Anıtlar Bizans yapıları Liguria

Galata kulesi, Christea Turris, Torre di Galata

Galata kulesi, Latince Christea Turris veya İtalyanca Torre di Galata, Galata semtinde, deniz seviyesinden 35 m yüksekliğindeki bir mevki de bulunup, 1204 Latin işgali sırasında tahrip edil Büyük Kule’nin yerine VI. İoannes Kantakuzenos ile V. İoannes Palaiologos arasındaki iktidar mücadelesini fırsat bilen Cenevizliler tarafından 1348-49 arasında inşa edilen yapı, İsa Kulesi (Christea Turris) olarak adlandırılmaktaydı.

Istanbul, 1929
Galata Kulesinden Haliç, Galata Köprüsü ve İstanbul, 1929
Galata kulesi nerede? Galata kulesine nasıl gidilir?

Bizans Galata Kulesi, Megalos Pyrgos

Eski Galata Kulesi veya ‘Büyük Kule’ anlamına gelen Megalos Pyrgos (Μεγάλος Πύργος) Haliç’in kuzeyinde, Galata’nın (Sykai, Pera) merkezinde yer almakta olup, gözetleme ve savunma dışında, gümrük istasyonu olarak da kullanılmaktaydı. Körfeze düşman gemilerinin girmesini önlemek, ticari gemilerin ise belli bir ücret

Galata Kulesi (Fotoğraf: Pascal Sebah, 1865-1880)

karşılığı giriş çıkışını sağlamak için MS 6. yüzyıldan beri kullanılan su yüzeyinin altında uzanan demir zincirin bir ucu buraya bağlıydı. 4. Haçlı Seferi sırasında Flanderslı Baldwin’in emriyle Fransız şövalyeler Claryli Robert ve Geoffroi Villehardouin komutasında kuşatılan kule ele geçirilememiştir. Kentte Latin İmparatorluğu kurulmasıyla birlikte Galata Venedik kontrolüne girmişse de Bizans’ın kendini toparlamasının ardından kule ve içinde bulunduğu semt Venedikliler’in rakibi Cenevizliler’e verilmiştir.

Ceneviz Galata Kulesi

Cenevizliler 1273’de Galata’da Kolonilerini kurmuş ardından, Bizanslıların olumsuz bakmasına karşın ‘Communita di Pera Magnifica’ isimli topluluklarını surlarla çevrelemek için bir kale inşa etmiştir. 1302’de Bizans sarayından Cenevizlilerin Galata’da savunma duvarları kurması konusunda resmi izin çıkınca 1348’de semtin

Galata Kulesi’nden görünen Haliç ve İstanbul manzarası, 1870

en yüksek noktasında Turris Christea adıyla da bilinen Galata Kulesi inşa edilmiştir. Galata Kulesi’nin yüksekliği 66.90 m, dış çapı 16.45 m, iç çapı ise 8.95 m, duvar kalınlığı ise 3.75 m olup, yapıya güneydeki bir kapıdan girilmekte ve 5 sahanlıklı 146 merdiven sayesinde çıkılabilmektedir.

İstanbul semalarında, Galata Kulesi üzerinde bir zeplin

1445-1446 yılları arasında Galata Podestası Baldassaro Maruffo tarafından yükseltilen binanın 10 arşınlık (7.58 m) kısmı, Ceneviz surlarının bir kısmıyla birlikte fetih sonrasında II. Mehmet tarafından yıktırılmıştır. Osmanlı döneminde de 1509-10 depreminde hasar gören yapı Zağanos Paşa’nın emriyle mimar Murad bin Hayreddin tarafından onarılmış, II. Mahmut döneminde iki kat daha eklenmiş ve kubbesi külah formundaki çatıyla kapatılmıştır. Kanuni Dönemi’nde Kasımpaşa Tersanesi’nde çalıştırılan Hristiyan savaş esirlerinin kaldığı yapıda III. Murat’ döneminde müneccim Takiyüddin tarafından bir rasathane kurulmuşsa da 1579’da

Galata Kulesi, 1875

kapatılmıştır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde 4. Murat zamanında 1638 yılında Hezarfen Ahmet Çelebi’nin kollarına kanat takarak, Galata Kulesi’nden Üsküdar’a dek uçtuğunu bildirilmektedir. Kule, 17. yüzyıl rasathane olarak kullanılmıştır. İnciciyan’a göre 1717 yılından itibaren yangın gözetleme kulesi olarak kullanılan, 1794 ve 1831 yangınlarında tahrip olan, 1875 yılında çıkan bir fırtınada külahı devrilen yapı, 1866’da yapılan tamirle bugünkü şeklini almış, 1965-67 arasında önemli ölçüde restore edilmiş, 2000 yılında gerçekleştirilen ikinci bir restorasyondan sonra turistik lokanta olarak hizmet vermeye başlamıştır.

KAYNAKÇA

Aksit, Ilhan. Istanbul. Sandoz Yayinlari. Istanbu, 1981 s. 18

Galata Kulesi’nin havadan görünümü,1937

Arseven, C. Esad (1989). Eski Galata ve Binaları. İstanbul. s. 64-71

Evliya Çelebi (1611-1682). Seyahatname. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık (2003), s. 318

Eyice, Semavi (1994). Galata Kulesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. III: 360-362

Gottwald, J.  (1907). “Die Stadmauern von Galata”, Bosporus-Mitteilungen deş Deutschen Ausflusvereins, IV, s. 5-72

Konyalı, İ. H. (1951), “Galata Kulesi’nin Meraklı Hikâyesi”, TTOKBelleteni, S. 119. s. 12-13

Sauli, L. (1831). Della colonia dei Genovesi in Galata, t. II, Torino, s. 209

Şehsuvaroğlu, H. (1955).”Galata Kulesi”, TTOK Belleteni, S. 157  s. 6-7