Halkbilim Sözlüğü, Folklor Sözlüğü C
Aşağıdaki Halkbilim Sözlüğü, Folklor Sözlüğü adlı kısa çalışmada efsane, hikaye, gelenek, şarkı, bilmece, söz düzeni hatta yıldızlara ait inanma ve büyüleri bile kapsayan kültür ögeleri maddeleştirilmiş olup, aşağıda C harfi ile başlayan maddeler verilmiştir.
Cacık Kaymağı alınmış yoğurdun sulandırıldıktan sonra içine sarımsak, hıyar (veya marul) ve tuz eklenmesiyle yapılan yiyeceğin adıdır.
Cadı Doğaüstü güçler yardımıyla insanlara zarar verdiğinde inanılan kötü kalpli ve çirkin kadınların adı olup sağlığında üstünden kedi atlamış veya köpek eti yemiş insanların, öldükten sonra hortlayarak cadı olacaklarına inanılmaktadır. Ortaçağ Avrupa’sında cadılar şeytanla işbirliği yapan doğaüstü güçlere sahip yaratıklar olarak düşünülmekteyken Türk halk inançlarında hortlaklarla özdeşleştirilmişlerdir. Farsça kökenli olan ‘cadı’ kelimesi Pehlevice ‘yatuk’ kelimesiyle alakalı olup, Avesta’da ‘büyü’ anlamıyla ‘yatu’ formunda kayıtlıdır. Cadılar, suya birkaç parça taş attıktan sonra çeşitli dualar okuyarak yağmur, kar ve fırtına çıkarabilmektedir. Hayal ürünü olarak görülen cadılık yerleşik toplumlarda komşuluk münasebetinin doğal sonucu olarak ötekileştirme düşüncesiyle birlikte gelişmektedir. Orta Afrika’da yaşayan Pigmeler gibi bazı toplumlarda cadılık inanışının olmamasının nedeni küçük gruplar halinde ve sürekli göçebe olarak yaşayan Pigmelerin içinde bulundukları grubun üyeleriyle anlaşamamaları halinde başka bir gruba katılabilmesine bağlanmaktadır.
Almanca masallarında Hexeglaube olarak bilinen terim eski Almanca haguzza ‘Çite binen kadın’ kelimesinden gelişmiştir. Avrupa halklarının inanışında şeytanla anlaşma yapan kadınlar olan cadılar hayvan formuna bürünebilir, havada uçabilir ve büyü yapabilirlerdi.
Balkan masallarında loğusa kadınların, ahırdaki sığırların, yeni doğmuş bebeklerin hatta kimi yörelerde mezardaki taze ölülerin ciğerini yediğine inanılan genellikle kadın (nadiren erkek de olabilir) yaratıkların adı olup kimi anlatılarda hortlak ve vampirlerle motif benzerlikleri bulunmaktadır.
. Doğu Karadeniz bölgesinde ise Anadolu’dan farklı olarak cadıların normal anne babadan doğan erkek veya kadınlar kısacası sıradan insanlar olup, cadılığı bir başka cadıdan bir öğreti olarak aldıklarına inanılmaktadır. Laz inanışında cadıların hem üç parmak boyunda kuyrukları olduğuna, hem de koltukaltlarında sinek kanatlarına benzer kanatları olduğuna inanılmaktadır. Koltuk altlarındaki kanatları keskin bir ustura yardımıyla kesmek ya da kadınlara cadı olduklarını kendi ağızlarından itiraf ettirmek cadılıklarını sona erdirecektir. Bir kadının cadı (cazi) olduğunu anlamanın kestirme yolu onu suya atmaktır eğer cadıysa suyun üzerinde kalacak, batmayacaktır. Suya atılan cadıların boğulmamaları durumunda vaftizlerini inkâr ettikleri için su tarafından istenmedikleri düşüncesi Engizisyon yöntemlerinde birisi olarak Ortaçağ Avrupa’sında da uygulanmıştır. Bununla birlikte Hammurabi Kanunlarında ‘Irmak testi’ olarak geçen bu test Hıristiyanlıktan daha eskidir. Cadıların suya batmayıp, ateşte yanmadıklarına dair inanış sadece yöreye özgü olmayıp 15 ve 16. Yüzyıla ait divan şairi örneklerinde izlerine rastlanmıştır. (Kolivar 2003: 18-19) Kolivar’ın çalışmasında Divan şiiri örneklerinde cadıların suya batmama, ateşte yanmama, süpürgeye ve küpe binme, uyku bağlama, suyu bağlama, kan içme, can alma, Kuran üzerinde büyü yapma, büyüde kıl kullanma, yağmura hükmetme motiflerini tespit etmiştir.
