Campania

Baies yakınında, Campania’da eski bir krater gölü. Karanlık bir görünüşü vardır, çevresi fena kokan bataklıklarla çevrilidir. Roma imparatorluğu zamanında bir kanal yardımıyla askeri liman olarak kullanılmıştı. Vergilius burasını yeraltı dünyasına açılan kapı olarak gösterir. Gölün yakınında Cumaeli Sibylla mağarası bulunuyordu. Bu­gün, bataklıkların yerini bağlar almağa baş­lamıştır. Eskiçağda, daha birçok yer (Epir‘de ve başka yörelerde) Averno adını taşır­dı; sağlığa zararlı bütün bataklıklara bu adı vermişlerdi.

Garigliano’dan güneyde Policastro körfezine kadar uzanır. Beş ili içine alır: Avellino, Benevento, Caserta, Napoli ve Salerno. Campania, çok değişik bir bölgedir; kıyı cephesi özellikle ovalardan meydana gelir: asıl Campania (Napoli’nin kuzeyinde) ve eskiden bir sıtma yatağı olan bütünüyle alüvyonlu Paestum ovası. Bu iki ova arasında, Campi Fiegrei ve Vezüv’ün yanardağ kütleleri ile kalkerli Sorrento yarımadası

yükselir. İç kısma doğ­ru engebeler çeşitli bir yapı gösterir: batı­da dağ Ye tepeler tebeşirli kalkerlerden olu­şur (Lepini. Matese dağları); doğuda İrpini, Dauni ve Samnio dağlarının killi sağrıları yükselir; büyük bir kalkerli kütle olan Cilento, Campania’nın güney kenarını meyda­na getirir. Bu fizikî karşıtlıkların izleri in­sanların faaliyetinde de görülür. Yoksul ve­ya orta verimlilikte bölgeler geniştir: bura­ları dağlıktır, hayvancılık ve uzun na­daslarla tahıl tarımı yapılır; insanlar bu bölgeleri kısmen boşaltmış ve Napoli’ye göç­müşlerdir. Nehirlerin alçak vâdileri de uzun

süre verimsiz kesimler meydana getirdi: bu vâdiler birtakım değerlendirme çabalarının yanı sıra hâlâ geri tarım yöntemleriyle işle­tilir (çok büyük manda sürüleri). Buna karşılık Napoli’nin kuzeyinde uzanan ova zengindir. Burada nüfus yoğunluğu km² ba­şına 3 000 kişiye ulaşır ve toprak aşırı de­recede bölüşülmüştür; çeşitli tarım (tahıl, meyve, sezbe. turunçgiller, zeytinlikler) ya­pılır. Bu yoğun tarım hayatı 600 m’nin al­tındaki alçak tepelerde de devam eder. Ama gelir kaynakları, çok kalabalık nüfus karşısında yetersiz kalır ve hayat seviye­si düşüktür.

Campania Tarihi. Campania’da başlangıçta Samnit asıllı bir halk, sonra da Etrüskler

ve yunan asıllı kolonlar yaşardı. Capua’nın kurtulma­sından (M.Ö. VI. yy.) itibaren tarihi, 338’de Romalılarla birleşecek olan bu şehrinkine karıştı. Campania M.Ö. IV. yy.dan II. yy.a kadar kurulan birçok koloni tarafından Romalılaştırıldı ama eski yunan ahalisinin de­rin izlerini muhafaza etti; buna Pompeii ka­lıntıları tanıklık eder. Kıyılarında roma soyluları sayfiye villaları kurdular. Campania, yarımadanın en zengin tarım bölgelerindendi: yanardağsı toprağı Latium’a oran­la çok verimli tarım ürünleri (darı ve buğ­day) elde edilmesini sağlıyordu. Bölgede zey­tinyağı, meyve, sebze de üretiliyordu, ama özellikle Salerno’da elde edilen şarapları ve gülleriyle ün salmıştı. Campania önce İtalya’nın birinci bölgesinin bir bölümüydü, Diocletiaııus zamanında ayrı bir eyalet ol­du. Lombard’lara. Bizanslılara geçti; bazı şehirlerin (Amalfi) bağımsızlık kazanmasıyla bölündü, XI. yy.da fazla direnmeden Normanlara geçti ve daha sonra Sicilya kral­lığının bölünmez bir parçası oldu.

—     Eski Yunan. Campania vazoları, yunan va­zoları; M.Ö. III. yy.dan itibaren Attike se­ramikçiliğin italyot kolu tarafından imal edildi. (Tonu, daha sarımsı veya tuğla kır­mızısıdır; sırrı daha donuk siyahtır; bitki resimlerinden ve şekillerden meydana gelen dekoru daha zengindir: vazo üzerindeki bir­çok resim İtalya’daki Yunanlıların tiyatro oyunlarına tutkunluklarını ortaya koyar).

beri yazılan çok sayıda şarkı Campania edebiyatının özelliğini meydana getirir. 1880-1915 arasında yetenekli şairler yetişti: Poesie Sentimentales (Duygulu Şiirler) ve dramatik Novelle Napolitane (Napoli Hikâyeleri) adlı eserlerin yazarı Salvatore di Giacomo (1860-1934) bunlardan biridir.

Campania dili metafonilerin etkisiyle belir­gin bir sesliler dizgesine sahiptir; en deği­şik biçimi Napoli lehçesidir. Her ne kadar aperto, morta, sorda dişil sıfatları İtalyan­ca ve Campania lehçesinde aynıysa da bu lehçedeki eril biçimler italyancadaki aperto, morto, sordo biçimlerinden farklıdır: api- erta, muorta. surda meşe’nin (ay) çoğulu misi’du (itaî, mesi). Latin diftongu ait ay­nen korunmuştur: taura (rtal. toro). i ün­lüsü kelime başında düşer; ’ndennere (itaî. intendere). Kelime sonundaki a, tınısını korur; ama diğer ünlüler ya a’ya dönüşür veya silinir. Latin c’si öndamaksı ünlü ö- nünde, bu ünlünün ses boşluğunda olup ol­mamasına göre değişik biçimlerde evrim ge­çirdi: vrattsa ve dieea (ital. braccio. dieci). Benzeşmeler genellikle ileriye dönüktür (chi-Benzetmeler genellikle ileriye dönüktür (chiumnıa, scennera; ital. piombo, scendere): zoîfo, zııppa (latince sülfür ve frankça sup­pa’dan) gibi kelimeler daha sonra italyan- caya girdi. Kelime basında «B» v’ye, iki ünlü arasındaki d ise r’ye dönüşür (vrattsa ve pera; ital. piede). Py ve /y’nin evrimine en iyi örnek cchiıı ve sciora (ital. piıt, fiore) kelimeleridir. // grubu bazen dd (uçdamak- sı d ile), bazen r olur: capidda, chera (ital. capello, quella). (M.L)