelerin adıdır.
Gûl Issız yerler ile mezarlıklarda dolaşan, güzel kadın kılığında çöllerde seyahat eden yolcuları tuzağına düşüren ve karanlıklar prensi İbis’in kızları olduklarına inanılan bir iblis grubunun adıdır. İstediği her kılığa bürünebilen gûl Türk ve Fars kültürüne gulyabani adıyla girmiştir.
Gulaş Kuşbaşı sığır ya da koyun etinin domuz yağında kızartılması, patates, domates, yeşil biber eklenmesiyle yapılan geleneksel Macar yemeğinin adıdır.
Gulaş, başlangıçta uzun yolculuklara çıkacak çobanların kızartılıp kurutulmuş kuşbaşı eti koyun işkembesinden yapılma tulumlarda saklayıp, ihtiyaç halinde sulandırıp ısıtarak yemesi için hazırlanmaktaydı.
Gulul Pirinç veya bulgurdan hazırlanan ayran çorbasının adıdır (Hakkari)
Gunna İskoç halkının inanışında yiyecek kırıntısı arayan ruhlara verilen isimdir.
Gusi Borneo adasında yaşayan Dasun halkının kullandığı insan bedeni formunda bir çömleğin adı olup, ölü ruhların bunların içinde yaşadığına inanılmaktadır.
Gusla, Gusle Bulgaristan ve eski Yugoslavya’da guslar adı verilen halk ozanlarının kullandığı yayla çalınan tek telli (nadiren iki) geleneksel yaylı çalgının adıdır.
Guslar 17. yüzyıldan itibaren Balkan Yarımadasında ortaya çıkmış tek telli bir çeşit geleneksel enstrüman eşliğinde manzum destanlar söyleyen Slav halk ozanlarının adıdır.
Gül Baba İstanbul-Galatasaray’da bulunan, kırmızı güller götürülüp Fatiha suresi okunarak dilek dilenilen bir ziyaret yerinin adıdır.
Gül Baba, Gül Dede Misali takma adıyla pek çok şiir yazmış gerçek adı Cafer olan bir Bektaşi dervişinin adı olup, 1541 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın Macaristan seferi sırasında ölmüş, Buda kentinde adına türbe yapılmıştır.
Gül Bayramı, Rosalia Yunanistan’ın Efir bölgesinde Mayıs ayının ilk haftasında kutlanılan bir bayramın adıdır. Düzenlenen şenliklerde iki takım oluşturulduktan (Hıristiyanlar ve Müslüman Türkler) sonra sözde bir savaş yapılır ve Türkler yenilip paşaları esir edilirdi (Romaios, 167). Benzer bir bayram Ermeniler tarafından Vartavar adıyla aynı dönemde kutlanmaktadır.
Gül Festivali Bulgaristan’da Kazanluk yakınlarında bulunan ‘Güller vadisi’nde Haziran ayının ilk yarısında gerçekleştirilen bir festivalin adıdır. Gül yaprakları kokuları kaybolmaması için güneş doğmadan hemen önce toplanmakta iki bin yapraktan bir gram attar elde edilmektedir.
Gül ile Sitemkâr Sonu düğünle biten ve padişahın oğlu ile vezir kızının aşkını anlatan bir Anadolu halk masalının adıdır.
Gül ü Hüsrev Rum imparatorunun oğlu ile Gülistan emirinin kızının aşkını anlatan 7.708 beyitlik mesnevinin adı olup 14. yüzyılda Tutmacı adlı bir şair tarafından Farsçadan Türkçeye çevrilmiştir.
Gül Şeyhi Isparta bölgesinde her yıl düzenlenen geleneksel gül yetiştirme yarışmasında en güzel gül fidanını yetiştiren yarışmacıya verilen unvan olup bir sonraki yarışmaya dek geçerlidir.
Gülbenk, Gülbank Tahtacı geleneğinde susuz bir kırklama yönteminde okunan özel bir duanın adıdır.