Cadılar, yeni doğmuş buzağıların yüreklerini yerler, kundaktaki çocukları boğar, kedi, örümcek gibi hayvan formlarında eve girerlerdi. Cadıların bir görevi de yeni gelinleri telkin yoluyla cadılığa özendirmektir.
Cadılar yanlarında taşıdığı insan pisliğini üstlerine sürerek uçma yeteneği kazanır, çalı süpürgelerine ters oturur ve gözlerini kapayınca uçmaya başlarlar; gözlerini açtıklarında istedikleri yere varmışlardır. Eğer uçarken bir dikenliğe düşerlerse mayisalıkları (cadılıkları) yok olmaktadır (Trabzon).
Karadeniz bölgesinde cazi olarak telaffuz edilen cadı (Trabzon Rumcası mayisa) kelimesi Farsça câdû teriminden alınmıştır.
Bkz. Yada Taşı
Cadıcılar Cadıları etkisiz hale getirme konusunda uzman kişilerin adıdır (Balkan-Rumeli göçmenleri).
Caganer Katalonya ve Andorra bölgelerinde yılbaşı süsü olarak yaygın olarak kullanılan çömelip büyük tuvaletini yapan erkek çocuk heykelinin adıdır.
< Katalanca cagener ‘kaka yapan’
Orijini bilinmeyen gelenek en azından 18. yüzyıldan itibaren uygulanmaktadır. Geleneksel cagener ‘barretina’ adlı şapka giymiş ve yöresel kıyafetler giyinmiştir. 1940’lı yıllardan itibaren geleneksel caganer formu değiştirilmiş rahibeleri şeytanlar, tarihi kişiler, politikacılar, müzisyenler tasvir edilmiştir. Özellikle Noel öncesi tüm marketlerde satılan caganer heykeli geleneği ‘menja bé, caga’ fort! (Bol ye, sağlam sıç!) Katalan deyişiyle ilişkili olmalıdır.
Benzer heykellere Hollanda (Kakkers), Belçika (Schijterkes), Fransa (Père la Colique) ve Almanay’da (Choleramännchen) rastlanamaktadır.
Cai Luong Vietnam’ın Fransız sömürgesi olduğu dönemde gelişen Batı tarzı tiyatronun adıdır.
Caluşari Güney Romanya’da oynanan pagan ayinlerin devamı ya da suvari kültürünü kutsama amaçlı bir halk dansının adıdır. Beyaz pantolon, beyaz tunik ve kenarı şeritli şapka giyen dansçıların arasında nebun adıyla bilinen bir aptal karakteri de bulunmaktadır. Figürler yumuşak adımlarla başlayıp, zorlaşmakta sonra tekrar en başa dönülmektedir.
Cambaz İki veya daha fazla direk arasında gerilmiş ip veya tel üzerinde, ellerinde terazi adlı denge değneği ile çıplak ayakla yürüyüp gösteri yapan kişilerin adıdır.
< Farsça canbaz ‘canıyla oynayan’
Camembert peyniri Fransa Normandiya bölgesinde inek sütünden imal edilen 11 cm çapında 3,6 cm kalınlığında küflendirilmiş olarak satılan geleneksel peynirin adıdır.
