Bizans yapıları Olaylar

Konstantinopolis: Antik eserlerin başkente getirilmesi

Büyük Konstantine’in MS 4. yüzyılda kurduğu kentte 1204 yılında Latin istilasına uğrayıp yağmalanana dek Antik Çağ’a ait çok sayıda sanat eser kente getirilmiştir. Konstantin, Yeni Roma oalrak düşündüğü Konstantinople’e imparatorluğun diğer şehir ve tapınaklarından sanat eserleri taşıtmış, yüzlerce antik eserin transferi imparatorun halefleri tarafından Justinian dönemine dek yaklaşık 200 yıl kadar daha sürdürülmüştür.

1 Nisan 1204’de Haçlı ordusu kenti yağmalarken pek çok heykeli yıkmış ya da gemilerle Avrupa’ya kaçırmıştır. Geri kalan heykeller ise Mayıs 1453’te Osmanlı fethi sonrasında yıkılmıştır. İmparator Konstantine getirttiiği sanat eserlerini kentin önemli kamu binaları arasında paylaştırırken adını vereceği yeni başkentin Roma’nın görkemli geçmişinden izler taşımasını istemiş olmalıdır.

Antik sanat eserlerinin özellikle MS 324-330 arasında kente taşınmış olup, daha çok Zeuxippos hamamı, Hippodrome ve Konstantine Forum’a yerleştirilmişlerdir. Mısırlı şair Christodorus’a göe Septimius Severus döneminde inşa edilen ama Konstantine zamanında bronz ve mermer heykellerle süslenen Zeuxippos Hamamı’nda 3 Apollo, 3 Aphrodite, 1 Hermaphrodit heykeli ayrıca Herakles ile Augia ve Poseidon ile Amymone’nun birlikte tasvir edildiği heykeller yer almakataydı. Bu sanat eserlerinin hemen hepsi 532 Nika isyanı sırasında tamamen yok edilmiştir.

Hippodrome’da aynı Zeuxippos hamamı gibi Septimius Severus tarafından inşa edilmiş ama Konstantine döneminde süslenmiştir. Burada Zeus Hippia gibi tanrı heykellerinin yanı sıra kötülüğü uzak tutmak için nazarlık olarak kullanılan sefenksler, sırtlan gibi vahşi hayvanlar,  ayrıca Delphi’deki Apollo tapınağından alınan bronz tripod, MÖ 479’da Plataea zaferinin anısına Delphi’de yaptırılan Yılanlı sütun ayrıca Kastor ile Pollux, Herakles ile Nemea aslanı, Herakles ile Hesperidlerin, Augustus, Diokletian, Julius Cesar, Büyük İskender gibi görkemli imparatorların heykelleri bulunmaktaydı.

İmparatorun adını taşıyan Konstantine Forum’da ise 33 sanat eseri bulunmaktaydı ki Somaki mermerinden bir sütuna dayanan Konstantine heykeli, bir Roma Palladyumu, Paris, Hera ve Aphrodite heykel kompleksi, Athena, Thetis, 12 siren, bir fil, bir yunus heykeli ile Tiberius’un büstü bunlardan bazılarıydı.

Ayrıca bu dönemde Basilika (Yerabatan Sarayı), Strategeion, Augustaeum ile Büyük Saray’a da sanat eserleri getirilmişti.

Büyük Theodosius hanedanı döneminde  (379-420) ise Konstantine Forum’un güneyine, Hippodrome’a (dikilitaş, Skylla heykeli, altın kaplama savaş arabası, Herakles heykeli), Augustaeum’un doğusundaki Bouleuterion’a (Dodona’dan Zeus heykeli, Lindus’dam Athena heykeli) Theodosius Forum’a  (Hadrian heykeli, gümüş kaplama I. Theodosius heykeli) Arkadius Forum’a (Sfenks, Artemis heykeli, Septimius Severus büstü ve bir tripod), Altın kapı’ya (filler tarafından çekilen bir savaş arabası) getirilmiştir. 5. Yüzyıl başlarında Büyük Theodosius’un sarayında praepositus olan Lausus’un Lindus’tan Athena, Samos’tan Hera, Olympia’dan Zeus, Myndus’tan Eros, Kairos ile Pan ve Kentaur heykellerini içeren Antik Yunan sanat eserleri kolleksiyonu bulunmaktaydı. Yine bu dönemde Theodosius’un bekar kızı Marina’nın 420’de inşa edilen ve bir hamam komplesini barındıran evinde de çok sayıda heykel, mozaik ve Olympia tanrılarının Kaos güçleri ile yaptığı savaşı (Gigantomakhia “Dev savaş”) kabartmasının varlığından söz edilmiştir.

Justinian döneminde kente yeni yapılar inşa edilmişse de çoğu Nika isyani sırasında yıkılmıştır. Jusitinian dönemini anlatan 8. Yüzyıl kaynaklarına göre Arcadius Hamamı girişinde sıralı sütunların içinde ise antik heykellerin varlığı, Büyük Saray’ın girişindeki Bronz Kapı’da Maximinus, Theodosius hanedanı, Zeno, Ariadne, I. Justin gibi bazı imparatorların, Atinalı iki filozofun ve Efes Artemis Tapınağı’ndan getirilen 4 Gorgoneia ile 2 at heykeli yer almaktaydı.

Bizans Tarihi Makale Serisi

Byzantium Kuruluş Söylencesi
Byzantium: Antik Topografya ve Antik Çağ Tarihi
Byzantium Kuşatması (Roma İç savaşı) 193-195
Byzantium Sikkeleri
Byzantium Tarihi: Konstantinopolis’e dek
Konstantinopolis’in Kuruluşu
Konstantinopolis: Antik eserlerin başkente getirilmesi
Konstantinopolis Aristokrasisi
Konstantinopolis Ermenileri
Konstantinopolis Surları
Konstantinopolis Sarnıçları
Konstantinopolis: Bizans dönemi tarihi
Konstantinopolis: 1204 Latin İşgali
Konstantinopolis: 1261 Latin İşgalinin Sona Ermesi
Konstantinopolis: 1394-1403 ve 1422 Başarısız Osmanlı Kuşatmaları
Konstantinopolis’in Sonu: 1453 İstanbul’un Fethi

KAYNAKÇA

Anthol. Gr. XVI.345; IX.755, XI. 271

Arethas, Schol. Arist. Or. 50t. III.

Eusebius, Vita Constantini II.56

Hesychius 17

Ioannes Malalas 321.

Mango, C., “The Palace of Marina, the Poet Palladas and the Bath of Leo VI”, Ευφρόσυνον (1991), s. 321-330.

Mango, C. – Vickers, M. – Francis, E., “The Palace of Lausus at Constantinople and its Collection of Ancient Statues”, Journal of the History of Collections 4:1 (1992), s. 89-98

Ν. Choniates 519, 649-651

Parastaseis 15, 83

Patria ΙΙ.28,37, 38, 59, 73, 81, 87, 89, 102

Procopius, Aed. I.10.5-I.11.25

Procopius De Bello Persico I.19.37

Procopius, Goth. I.15

Themistius, Or. 17.308, 18.324, 31.192

Zosimus, Historia Nova 24