Gülcü Baba Isparta yöresinde yetiştirdiği güllerin güzelliğiyle ünlenen ve her yıl gül şeyhi unvanını elde eden yaşlı ve zengin adamın adıdır. Dünyalar güzeli kızı Güllühan’la evlenmek isteyen gençlere kendi güllerinden daha güzelini yetiştirmeyi şart koymuştur. Gülcü babanın yanına bahçıvan olarak giren yoksul bir genç, yaşlı adamın güllerinden aldığı bir kalemi başka bir güle aşılayıp olağanüstü güzellikle bir gül yetiştirmeyi başarmış, Gülcü Baba’nın hem unvanını hem de Güllühan ile evlenme hakkını elde etmiştir.
Güldeste Hz. Ali’nin öleceğini anlayınca eline almak istediği ve aldığı anda öldüğü bir deste gülün adıdır.
Güle Omuz hareketlerinin ön plana çıkarıldığı bir halay türüdür (Mardin)
Güllaç Üst üste sıralanıp, sütle ıslatılmış ve üzeri badem ve nar taneleriyle süslenmiş bir yufka tatlısının adı olup daha çok Ramazan ayında yapılmaktadır.
Güllü Baba Selçuklu Sultanı’nın sefere çıkan ordusunu verdiği bir parça çıra ile ısıtan ermişin adıdır. Sultan, yaşlı adamın kendisine hediye ettiği taze bir gülden esinlenerek adama bu ismi yakıştırırken ermişin mezarının yanı başında kurulan kasabanın adına da Güllüce denilmiştir (Niğde)
Gülşefteli İnce deriden yapılan bir geleneksel kadın ayakkabısının adıdır (Kahramanmaraş)
Gülşeni Sağ ayağın üç kez sallanmasının ardından sol ayak üzerinde iki adımla ilerlenen bir halay türünün adıdır (Hakkâri)
Gülzari 19. yüzyılda yaşamış bir halk şairinin adı olup denizci olarak katıldığı Osmanlı-Rus savaşını anlattığı şiirleri bulunmaktadır.
Gümanlı Hamile kadınlar için kullanılan bir terim olup, gebe kadının karnındaki çocuk ilk oynadığında kime bakarsa ona benzeyeceğine inanılmaktaydı (Gümüşhane).
Gümüş Kemer Osmanlı döneminde kadınlar tarafından şal kuşağın üzerinde bele takılan önde çiçek formunda bir tokası bulunan altın-gümüş karışımı geleneksel takının adıdır.
Gün Dönümü Senirkent’te her yıl 27 Haziran tarihinde at yarışı, güreş turnuvası, yumurta yarışı, ters binilmiş eşek yarışı yapılarak 1930 yılında dek kutlanılan bir yaz bayramının adıdır (Boratav 1984: 225; Halkbilgisi Haberleri, I. 1930, s.163-164).
Bkz. Eşeğe ters binmek
Gün Görmez Su Yusufeli İlçesi’nin Peterek köyü sınırları dahilinde olan ve kutsal kabul edilen bir su kaynağının adıdır. Gün doğumuyla birlikte akmaya başlayıp gün batımında kuruduğuna inanılmaktadır (Artvin)
Gündüz Mum Kız anasının gelini düğün alayına teslim ederken evde yaktığı mumun adı olup, yakılan mumun bitmeden sönmesi kızın mutlu olacağına yorulurdu (Kayseri)
Güneş Güneş kız, ay ise erkek cinsiyetinde tasvir edilmekte, bu yüzden güneşin batışı ‘güneş-kız anasının yanına gitti’ olarak adlandırılmaktadır.