Can ekmeği Ölümün ardından kırkıncı gün okutulan mevlit sırasında pişirilen yemeğin adıdır (Kayseri)
Can Temer Ağa Bayburt civarında düğün ve bayram günlerinde erkek ve kadınların ayrı gruplar haline oynadığı bir oyun olup, komşu illerde Can Demir Ağa ve Temur Ağa adlarıyla bilinmektedir.
Canavar Masallarda sözü geçen iri, çirkin, yabanî ve yırtıcı hayvanların adıdır.
Canbulat Bey Kıbrıs adasında Magosa kentinde bulunan bir türbenin adı olup çocuğu olmayan aileler tarafından ziyaret edilmekte ve türbede bulunan incir ağacına bezler bağlanıp, adakta bulunulmaktadır. Bir efsaneye göre Kıbrıs’ın alınması sırasında şehit düşmesine karşın kafası koltuğunun altına alıp bir müddet daha savaşmıştır.
Candomble Brezilya ve komşularında yaygın olarak inanılan bir Afro-Amerikan dininin adı olup, kıtaya 1549-1888 yılları arasında Afrika’dan taşınan rahipler tarafından getirilmiş olup diğer adı Batuque ile birlikte Bantu dilinden türetilmiştir. Katolik kilisesi tarafından yasaklanmasına hatta kimi bölgelerde suç olarak kabul edilmesine rağmen 400 yıl boyunca varlığını sürdürmüş ve köleliğin sona ermesinin ardından (19. yüzyılın 2. yarısı) özgürce yayılmıştır.
Son araştırmalara göre en az 2 milyon Brezilyalının (toplam nüfusun % 1.5’i) bu dine mensup olduğunu ilan etmiştir.
Candomblé tinselci bir din olup Afrika’dan getirilen tanrılara inanılmaktadır:
- Orişa (Yoruba mitolojisi); Ketu halkı
- Eve ve Fon; Jejé halkı
- İnkike, Minkisi; Bantu, Angola halkı
Canfes Anadolu’da ipekli ve yanar döner ince bir kumaş türünün adıdır.
Cansız Kaya Trabzon’un Köprübaşı ilçesine bağlı Yılmazlar köyünde, üzerinde Hz. Ali’nin atı düldülün ayak izlerinin bulunduğuna inanılan kayanın adıdır. Ayak izi olarak yorumlanan deliklerin içine dolan yağmur suyunun içenlerin kadınların hamile kalacağına inanıldığından çocuğu olmayan aileler tarafından ziyaret edilmektedir.
Canzonetta 17. yüzyıl sonrası İtalyan vokal müziğinin adıdır.
Capitano Commedia dell’arte’nin temel karakterlerinden birisi olan ve İtalya’yı 16. yüzyılda işgal eden Fransız-İspanyol paralı askerlerini alaya almak amacıyla yaratılmış korkak ama kendini beğenmiş birisinin adıdır.
Capra Romence ‘keçi’ anlamına gelen ve bazı yörelerde cerb ‘geyik’, cerbut ‘küçük geyik’, turca, brezaia adlarıyla bilinen seyirlik bir köy oyununun adıdır.
Cardiff Canavarı Amerikan tarihinin en ünlü şakalarından birisi olup, 16 Ekim 1869 tarihinde, New York’a bağlı Cardiff kasabasında William C. Newell’in ahırının arkası kazıldığında yaklaşık 3 metre uzunluğunda bir taş heykel bulunmuştur.
Heykel büyük merak uyandırmasının yanı sıra geçmiş dönemlere ait devlerden birisinin heykeli olduğu iddiasıyla sonu gelmeyen tartışmalara sebep olmuştur.
37.500 $ karşılığında David Hannum’a satılmış, P.T. Barnumise heykeli 3 aylığına kiralamak için 60.000 $ önermiştir. Heykel New York Syracuse’de sergilenmişse de 2 Şubat 1870 tarihinde sahte olduğu ortaya çıkmıştır.
Casey Jones John Luther Casey Jones (1864-1900) ABD’de İllinois merkez demiryolunda (IC) çalışmış efsanevi bir mühendisin adı olup bir tren kazasında ölümünün ardından, tüm demiryolu mühendislerinin sembolü ilan edilip adına şarkılar bestelenmiş bir halk kahramanı olmuştur. 1950 yılında ilk kez posta pullarında kullanılmış, gitarist Joe Hill ‘Casey Jones, the Union Scab’ ve Gratefull Deas ‘Casej Jones’ bestelerini yapmış, 1960’larda ‘Casey Jones’ adlı bir TV dizisi yayınlanmıştır.
Cassapanca 16. yüzyılda popüler olmuş, Floransa’ya özgü bir çeşit sandık olup üzerinde oturulabilmekte ya da sehpa gibi eşya konulabilmekteydi.
Castell Katalonya’da festival zamanlarında geleneksel olarak meydana getirilen insan kulelerinin adıdır. Tarragona bölgesinde başlayan gelenek tüm Katalonya’a Mallorca adasına dek yayılmıştır.
< Katalanca castell ‘kale’
Ceffi Erkeklerin çift sıralı ince sicim yardımıyla, üçgen formunda katlayıp başlarına sardıkları geleneksel ipekli yazmaların adıdır (Mardin)
Ceffyl-Dwr İrlanda’da su atlarına verilen isimdir.
Céilí, Cèilidh, Céilidh Kelt orijinli geleneksel bir halk dansının adı olup, İrlanda ve İskoçya’da gençlerin evlenmek için birbirlerini tanımalarını kolaylaştıracak sosyal aktivitelerde keman, flüt, oyuncak düdük, akordiyon ve bodhrán (geleneksel davul) eşliğinde gerçekleştiriliyordu.
Celâl MS 16. ve 17. yüzyıllarda gerçekleşen ayaklanmalara adını veren (Celâli) Yozgatlı olduğu sanılan bir Türkmen dervişinin adıdır.
Celali takvimi, İran takvimi, Fars takvi-mi Günümüzde İran ve Afganistan’da kullanılan geleneksel güneş takviminin adı olup, Gregoryen takvimiyle kıyaslandığında 3.226 yılda bir hata verdiğinden 141.000 yılda bir gün düzeltilmesi gerekmektedir.
Ay isimleri:
- Farvardin (31 gün)
- Ordibeheşt (31 gün)
- Hordad (31 gün)
- Tir (31 gün)
- Mordad (31 gün)
- Şahrivar (31 gün)
- Mehr (30 gün)
- Aban (30 gün)
- Azar (30 gün)
- Dey (30 gün)
- Bahman (30 gün)
- Esfand (29 gün [Atlanılan yıllarda 30 gün])
Takvimin ilk günü Noruz (Farsça no ‘yeni’ + ruz ‘gün’) olarak bilinip yılın en büyük festivali yapılmaktadır.
Celilî, Hamidizade Celilî Hüsrev ü Şirin, Leyla vü Mecnun, Gül-i sadberk-i Bihar, Hecrname ve Mehekname adlı mesnevilerinin yazarı olan 14-16. yüzyıllar arasında yaşamış Bursalı bir divan şairinin adıdır.
Cemre İlkbaharın gelmesiyle birlikte, sıcaklığın artışını açıklamak amacıyla, sırasıyla havaya (Şubat Yedisinde = 20 Şubat) suya (Şubat On dördü = 27 Şubat) yere (Şubat Yirmi biri = 5-6 Mat) düştüğüne inanılan niteliği bilinmeyen bir maddenin adı olup, Arapça ‘kor, köz’ anlamına gelmektedir.(Anadolu)
Cenevizlilerden Kalma, Ceneviz Yapısı, Ceneviz Devrinden Kalma Anadolu’nun pek çok bölgesinde eski kale ve kiliselerin Cenezivlilerden kalma olduğuna inanılmakta, Ceneviz kelimesi ‘zeki, kurnaz’ anlamında lakap olarak kullanılmaktadır.