Yusufeli’nde güneş-kızın yüzünün gece işlediği günahlardan kirlendiğinden feryat edip anasına dert yanıp ağladığına, Soma’da ise sabah babası tarafından uykusundan uyandırılan güneş-kızın huysuzluktan ağladığına, her iki bölgede de güneşin ağlama sesi duyulmasın diye köylülerin sabahları ev kapılarının yanında asılı duran davulları çaldığına inanılmaktadır.
Güneş Dansı Kuzey Amerika Yerlilerinde tek bir kişi ya da tüm kabile tarafından yenilip, içilmeden bir kaç gün boyunca dans edilerek gerçekleştirilen bir dini törenin adıdır.
Güneş Haç, Odin’in Haçı, Gnostik Haç Bir daire içine çizilen haç figürünün adı olup pek çok dinde kutsal kabul edilmesinin yanı sıra neo pagan bir semboldür.
Bazı güneş haç örnekleri:
- Kuzey Batı Avrupa’da Odin’in Haçı olarak bilinen basit form
- Odin’in Haçı’nın daha kalın çizgili ve daha az boşluk içeren formu
- Hıristiyan kültürüne adapte edilmiş Kelt Haçı
- Svastika benzeri figür
- Disk üzerinde Kelt Haçı
Güneş Lekeleri Tanrının kız olarak yarattığı güneş, gündüz yüzünü göstermekten utanınca, Tanrı yüzüne bir avuç iğne atmış ve güneş lekeleri oluşmuştur (Boratav 1984: 16).
Güneş Takvimi Dünyanın güneş etrafındaki dönüşüne göre düzenlenmiş takvimdir.
Tropikal güneş takvimleri:
Güneş ve dünyanın hareketlerinde ekinokslar dikkate alınmaktadır. Bu tür takvimler:
- Gregoryen takvim
- Jülyen takvimi
- Bahai takvimi
- Kıpti takvimi
- İran takvimi
- Tayland ay takvimi
- Maya Haab takvimi
Yıldızsal güneş takvimleri ise dünya ile yıldızların ilişkisi dikkate alınan takvimler olup 365 günlük Hint güneş takvimi bu gruba girmektedir.
İslamî (Hicri) takvim ise tamamen ay takvimi olup yılın düzenlenmesinde güneşi dikkate almamaktadır.
Günler Çeşitli toplumlarda tarihi olaylar veya dini inançların tesiriyle bazı günler uğurlu ya da uğursuz sayılmaktadır:
Cuma: Medine’de ilk toplu namaz kılınan gün olduğu için Müslümanlarca kutsal gün kabul edilmektedir.
Cumartesi: Yehova tarafından on kutsal emirden birisi olarak çalışılmaması gereken gün olduğu için Yahudilerce kutsal gün olarak kabul edilmiştir.
Pazar: Hıristiyanlarca kutsal gün kabul edilmiştir.
Günlük Köy düğünlerinde at üstünde kız evinden alınıp oğlan evine götürülen gelinin, başına köşelerinden sırıklarla bağlanmış örtünün adıdır (Erzincan).
Günsalık Daha çok kızın çeyiz masrafı ve düğün masrafları için kullanılan başlık parasının adıdır (Yozgat)
Gürz Osmanlı’da genellikle bronz ve demirden yapılan yekpare veya sapı tahtadan silahın adı olup, yuvarlak olan topuz kısmında çoğunlukla çiviler bulunmaktaydı. Topuz kısmı çivisiz gürzlere matrak, altı dilimli olanlarına şeşper adı verilmekteydi.
Güvende, Güvendi ‘Oğlun adın İsmail’ ve ‘Usul usul’ türküleri söylenerek darbuka gibi elle çalınan davul, klarnet eşliğinde oynanan kıvrak bir oyunun adıdır (Bursa, Balıkesir).
Güvercin 1. Kadınların da katılabildiği bir erkek oyunu olup ellerinde mendiller taşıyan dört kişi tarafından davul-zurna eşliğinde oynanan bir halk dansının adıdır (Elazığ).