Cevher Mezar toprağından hazırlanan çamurun adı olup, yatır ziyaretleri sırasında iyileşmesi istenilen hastaların alnına sürülürdü. (Anadolu)
Ceviz Çırpma Eylül ayının ilk haftasında, bağdan dönüş öncesinde düzenlenen geleneksel eğlencelerin adıdır (Kayseri)
Cevizli Geleneksel erkek kıyafetinin bir parçası olan ceviz renginde yün çorapların adıdır (Isparta)
Ceyhunî 1847 yılında Zile’de doğmuş, hayatı boyunca Anadolu’yu gezmiş, 1912 yılında Çorum’da vefat edene değin pek çok koşma ve destan yazmıştır.
“Tehammül ederken adu talına
Kan karıştı gözlerimin yaşına
Felek himmetini çalsın başına
Ceyhunî dünyadan göçtükten geri”
Cezayir, Firaklama Cezayir’e savaşmaya giden askerlerin anısına eşleri ve analarınca yakılmış hüzünlü bir ağıt eşliğinde oynanan ağır bir oyunun adıdır (Bursa)
Cezayir Kesimi19. Yüzyılın ilk çeyreğinde İstanbul bıçkınları arasında moda olmuş bir giyim tarzı olup, adını çıplak ayaklı, göğüs açık kalyonculara verilen ‘Cezayirliler’ kelimesinden almıştır.
Cezerye Ezilmiş ve şekerle pişirilmiş havuç içine fındık, ceviz ya da antep fıstığı eklenerek yapılan bir tatlı türünün adıdır. (Anadolu) < Arapça cezer ‘havuç’
Changeling Perilerin çaldıkları bebeğin yerine bıraktıkları çirkin bebeğin İngiltere’deki adıdır. Changeling temasına Kelt mitolojisinin yanı sıra Türk, Çin ve Amerika yerlilerinin efsanelerinde de rastlanmaktadır.
Charivari Yeni evli çiftleri kutlamak amacıyla tava ve tencerelere vurarak gürültü yapma geleneğinin Fransa’daki adıdır. ABD’de shivaree adıyla bilinmektedir.
Chichevache Fransız masallarında bahsi geçen, insan yüzüne sahip inek gövdeli bir yaratığın adıdır. Yaratık sadık ve itaatkar kadınları yiyerek beslenir. Bu açıdan Bicorne adlı yaratığın tam karşıtıdır.
Cicim, Cecim Çuval, yer ve sedir yazgısı, yastı yüzü olarak kilim tekniğiyle dokunan havsız ve düğümsüz yaygıya Anadolu’da verilen isimdir.
Cicimama Yamalı kıyafetler giymiş çocukların uzun bir dal parçasının çatallı ucunu bebek gibi süsleyerek, “cicimama ne ister/Allah’tan yağmur ister” tekerlemesi eşliğinde köyde kapı kapı dolaştırarak, her kapıda bebeğin ıslatılması ve yiyecek malzemesi toplaması suretiyle gerçekleştiren bir yağmur duası geleneğinin adıdır (Tunceli)
Cimcime Sultan Haymana’da bulunan bir ılıca yakınlarındaki yatırın adıdır. Söylenceye göre üvey anası tarafından zulmedilen kızı babası çaresizlikten ormanın ortasına getirip bırakınca bir süre sonra açlık, susuzluk ve güneşin etkisiyle kızın vücudunda çıbanlar çıkmış. Umutsuzlukla yeri kazan kız bugün ılıca olarak kullanılan su kaynağını bulmuş, suyun değdiği yaralar iyileşmiştir.
Cin Çalması Cinlerin küçük bebekleri çalarak kendi bebekleriyle değiştirmelerinin adı olup, bu durum çocuğun büyüme güçlüğü çekmesiyle anlaşılır.
Cin Tutması Anadolu’da sara hastalığının cinler tarafından gerçekleştirildiğine inanıldığından için bu adla bilinmektedir.
Cinderella Dünyanın pek çok kültüründe benzerlerine rastlanılan bir masalın adı olup, bilinen en eski örneği MS 860 yılına Çin’de Tang hanedanı dönemine ait olup Tuan Ch’eng-Shih tarafından derlenmiştir. Giambattista Basile’in La Gatta Cennerentola’nın 1634 yılında Gatta Cennerentola adıyla kaydettiği öykü, Fransız yazar Charles Perrault (1628-1703) tarafından 1697 yılında tekrar yazılınca popüler olmuş, 1950 yılında ise Walt Disney Productions tarafından İngilizce konuşan ülkeler için Cinderella adıyla çizgi film haline getirilmiştir.
Türkçeye Külkedisi adıyla çevrilen Cinderella yoksul ve güzel bir genç kızdır. Kendisine kötü davranan üvey annesi ve üvey kız kardeşlerinden gizli olarak bir perinin yardımıyla ülkenin prensinin verdiği baloya gitmiştir. Peri kadın, sihirli değneği yardımıyla birkaç saatliğine de olsa Külkedisinin üzerindeki paçavraları balo elbisesine, bir balkabağını arabaya, bir kaç fareyi ise arabacı ve uşaklara dönüştürmüştür. Baloda karşılaşıp dans ettiği prens Külkedisi’ne aşık olmuş, kızın alelacele giderken bıraktığı ayakkabısının tekinden tüm ülkeyi ev eve tarayıp sevdiği kızı bulmayı başarmıştır.
Cingöz Anadolu’da Tahtacıların çalışkanlık ve becerikliliklerine göre kendilerini ayırdıkları üç geleneksel gruptan birisinin adıdır (Diğerleri: Çalışkanlıklarıyla tanınan ‘Çaylaklar’ ve rahatına düşkün ‘Enseliler’dir)
Cinler adası, Isle of Demons Kanada’nın doğusunda Newfounland adası yakınlarında bir zamanlar var olduğu sanılan cinler ve vahşi canavarlar ile dolu bir hayalet adanın adıdır. 1500’lerin başında ortaya çıkıp 1600’lerin ortalarında yokolmuştur.
Cirit, değnek oyunu Biniciliği geliştirmek amacıyla birbirine eşit sayıda iki takım atlının, ellerinde bulunan 70-100 cm uzunluğundaki küt burunlu kavak ağacından imal edilmiş kabuğu soyulmuş değneği, at koşturur pozisyonda birbirlerine fırlatmalarıyla oynanan geleneksel bir oyunun adıdır.
Oyun başlangıcında iki takım oyuncuları birbirlerinden 100 m uzakta düzgün sıralar oluşturarak, davul-zurna eşliğinde Köroğlu havaları çalınırken, ‘Çavuş’ adlı oyun yöneticisinin oyuncuları tek tek seyircilere tanıtmasını beklerler. Oyunun başlamasıyla iki takımın yaşça en küçük iki oyuncusu atlarını tırısa kaldırarak hamle eder, rakiplerine yaklaşık 10 metre kala ciritlerini savururlar. 16. yüzyılın Osmanlı ordusunda barış zamanı askerleri savaşa hazırlamak ve eğlendirmek amacıyla oynanmasına karşın ölüm ve ağır yaralanma vakaları da görülmekteydi. II. Mahmut tarafından Yeniçeri ocağı kapatılırken cirit oyununu da yasaklamıştı. Günümüzde başta Erzurum olmak üzere Artvin, Bayburt, Diyarbakır, Kars, Konya ve Siirt illerinde gösteri ve eğlence amaçlı oynanılmaktadır.