- Güvercin uçuşunu ve yürüyüşünü canlandıran bir kadın barının adıdır (Erzurum, Erzincan). Trabzon ve civarında dirvana (Yunanca trigona ‘güvercin’) adlı benzer bir horon oynanmaktadır.
- Hızır’ın insanlarla karşılaşmak için büründüğü kılıklardan birisidir.
Güvercinlik Söylenceye göre insanlarla perilerin iç içe yaşadığı dönemlerde insan padişahının oğlunun peri padişahının kızına sevdalanması üzerine soylarının perilerle karışmasını istemeyen insanlar, perilere karşı savaş açmış ve perilerin korkudan güvercinlere dönüşmesine sebep olmuşlardır. Anadolu söylencelerinden birine göre bu peri soyu Nevşehir/Göreme’nin güvercinliklerinde soylarını sürdürmektedir.
Güvey Başı Gerdek sonrasında evli bir erkek arkadaşının güveyi hamama götürdükten sonra arkadaşlarıyla bir evde toplanıp eğlenme adetinin adıdır (Kayseri).
Güvey Bohçası Gelin alma dünü olarak seçilen bir Perşembe sabahı, kız evinin bir tepsi baklava ile birlikte erkek evine güveye hediye olarak gönderdiği elbiselerin adıdır. Öğleden sonra güvey bohçadaki kıyafetleri giyerek gelin alay ile birlikte davul-zurna veya kemençe eşliğinde kız evine gitmektedir (Giresun).
Güvey Çalma Düğünden hemen önce damadın arkadaşları tarafından saklanması adetinin adıdır ve sadece bahşiş karşılığında serbest bırakılır (Elazığ, Malatya).
Güvey Hamamı Düğünün ikinci günü damadın arkadaşlarıyla birlikte, çalgıcılar eşliğinde eğlenerek hamama gitme geleneğinin adı olup, damada çeşitli şakalar yapmak adettendir.
Güvey Kınası Anadolu’nun bazı bölgelerinde kına gecesinden önce erkek evinde veya kahvede güveyin sağ elinin baş ya da serçe parmağına kına yakılması adetinin adıdır.
Güvey Küsmesi Düğünden bir hafta sonra kız babası tarafından karısı, arkadaş ve akrabaları ile birlikte yemeğe davet edilen güveyin kayınvalidesinden küçük bir hediyen almadan yemeğe başlamaması geleneğinin adıdır (Trabzon).
Güvey Saklama Güveyin arkadaşları tarafından saklanması ve sağdıçtan bahşiş almadan bırakılmaması geleneğinin adıdır (Sivas).
Güvey Yastığı Kız tarafının düğün alayının ardından erkek evine gönderdiği ve gerdekten önce yatağın üzerine konulması adet olan işlemeli yastığın adıdır (Kayseri).
Güveybaşı Yemeği Kına gecesi güveye de kına yakılmasının ardından konuklara verilen yemeğin adıdır (Nevşehir).
Güveyi Önlüğü Düğün evine gelinle birlikte kız evinden gönderilen bir tepsi baklavanın adıdır (Zonguldak)
Gwylligi Uluyarak insanları felç eden, Keltçe ‘karanlığın köpeği’ anlamına gelen bir iblisin adıdır. Bkz. Barghest
Gwyllion Galler kökenli dişi keçi formunda bir perinin adıdır. Yol kenarına saklanıp yoldan geçenlerin kaybolmasına sebep olmaktadır.
Gytrash Kuzey İngiltere’de bazen köpek bazen katır veya at şekline girerek, ıssız yolları gözetleyip insanlara tuzak kuran bir cinin adıdır. Genellikle korkulmasına rağmen bazen yolunu kaybedenlere yardım ettiği de bilinmektedir.
Folklor Sözlüğü önceki bölümler
AA-AK, AL -AS, AS, AZ, BA -BAŞ, BAT-BLU, BO-BY, C, Ç, DA,
Kaynak
Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009