Clurichaun, Kloo’-rakahn İrlanda’da Leprachaun’un bölgesel varyasyonlarından birisi olup geceleri ortaya çıkan ve sürekli ayyaş dolaşan küçük yaratıklardır. Geceleri köpek ve koyunların sırtlarına çıkarak koşturmaktan büyük keyif alırlar. İyi davranıldığında şarap mahzenlerinin sadık bekçileriyken tersi durumlarda şarap stoğunu yok ederler.
Clutchbone Kriptozoolojinin ilgi alanına giren iki ayaklı bir hayvanın adı olup 190-230 cm boyunda siyah renkli bir yaratığın orijini İsveç ve Finlandiya olmasına karşın 18-19 yüzyıl İngiliz hatta Amerikan folklorunda kalıcı izler bırakmıştır.
Coblynau Galler Madenlerinde yaşayan ve madenciler kılavuzluk eden, kızdırıldıklarında insanlara taş atan küçük insanlardan oluşan çirkin fakat genellikle iyi huylu yaratıkların adıdır.
Colombina 16. yüzyılın başlarında İtalya’da ortaya çıkan becerikli ama sırnaşık bir hizmetçi karakterinin adı olup Toscana dialektini konuşmaktaydı.
Commedia dell’arte 16. yüzyılda İtalya’da ortaya çıkıp tüm Avrupa’ya yayılan halk tiyatrosunun adıdır.
Compadrazgo Güney Amerika’da aileler arası bağları arttırmak için karşılıklı olarak birbirlerinin çocuklarının vaftiz babası olma geleneğinin adıdır.
Compair Lapin Louisiana’lı zencilerin Brer Rabbit’e taktıkları isimdir.
Con ma dau Vietnam’ın yerli halkı olan Annameselerin inanışında çiçek hastalığından ölen kişilerin ruhunun adıdır.
Con tram nu’o’k Vietnam’da yaşayan Annamese halkının inanışında olağanüstü niteliklere sahip bir su bufalosunun adıdır. Bu hayvanın saçından bir parçayı elinde tutan nehirler üzerinden ayakkabıları ıslanmadan geçebilir.
Congolos Evlere kara kışın sonu, zemherinin başında (10-17 Ocak) uğrayan efsanevi bir yaratığın adıdır. Açıkta bulunan yiyecek kaplarına tükürüp hastalıklara sebep olur, evin dışından insanlara seslenerek dışarı çağırır, uykusunda dışarı çıkan insanları alıp götürür, kişi yolda uyanmazsa donup ölürmüş. Yozgat’ta pancar pişirilen evlere uğramadığı sanıldığından, congolos günlerinde özellikle pancar pişirilmekteymiş (Türk folklor araştırmaları, Mart 1967. No: 212) Bkz. Koncolos, Karakoncolos
Contredanse 18. yüzyılda Fransa üzerinden tüm Batı dünyasına yayılmış olan çiftlerin yüz yüze bir çizgi üzerinde gerçekleştirdiği bir dans çeşidir.
Corineus, Corin Güneybatı İngiltere’de bulunan Cornwall kentine adını veren kişinin adı olup Geoffrey de Monmouth’un Historia Regum Britanniae adlı eserinde bahsi geçmektedir.
Corrale, Avlu tiyatrosu 16. yüzyıl İspanyası’nda evlerin arka avlularında genellikle geçici bir süre için kurulan tiyatroların adı olup aynı dönem İngiltere’sinde han avlularından oynanılmaktaydı.
Correfoc Katalan festivallerin gelen adı olup correfoc ‘şeytan’ adlı göstericiler geceleyin çeşitli ateş oyunları yaparak izleyicileri eğlendirmektedir.
Corrida de toros Saldırgan ve yabani yetiştirilmiş boğaların Matador adı verilen bir boğa güreşçisiyle mücadelesinden oluşan geleneksel İspanyol boğa güreşlerinin adı olup genellikle boğanın öldürülmesiyle sonuçlanır.
Corrigan Kelt orijinli dişi bir perinin adıdır. Sağlıklı insan bebeklerini çalarak yerlerine bir changeling yerleştirir. Eski Kelt rahibelerinden (Druidess) birisi olduğuna bu yüzden Hıristiyan papazlara karşı kötü davrandığına inanılmaktadır.
Coşkun Horon Uzun bir ayrılıktan sonra birbirlerine kavuşan iki sevgilinin sevincini tasvir eden bir horonun adı olup Coşkun Çoruh’tan farklıdır.
Cotillion 1. 18 ve 19. yüzyıllarda popüler olmuş, çiftler tarafından oynanan bir dansın adıdır.
- Genç kızları cemiyete tanıtmak amacıyla düzenlenen baloların adıdır.
Crion, Corin Breton masallarında Tresmalouen harabelerinde yaşadıklarından bahsedilen cüce halkın (Bkz. gnome) adıdır.
Croquemitaine Fransız masallarında kötü bir ruh veya canavarın adı olup, dadı ve anneler çocukları iyi davranmaları için bu yaratıkla korkuturlardı.
Cuegle Kuzey İspanya’da yer alan Cantabria bölgesi halkının inanışında kara derili bir canavarın adı olup, iki ayaklı, üç kollu, alnı boynuzlu, üç gözlü, keskin dişli, elsiz ve parmaksız bir canavarın adıdır.
Culebre Kuzey İspanya’da yer alan Cantabria bölgesi halkının inanışında yarasa kanatlı, ağzından ateş püskürten dev bir yılanın, bir çeşit ejderhanın adıdır.
Cuma Hz. Muhammed’e annesinin Cuma günü hamile kaldığına inanıldığından, İslam ülkelerinde evlilikler (dolayısıyla gerdek gecesi) Cuma gününe denk getirilmektedir. Çocukların adları ailelerine ve vatana hayır getirsinler diye cuma günleri konulmaktadır. Ortaçağ Avrupa’sında bir işe başlamak, seyahate çıkmak, ev taşımak ve evlenmek için uğursuz olduğuna inanılan gündür. İnanışın kökeni Katolik kilisesinde Cuma gününü kefaret günü olması ile ilişkilidir.
Bkz. On üçüncü Cuma
Cumalık, Zerde Gerdek gecesinden bir gün sonra kadınların düğün evinde toplanarak düzenlediği eğlencenin adıdır (Trabzon)
Cumartesi Anadolu inancında çamaşır yıkanmanın uğursuzluk getireceğine inanılmakta olup bu geleneğin kökeninde Yahudiler ve bazı Hıristiyan mezheplerinin Cumartesi günü iş yapmayı yasaklaması olabilir.
Curruh Isparta yöresinde birbirlerinin sırtına binmiş iki çocuk grubu arasında türküler söylenerek oynanan bir oyunun adıdır.
Cümbüş Yaşlı ve saygın efelerin yönetiminde yapılan sazlı sözlü eğlencelerin adıdır. Cümbüş toplantılarında zeybek, Ankara koşması ve misket ezgileri eşliğinde deve oyunu, Arap kadı, elekçi, bebek ve güreş oyunları oynanılmaktaydı (Ankara)
Cyroeraeth, Cyhiraeth Banshee adlı kötü ruhun Galler versiyonu olup, nehir kenarlarında, yol ağızlarında görülebilen dağınık saçlı, kurumuş uzun kolları olan bir kadındır. Siyah dişleri ve korkunç yüzü olan yaratığın sesini duyanlar ölmektedir.
Kaynak
Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009